PODRÓŻE NAUCZYCIELSKIE JEZUSA W OKOLICY GENEZARETU I NAD BRZEGAMI JORDANU

Posłaniec królika z Kafarnaum

Wyszedłszy z Naim, przechodził Jezus koło góry Tabor, a zostawiając Nazaret po lewej stronie, przybył do Kanny, gdzie wstąpił do pewnego uczonego w Piśmie przy synagodze. Podwórze domu napełniło się wkrótce ludźmi, którzy z Engannim dowiedzieli się o Jego przybyciu i tutaj Go oczekiwali. Jezus uczył już cały dzień, gdy sługa królika z Kafarnaum przybył z kilku towarzyszami na mułach. Widocznie było mu bardzo spieszno i był w wielkiej trwodze i trosce, gdyż usiłował ze wszystkich stron przez lud przecisnąć się do Jezusa, ale na próżno, gdyż znikąd nie mógł się dostać. Gdy już kilka razy bezskutecznie się przeciskał, zaczął silnie wołać: „Czcigodny Mistrzu, dopuść sługę Twego przed Siebie! Jestem posłańcem mego pana z Kafarnaum i jakby on sam, i ojciec własnego syna, proszę Cię, abyś się tam ze mną zaraz udał gdyż syn mój jest bardzo chory i bliski śmierci.” Jezus zdawał się go nie słyszeć, nie zważał na niego; on jednak, wśród ogólnej uwagi na niego zwróconej, wołał na nowo: „Chodź zaraz ze mną, mój syn jest umierający!” Gdy tak natarczywie wołał, zwrócił Jezus w stronę ku niemu głowę i rzekł mu tak, że lud słyszał: „Jeżeli nie widzicie znaków i cudów, nie wierzycie. Wiem, o co ci chodzi. Chcecie się tym chwalić i Faryzeuszom iść na przekór, a potrzebujecie tego w równym stopniu, jak i oni. — Nie jest Moim posłannictwem, czynić cudu dla waszych celów, nie potrzebuję waszego potwierdzenia. Okażę, czym jestem, tam, gdzie będzie wola Ojca Mego, i cuda będę czynił tam, gdzie tego będzie posłannictwo Moje wymagało.” Jezus długo tak mówił i łajał go przed całym ludem, mianowicie, że dlatego tak długo czeka na Niego, aby uzdrowił syna jego i aby potem miał się czym chełpić przed Faryzeuszami. Nie powinni jednak żądać cudów przez wzgląd na drugich, ale mają wierzyć i nawracać się. Wysłuchał to ów człowiek, mimo tego nie dał się odwieść od swego zamiaru, tylko przecisnął się jeszcze bliżej i począł od nowa wołać: „Co to pomoże, Mistrzu? syn mój jest umierającym, chodź więc natychmiast ze mną, gdyż może być, iż już nie żyje.” Wtedy powiedział mu Jezus: „Idź — syn twój żyje!” Człowiek ów pytał jeszcze: „A jest że to pewnym?” A Jezus odrzekł: „On jest uzdrowiony tej godziny właśnie na Moje słowo.” Wtedy uwierzył Jezusowi ów człowiek i już nie żądał, aby z nim jechał, tylko dosiadł muła i pojechał sam do Kafarnaum. Jezus powiedział także, że tym razem jeszcze uzdrowił, lecz w innym podobnym wypadku tego nie uczyni. Ten człowiek nie przybył jako urzędnik królewski, ale jako ojciec syna. Był on pierwszym urzędnikiem domu owego królika z Kafarnaum. Ten nie miał dzieci, lecz od dawna ich pragnął; wziął więc syna zaufanego sługi i jego żony za swojego, a chłopiec ten miał już teraz czternaście lat. Poseł przyszedł jako posłaniec w imieniu swego pana i we własnym, jako ojciec. Widziałam to wszystko w widzeniu i było mi wyjaśnione, dlatego też może Jezus kazał mu tak długo wołać. Zresztą nikomu nie było to znane.

324

Chłopiec pragnął już długo za Jezusem. Z początku choroba była łagodna, a oni już żądali Jezusa, przez wzgląd na Faryzeuszów. Od czterdziestu dni jednak choroba się wzmagała, a chłopiec mimo wielu lekarstw wołał: „Wszystkie te napoje nie pomogą mi, tylko Jezus, prorok z Nazaretu, mi pomoże. Gdy zatem niebezpieczeństwo wielce się wzmogło, wysłali już do Samarii poselstwo ze świętymi niewiastami, a potem znowu Andrzeja i Natanaela do Engannim, a wreszcie pojechał sam ojciec i zarządca do Kany, gdzie znalazł Jezusa. Jezus jednak zwlekał, aby ukarać ich ukryte zamiary. Z Kany do Kafarnaum było dzień drogi. Człowiek ten spieszył jednak tak, że zdążył przed nocą do domu. Na kilka godzin przed Kafarnaum wyszli na przeciwko niego słudzy i powiedzieli mu, że chłopiec jest zdrowy. Chcieli pójść za nim i powiedzieć mu, żeby się nie trudził, gdyby jeszcze Jezusa był nie znalazł, i aby nie robił sobie wydatków, bo chłopiec około siódmej godziny nagle sam przez się wyzdrowiał. Wtedy opowiedział im słowa Jezusa, a oni dziwili się i spieszyli z nim do domu. Widziałam, że królik Serobabel z chłopcem wyszedł na powitanie do drzwi. Chłopiec uściskał go — on zaś opowiedział mu słowa Jezusa, a obecni jego słudzy potwierdzili wszystko. Wtedy powstała wielka radość. Widziałam, jak przygotowywano ucztę. Chłopiec siedział między swym opiekunem a rzeczywistym ojcem, a matka siedziała także przy nich. Chłopiec kochał przybranego ojca tak jak prawdziwego i ten miał także wielką władzę w domu. Gdy Jezus odprawił owego człowieka z Kafarnaum, uzdrowił jeszcze wiele chorych, których mu na jedno podwórze owego domu poprzynoszono. — Było tam kilku opętanych, ale nie złośliwych. Opętanych przyprowadzano często na Jego nauki, i ci wtedy zwykle srożyli się i rzucali straszliwie. Skoro im jednak Jezus nakazał spokój, uspokajali się zupełnie, lecz po pewnym czasie jakby nie mogąc już dłużej wytrzymać, poczynali na powrót drżeć. Wtedy Jezus dawał znak ręką a oni uspokajali się znowu. Po nauce kazał Jezus szatanowi ustąpić, przy czym zwykle na kilka chwil popadali w omdlenie, a potem się budzili, wesoło dziękując Jezusowi i nie wiedząc, co się z nimi działo. Byli to jednak tacy opętani, którzy bez swej winy zostali opętanymi. Nie umiem tego jasno wytłumaczyć, ale widziałam teraz i zwykle wyraźnie, zdarzało się, że obok człowieka złego, który tylko z łaski i pobłażania od zguby był oszczędzany, szatan opanowywał nieraz spokrewnionego z nim człowieka, słabego i niewinnego. Było to tak, jakby ten dobry brał część winy tamtego na siebie. Nie mogę tego tak dokładnie określić; jest to, zdaje się, w związku z tym, że jesteśmy członkami jednego ciała, zatem tak samo, jak gdyby zdrowy członek przez grzechy drugiego wskutek tajemnych, wewnętrznych, wzajemnych wpływów zaniemógł. Tacy właśnie opętani byli tamże. Złośliwi są straszniejszymi i działają razem z szatanem; drudzy cierpią tylko i są zresztą dobrymi. Jezus uczył następnie w synagodze, dokąd go zaprosili uczeni w piśmie z Nazaretu. Mówili oni, że w ich rodzinnym mieście rozeszła się wieść, jakie cuda zdziałał w Judei, Samarii i Engannim. Wie On jednakowoż o tym, iż w Nazarecie utrzymuje się mniemanie, że kto nie został w szkole Faryzeuszów wykształcony, ten nie wiele umie; i dlatego też pragną, aby do nich przyszedł i właściwej prawdy ich nauczył. Myśleli, że w ten sposób łatwiej Go do siebie przywabią. Jezus odpowiedział im, że teraz jeszcze nie pójdzie, ale i gdy przyjdzie, nie otrzymają od Niego tego, czego pragną. Wyszedłszy z synagogi, udał się Jezus na wielką ucztę do domu ojca oblubienicy z Kany; wdowa, ciotka oblubieńca, jako też oboje oblubieńcy, byli także obecnymi. Oblubieniec Natanael przyszedł zaraz jako uczeń do Jezusa i pomagał utrzymywać porządek przy nauce i uzdrawianiu chorych. Oblubieniec i oblubienica mieszkali osobno, nie mieli własnego gospodarstwa, a jedzenie otrzymywali od rodziców oblubienicy ; — są to dobrzy ludzie, — ojciec ich nieco

325

utyka. Kana jest piękną, schludną miejscowością, położoną na wyżynie; przez miasto prowadzi kilka dróg, a jedna idzie prosto do Kafarnaum, oddalonego może o siedem godzin drogi. — Droga ta jest nieco pochyłą. Po uczcie udał się Jezus do Swego mieszkania i uleczył jeszcze kilku chorych, którzy tam na Niego czekali. Nie zawsze leczył w ten sam sposób. Raz rozkazywał, drugi raz kładł ręce na nich, czasem nachylał się nad nimi, to znowu kazał im się kapać, niekiedy znowu rozrabiał piasek śliną i pomazywał im oczy. Niektórych upominał, innym przytaczał ich grzechy, innych odprawiał.

Jezus w Kafarnaum

Gdy Jezus z uczniami, którzy z Nim do Kany przybyli, do Kafarnaum wyruszył, towarzyszył Mu także Natanael, którego żona z swą ciotką i z innymi już naprzód tam poszły. Siedmiogodzinna droga jest dosyć równą i prostą, i prowadzi koło małego jeziora, podobnego do jeziora przy Ainon, nad którym leżą domy z ogrodami. Zaczyna się tu wspaniała, urodzajna okolica Genezaretu, a na niej w pewnych odstępach wznoszą się strażnicze wieże. Gdy Jezus dochodził już do Kafarnaum, wielu opętanych wszczęło zgiełk przed bramami miasta i w mieście, i zaczęli krzyczeć: „Prorok idzie, co On tu chce? co Jemu do nas?” Gdy jednak przyszedł przed samo miasto Kafarnaum, wtedy opętani się porozbiegali. Przed miastem zbudowany był namiot. Królik i ojciec chłopca, wziąwszy go między siebie, prowadzili naprzeciw Jezusa, a za nimi postępowała cała rodzina, słudzy i niewolnicy. Ci ostatni byli poganami, przysłanymi mu przez Heroda. Była to cała procesja. Wszyscy rzucili się na kolana przed Jezusem i dziękowali Mu. Następnie umyli Jezusowi nogi i podali Mu posiłek i napój. Jezus położył rękę na głowę chłopca, przed Nim klęczącego, i upominając go, zmienił imię jego z Joel na Jesse; królik zaś nazywał się Serobabel. Prosił on koniecznie Jezusa, aby do niego wstąpił i wziął udział w uczcie. Jezus jednak odmówił mu, zganił powtórnie jego żądzę widzenia cudów w tym celu, aby tylko dokuczyć innym. Jezus powiedział: „Byłbym nie uzdrowił chłopca, gdyby nie silna i niewzruszona wiara posła,” Potem puścił się Jezus w dalszą drogę. Serobabel kazał jednakowoż urządzić wielką ucztę. Wszyscy słudzy i ogrodnicy jego licznych, dokoła leżących ogrodów, byli na nią zwołani. Wszystkim opowiadano ten cud, wszyscy byli wzruszeni, a czeladź i ubodzy, gdy im rozdano podarki, zaczęli śpiewać w przedsionku hymn pochwalny. Wiadomość o tym cudzie bardzo szybko rozeszła się po Kafarnaum. Serobabel udzielił tę wiadomość Matce Jezusa i Apostołom, którzy zatrudnieni byli połowem ryb. Powiedziano o tym także świekrze Piotra, która wówczas leżała chora. Obszedłszy Kafarnaum, udał się Jezus do mieszkania Swej Matki, gdzie zebrało się pięć niewiast, jako też Piotr, Andrzej, Jakub i Jan. Wyszli oni na przeciwko Jezusa i cieszyli się z Jego przybycia i z Jego cudów. Był tu na uczcie a potem udał się z uczniami do Kafarnaum na szabat, niewiasty zaś pozostały w domu. W Kafarnaum tymczasem nagromadziło się wiele ludu i chorych. Opętani biegali i krzyczeli po ulicach, gdy Jezus się zbliżał. Jezus nakazał im milczeć i przeszedł pośród nich do synagogi. Po modlitwie wywołano pewnego zaciętego Faryzeusza, imieniem Manasse, do czytania Pisma, gdyż na niego przypadła kolej. Jezus jednak zażądał Pisma i rzekł, że je Sam czytać będzie. Podano Mu więc Pismo, a On zaczął czytać początek piątej księgi Mojżesza aż do szemrania synów Izraela, mówił o niewdzięczności ich ojców i o miłosierdziu Boga, o bliskim królestwie i pouczał, by się teraz tego strzegli, co dawniej czynili ich ojcowie. Porównywał ich

326

dawne manowce i błąkania z teraźniejszymi błędami, a ówczesny kraj obiecany z bliskim teraz Królestwem niebieskim. Potem czytał pierwszy rozdział z Izajasza. Wykładał to na obecne czasy, mówił o występkach i karach za nie, o tym, jak długo oczekiwali proroka i jak się obejdą z tym, którego teraz mają. Mówił o rozmaitych zwierzętach, które poznają swoich panów, oni jednak Jego nie poznają. Mówił także, jak ten, który im pomaga, przez ich zniewagi wyglądać będzie, jak Jeruzalem odniesie karę a święta gmina będzie małą. Pan jednak uczyni ją wielką a inni będą wygubieni. Mówił, aby się nawrócili, a chociażby całkiem krwią byli pokryci, niech wołają do Boga i poprawią się, a staną się czystymi. Nauczał także o Manassesie, jakim on był grzesznikiem, jak okropnie bluźnił, jak za karę był uwięziony i zaprowadzony do Babilonu, jak się nawrócił, do Boga modlił i przebaczenie otrzymał. Potem, jakby przypadkowo, otworzył książkę i czytał ustęp Izajasza 7,14: „Oto Panna porodzi” i wykładał to o Sobie i o przyjściu Mesjasza. To samo, będąc w Nazarecie przed chrztem, również w ten sposób wykładał, a obecni wyśmiewali Go i mówili: „Nie widzieliśmy, żeby jadł wiele chleba i miodu u swego ojca, ubogiego cieśli.” Faryzeusze i wielu innych nie byli wcale zadowoleni, że im dziś tak ostro o niewdzięczności prawił; spodziewali się czegoś pochlebnego, skoro tak dobrze Go przyjęli. Nauka trwała dosyć długo, a gdy Jezus wyszedł, słyszałam kilku Faryzeuszów, jak między sobą szeptali: „Powynoszono chorych, czy też się odważy dzisiaj w szabat ich uzdrawiać?” Ulicę i wiele domów oświecono lampami. Kilka domów, których właściciele byli Jezusowi nieprzychylni, były nieoświecone. Kiedy Jezus przechodził, byli jeszcze przed domami chorzy i światło; innych wnosili domownicy ze światłem w ręku we drzwi. Po ulicach był zgiełk i jęki, opętani zaczęli za Nim wołać, lecz Jezus rozkazem uwolnił ich od złych duchów. Jeden z opętanych ze straszną twarzą i rozczochranymi włosami przyskoczył z dziką gwałtownością do Jezusa, wołając: „Czego tu chcesz, co tu robisz?” Wtedy odepchnął go Jezus i rzekł: „Wyjdź, szatanie”, a człowiek ów upadł tak gwałtownie, że powinien sobie ręce i nogi połamać. Wkrótce jednak powstał, zupełnie zmieniony, klęknął przed Jezusem, płakał i dziękował Mu. Jezus kazał mu się poprawić. Wielu także uzdrawiał, przechodząc mimo nich. Potem udał się Jezus z uczniami do domu Matki Swej. Była już noc. W drodze mówił Piotr o swoim gospodarstwie: „iż znacznie zaniedbał rybołówstwo, gdyż tak długo był nieobecnym, a przecież musi się starać o utrzymanie żony i dzieci, jako też swej świekry”, na to odpowiedział mu znowu Jan, „iż on i Jakub musza się troszczyć o rodziców, a ci są ważniejsi od świekry.” Tak rozmawiali swobodnie, na pół żartem, a Jezus w te odezwał się słowa: „Przyjdzie niebawem czas, że zaniechacie całkiem tego rybołówstwa, a inne ryby łowić będziecie.” Jan był z większą, niż inni, jakby dziecięca, otwartością i poufałością względem Jezusa; a tak był miły i we wszystkim uległy, bez cienia lęku lub oporu. Jezus poszedł wreszcie do Matki, a inni porozchodzili się do swych domów. Na drugi dzień rano udał się Jezus z uczniami do Kafarnaum, opuszczając mieszkanie Matki, położone może trzy ćwierci godziny od Betsaidy. Droga, prowadząca stąd do Kafarnaum, wznosiła się nieco w górę, potem spadała na dół. Przed bramą miasta stał przy drodze dom Piotra, który on dla Jezusa i Jego uczniów przeznaczył, i poczciwego starca jako zarządcę w nim osadził. Od jeziora był ten dom o jakie półtorej godziny drogi oddalony. W Kafarnaum zeszli się wszyscy uczniowie Jezusa z Betsaidy, Maryja i inne święte niewiasty przyszły tam także. Gdy Jezus przechodził, było po ulicach bardzo wielu chorych, którzy dzień przedtem już poprzychodzili, ale jeszcze nie byli uzdrowieni. Jezus uzdrowił wielu

327

w drodze do synagogi, w której nauczał, opowiadając między innymi pewną przypowieść. Ponieważ, wychodząc z synagogi, jeszcze nauczał, wielu, korzystając z tego, rzucało się przed Nim na kolana, i prosili o przebaczenie grzechów. Były także między tymi dwie wiarołomne niewiasty, oddalone przez swych mężów i może czterech mężczyzn, a między nimi uwodziciele owych niewiast. Wszyscy zalewali się łzami, płakali i chcieli wyznać swe grzechy przed całym zgromadzonym ludem. Jezus jednak odpowiedział, że ich grzechy są Mu znane; przyjdzie czas, kiedy publiczne wyznanie będzie potrzebne; teraz jednak mogłoby to tylko wywołać zgorszenie, a na nich samych ściągnąć prześladowanie. Upomniał ich także, aby czuwali nad sobą, by na powrót w grzechy nie popadli, a gdyby się im znów upaść zdarzyło, aby nie rozpaczali, lecz zwrócili się do Boga i do pokuty. Odpuścił im ich grzechy, a gdy się pytali, czy mają dać się ochrzcić uczniom Jana, czy też czekać, aż ich ochrzczą uczniowie Jezusa, odpowiedział im, aby się dali ochrzcić uczniom Jana. Obecni tam Faryzeusze dziwili się bardzo, że Jezus odważa się odpuszczać grzechy i żądali, by się im z tego tłumaczył. Lecz Jezus zmusił ich Swą odpowiedzią do milczenia i powiedział, że łatwiej Mu grzechy odpuszczać niż uzdrawiać; temu bowiem, który szczerze żałuje, są grzechy odpuszczone i nie łatwo do nich wraca; tymczasem chorzy, uzdrowieni na ciele, pozostają często i nadal chorymi na duszy i używają ciała za narzędzie do grzechu. Pytali się Go także, czy ci mężowie muszą przyjąć na powrót swoje odepchnięte żony, skoro już odpuszczone im zostały ich grzechy. Jezus odpowiedział im, że tu nie czas o tym mówić, lecz kiedy indziej obszerniej o tym ich pouczy. Pytali Go także o to, że uzdrawia w szabat, a On wykazał im, że słusznie postępuje, dodając, że przecież i oni wyciągają bydlę, jeżeli im w szabat wpadnie do studni. Po południu poszedł Jezus z wszystkimi uczniami do domu przed Kafarnaum, gdzie były już święte niewiasty. Tu byli na uczcie, urządzonej staraniem królika Serobabela. Ten i ojciec chłopca, Salatiel, byli przy stole, chłopiec zaś, Jesse, usługiwał; niewiasty siedziały przy innym stole. Jezus nauczał wśród uczty. Przynoszono Mu chorych aż tutaj, i błagając pomocy, wciskano się do sali jadalnej. Wielu Jezus uleczył. Wstawszy od stołu, udał się ponownie do synagogi i nauczał między innymi o Izajaszu, jak przepowiada królowi Achazowi: „Oto Panna pocznie i porodzi Syna” (7. 14). Wyszedłszy z synagogi, do samej nocy uzdrawiał jeszcze chorych po ulicach. Między chorymi znajdowało się kilka kobiet cierpiących na krwotok, które smutne w oddali stały i nie śmiały się zbliżyć do ludu. Jezus wiedział o ich chorobie, zwrócił się więc w ich stronę i uzdrowił je jednym spojrzeniem. Tego rodzaju chorych nie dotykał nigdy. W tym unikaniu dotknięcia kryje się tajemnica, której teraz wypowiedzieć nie mogę. Tego dnia wieczorem rozpoczęło się święto. Gdy z uczniami szedł do domu Matki Swej, była mowa o tym, że Jezus chce się jutro z nimi wybrać na jezioro, Piotr zaś uniewinniał się tym, że jego czółno zepsute. Ci wszyscy, którym Jezus grzechy odpuścił, byli w pokutniczych szatach i zasłonięci. W poprzedni szabat ubrani byli Żydzi w czarne suknie i przez cały czas aż dotąd zachowywali żałobę, obchodząc rocznicę zburzenia Jerozolimy; w związku z tym są także surowe nauki Jezusa o karach, zawisłych nad Jerozolimą. Wyszedłszy z Kafarnaum, przechodził Jezus koło budynku, otoczonego wodą. Tu zamykano zwykle wieczorem złośliwszych opętanych. Gdy Jezus przechodził, zaczęli się rzucać i krzyczeć: „Już idzie! Co On chce? Dlaczego chce nas stąd wygnać?” Wtedy Jezus rozkazał: „Milczcie i zostańcie, aż znów przyjdę; wtedy będzie wasz czas ustąpić.” Po tych słowach uspokoili się.

328

Gdy Jezus opuścił miasto, zgromadzili się Faryzeusze i przełożeni miasta; królik Serobabel, był także obecnym. Radzili nad tym wszystkim, co widzieli, co sądzić o Jezusie i jakie przedsiębrać środki. Mówili: „Jaki rozruch i niepokój czyni ten człowiek! cały dawny spokojny tryb jest naruszony; ludzie porzucają robotę i chodzą za Nim. On niepokoi i znieważa wszystko Swoimi, karcącymi mowami. Mówi ciągle o Swym Ojcu, a czyż nie jest On z Nazaretu, synem biednego cieśli? Jak może mieć taką śmiałość i pewność? na jakim opiera się prawie? Uzdrawia w szabat i gwałci dzień święty. Odpuszcza grzechy! Czy Jego siła jest wyższą, nadprzyrodzoną? czy posiada tajne sztuki i sposoby, skąd ma ten wykład Pisma św.? Czyż nie chodził do szkoły w Nazarecie? Musi mieć potajemne stosunki z jakimś obcym narodem. Ciągle mówi o zbliżaniu się królestwa, o bliskości Mesjasza, o zburzeniu Jerozolimy. Ojciec Jego, Józef, był ze znakomitej rodziny, może On jest podsuniętym dzieckiem jakiego innego potężnego ojca, który szuka zwolenników w kraju i chce zdobyć panowanie nad Judeą. Musi mieć jakąś wielką tajemną podporę, skryte poparcie, na którym tak śmiało polega; inaczej nie mógłby tak śmiało i odważnie, jakby miał wszelkie prawo do tego, działać wbrew wszelkiemu zwyczajowi i powadze. Często dość długo Go nie było, musi być z kimś w jakichś konszachtach! skąd zaczerpnął właściwie Swoje sztuki i wiadomości? co z Nim począć?” Tak radzili wespół wśród przeróżnych domysłów, wśród gniewu i wzajemnej kłótni. Królik Serobabel zachował się całkiem spokojnie; wreszcie udało się mu ich uspokoić, mówiąc, że zbyteczną jest ich troska, — aby się tym nie martwili, „jeżeli bowiem moc Jego pochodzi od Boga, to się z pewnością utrzyma; jeżeli zaś nie, to się rozpadnie. Tak długo, póki nas leczy i naucza, nie ulega wątpliwości, że możemy i powinniśmy Go kochać i dziękować Temu, który Go przysłał.” Na drugi dzień rano udał się Jezus z mniej więcej dwudziestu uczniami ku jezioru, jednak nie prostą drogą, lecz na południe, okrążając wzgórze, na którym ku zachodowi był domek Maryi. To wzgórze jest kończyną spodka góry, na północ położonej, doliną jednak nieco od niej oddzielone. Było tam wiele strumyków, spadających z góry do jeziora, płynęła także rzeczułka od Kafarnaum po tej stronie. Źródła przerzynały tu obficie okolicę i opływały Betsaidę. Jezus odpoczywał kilkakrotnie z nimi w miejscach uroczych, często stawał i nauczał o dziesięcinie. Uczniowie użalali się na wielki ucisk, połączony z poborem dziesięciny w Jeruzalem, i mówili, czy by jej wcale nie można było usunąć. Jezus mówił, że Bóg Sam nakazał dawać świątyni i jej sługom dziesięcinę ze wszystkich owoców, aby ludzie przypominali sobie, że nie mają własności, tylko używanie; także z jarzyn należy dawać dziesięcinę przez wstrzemięźliwość. Uczniowie mówili także o Samarii i objawili zdanie, że przykro im, iż przyspieszyli stamtąd odejście Jezusa; ale tłumaczyli się tym, że nie wiedzieli, że ci ludzie są tak chciwi tej nauki i tak chętnie ją przyjęli; przy czym dodali, że, gdyby nie byli napierali, byłby Jezus z pewnością dłużej tam został. Jezus jednak odpowiedział, że te dwa dni, przez które tam był, zupełnie wystarczyły; Sychemici są gorącej krwi i prędko zostali poruszeni, a przecież z nawróconych może tylko dwudziestu wytrwa statecznie, przyszłe wielkie żniwo zostawia dla nich. Uczniowie, poruszeni poprzednią Jego nauką, mówili z współczuciem o Samarytanach, i na ich pochwałę, opowiadali sobie przygodę owego człowieka, który niedaleko Jerycha wpadł między zbójców, a którego potem minął kapłan i lewita, i dopiero Samarytanin nim się zajął i namaścił go winem i oliwą. Historia ta była znaną i rzeczywiście wydarzyła się w pierwszych czasach koło Jerycha. Korzystając z ich współczucia nad zranionym i z radości z powodu miłosierdzia Samarytanina, opowiedział im podobną przypowieść. Zaczął od Adama i Ewy, i ich upadku, o którym opowiedział pojedynczo tak jak jest w Piśmie św., jak

329

potem wygnani z raju, dostali się z dziećmi na pustynię pomiędzy opryszków i zbójców; i oto teraz cała ludzkość leży w pustyni, zbita i zraniona grzechami! Lecz Król nieba i ziemi uczynił możliwe wszystko, aby nędznemu człowiekowi przyjść w pomoc. Nadał tedy prawo i wysłał kapłanów, dobrze we wszystko zaopatrzonych, jako też wielu proroków; ale wszyscy przeszli i poszli dalej, a żaden choremu nie pomógł, a częścią on sam pomocą wzgardził. W końcu posłał do nędznych ludzi własnego Swego Syna w ubożuchnej postaci. I ten właśnie, chociaż sam jest ubogim, bez obuwia, bez nakrycia głowy, bez pasa itd., nalał wina i oliwy w rany człowieka, aby go uleczyć. Ale ci sami, którzy byli umocnieni we wszystko, a którzy, mając dostatek wszystkiego, nad biednym się nie ulitowali, — pojmali i zabili tego Syna królewskiego, który oliwą i winem uleczył nędzarza. Nad tym co im opowiedział, kazał im dobrze pomyśleć i powiedzieć Mu, co o tym, myślą, poczym On Sam da im wyjaśnienie. Lecz nie rozumieli Go, poznali jednak, że opisując owego biednego syna królewskiego, zupełnie Siebie samego opisał; zaczęli więc wpadać na różne domysły i szeptać między sobą: kto też to jest Jego Ojciec, o którym ciągle mówi? Napomknął także, jak wczoraj utyskiwali na straty w rybołówstwie i przytoczył syna królewskiego, który wszystko opuścił i namaścił oliwą i winem rannego nędzarza, podczas, gdy inni mimo dostatku zostawili go w głodzie i chłodzie. Potem dodał: „Ojciec nie opuści sług Syna Swego i wszystko im sowicie wynagrodzi, gdy ich w Swoim królestwie około Siebie zgromadzi. Wśród tych i tym podobnych nauk przybyli poniżej Betsaidy nad jezioro, gdzie stały czółna Piotra i Zebedeusza. Była tam mała, zamknięta przystań, a na brzegu było kilka szałasów dla rybaków. Jezus zeszedł z uczniami na dół. Ponieważ było święto, przeto na łodziach nie znajdowali się żydzi, lecz pogańscy niewolnicy. Zebedeusz był w chacie na brzegu. Wtedy rzekł Jezus, aby przestali łowić ryby, a wyszli na ląd, co też uczynili. Jezus tedy zaczął i tu nauczać. Następnie udał się Jezus wzdłuż jeziora w górę ku Betsaidzie, może pół godziny drogi stąd odległej. Przestrzeń, w obrębie której Piotrowi przysługiwało prawo łowienia ryb, wynosiła godzinę drogi wzdłuż brzegu. Pomiędzy miejscem, w którym zwykle stały czółna, a Betsaidą, była zatoka; tu wpływało do jeziora wiele strumyków; są to odnogi rzeczki, która z Kafarnaum doliną przepływa i wiele źródeł przyjmuje; przed Kafarnaum tworzy ona wielki staw. Jezus z uczniami nie szedł prosto do Betsaidy lecz zwrócił się na zachód i północną stroną doliny zdążał aż do domu Piotrowego, położonego na wschodniej stronie wzgórza; na zachodniej zaś stronie wzgórza znajdował się dom Maryi. Jezus wszedł z Piotrem do jego domu, gdzie Maryja i inne święte niewiasty już były zebrane. Inni uczniowie nie weszli z Nim do domu, lecz częścią zostali w pobliżu w ogrodzie, częścią poszli naprzód do domku Maryi. — Gdy wchodzili do domu, rzekł Piotr do Jezusa: „Panie, mieliśmy post, a Tyś nas nasycił.” Dom Piotra był w wielkim porządku, miał podwórze i ogród, był obszerny, wierzchem można było po nim chodzić, skąd był piękny widok na jezioro. Nie było tu ani pasierbicy Piotra, ani synów, których otrzymał za żoną, widocznie wszyscy byli w szkole. Żona jego była ze świętymi niewiastami, dzieci nie miał z nią żadnych. Świekra Piotra była chorowitą, chudą, wysoką kobietą, chodziła po domu, opierając się o ściany. Jezus mówił długo z niewiastami, jakby tu nad jeziorem urządzić i przysposobić zapasy, gdyż pragnie się tu dłużej zatrzymać. Przy czym upominał je, aby nie były lekkomyślnie rozrzutne ani też zbytecznie się nie troszczyły i nie martwiły. Dla Siebie bowiem — mówił — nie potrzebuje wiele, tylko dla uczniów i dla ubogich. Następnie udał się z uczniami do mieszkania Maryi, gdzie jeszcze z nimi nieco rozmawiał, a potem poszedł samotny na modlitwę. Obok domu Piotra płynął ów potok z Kafarnaum; tym potokiem mógł Piotr ze sprzętem rybackim na

330

małym czółnie, które miało w środku siedzenie, dopłynąć aż do jeziora. Święte niewiasty wiedziały od Jezusa, że na następny szabat chce się udać do Nazaretu, oddalonego stad o dziewięć lub dziesięć godzin drogi, nie były jednak temu rade i życzyły sobie, aby Jezus tu pozostał, a jeżeli pójdzie, aby przynajmniej wnet powrócił. — Jezus odrzekł, że prawdopodobnie nie zabawi tam długo, ponieważ tam nie będą z niego zadowoleni, nie może bowiem czynić tego, czego pragną. Nadmienił nawet niektóre rzeczy, które będą Mu zarzucali, i zwrócił na to uwagę Swej Matki, dodając, że powie Jej, gdy się to sprawdzi.

Jezus w Betsaidzie

Z domu Maryi udał się Jezus z uczniami północną stroną doliny, wzdłuż stoku górskiego do Betsaidy, która o małą godzinę drogi była oddaloną. Święte niewiasty poszły z domu Piotra do domu Andrzeja; dom ten leżał na końcu Betsaidy na północ, i choć nie był tak wielki jak dom Piotra, znajdował się w dobrym stanie. Betsaida jest małym rybackim miastem, którego środek tylko wysuwa się w głąb kraju, dwie zaś wąskie dzielnice jakby ramiona rozciągają się nad jeziorem. Z przystani Piotra można je było dokładnie widzieć. Zamieszkiwali je przeważnie rybacy, tkacze i namiotnicy. Jest to lud surowy i nieokrzesany, i przedstawia mi się zawsze tak jak u nas po wsiach torfiarze w porównaniu z innymi ludźmi. Dywany wyrabiają z sierści kóz i włosienia wielbłądów. Długie włosy, które wielbłądy mają na szyi i na piersi, przychodzą jako frędzle i szlaki na rąbki, ponieważ bardzo pięknie błyszczą. Stary królik Serobabel nie był tu obecny, gdyż był słabowitym i nie mógł daleko chodzić. Mógł był wprawdzie przyjechać konno, ale wtedy po drodze byłby nie słyszał nauk Jezusa; w dodatku nie był nawet jeszcze ochrzczonym. Przybyło tu naprzeciw Niemu wiele ludzi z okolic i wiele obcych z tamtej strony jeziora, z okolicy Chorazim i z BetsaidyJuliady. Jezus uczył tu w niewielkiej synagodze o bliskości królestwa Bożego, i dość wyraźnie dawał do zrozumienia, że On jest królem tego państwa i zdziwił tym, jak zwykle, Swoich uczniów jako też i słuchaczy. Nauczał w ogólnoności, tak samo jak we wszystkie te dni, i uleczył wielu chorych, których Mu przed synagogę przyniesiono. Także wielu opętanych wołało za Nim: „Jezus z Nazaretu, prorok, król żydowski.” Jezus nakazał im milczeć, mówiąc, że jeszcze nie przyszedł czas, aby mówiono, kim On jest. Gdy Jezus skończył nauczać i uzdrawiać, poszli wszyscy do domu Andrzeja się posilić; Jezus jednak nie wszedł do wnętrza, mówiąc, że uczuwa głód inny. Poszedł więc z Saturninem i innym uczniem o jakie pół kwadransa drogi od domu Andrzeja, w górę poza jezioro do szpitala, gdzie przebywali nieszczęśliwi trędowaci, obłąkani i nędzarze, od ludzi prawie zapomniani. Byli to ludzie prawie nadzy. Za Jezusem nie szedł tam nikt, aby się nie zanieczyścić. Cele tych biednych ludzi były wokoło podwórza; nie wychodzili z nich a pożywienie podawano im przez szpary w drzwiach. Jezus kazał dozorcy wyprowadzić ich z domu, a uczniom Swoim przynieść im koce i suknie, aby ich pookrywać. Pouczał ich i pocieszał, chodził od jednego do drugiego wkoło, i wkładając na nich ręce uleczył wielu. Niektórych pomijał jeszcze, innym kazał się kąpać i tym podobne dawał zarządzenia. Uzdrowieni padali przed Nim na kolana i dziękowali ze łzami. Był to wzruszający widok, tym bardziej, że ludzie ci byli całkiem podupadli. Jezus wziął ze Sobą zarządcę owego szpitala do domu Andrzeja na ucztę. Przyszli także krewni niektórych uleczonych z Betsaidy, przynieśli sukien i zabrali ich z radością do domu i do synagogi, aby Bogu podziękować. U Andrzeja była piękna uczta, sporządzona z wielkich i pięknych ryb. Jedli w

331

otwartej sali, kobiety osobno przy innym stole. Andrzej sam usługiwał do stołu. Żona jego była bardzo skrzętna i pilna, i rzadko wychodziła z domu. Zajmowała się wyrabianiem sznurów do sieci, miała wiele ubogich dziewcząt, które również, tą pracą zatrudniała, we wzorowym porządku. Były między nimi różne biedne, upadłe, wzgardzone kobiety, które nie miały nigdzie przytułku, a nad którymi ona litowała się, zatrudniała je, pouczała i do modlitwy nakłamała. Wieczorem uczył Jezus jeszcze w synagodze, a potem z uczniami odszedł. Przechodził jeszcze koło wielu chorych, ale nie leczył ich, mówiąc, że czas ich jeszcze nie przyszedł. Pożegnawszy się następnie z Martą, udał się ze wszystkimi uczniami do gospody przed Kafarnaum. Tam rozmawiał jeszcze długo z uczniami, potem uchylił się, poszedł na szczyt ostro wystającego pagórka cyprysowego i tam przepędził całą noc na modlitwie. Kafarnaum leży na ścianie góry, wznosząc się w półkole, miało wiele tarasowych ogrodów i winnic, a na wzgórzach rośnie pszenica grubości sitowia. Jest to wielkie, przyjemne miejsce, które kiedyś było albo jeszcze raz tak wielkie, albo też było tu kiedyś jeszcze jedno miasto, gdyż w niewielkiej od niego odległości leżą gruzy jakby po jakim zburzeniu.

Jezus w Małym Seforis i w okolicy. Różne rodzaje uzdrawiania.

Jezus szedł z Kafarnaum w stronę Nazaretu. Uczniowie z Galilei towarzyszyli Mu jakie pięć godzin drogi, podczas której Jezus uczył ich o przyszłym ich zadaniu, a mówiąc z Piotrem o ich przyszłym przeznaczeniu, radził Piotrowi opuścić pobyt w pobliżu jeziora i przenieść się do domu, który ma przed Kafarnaum. Przechodzili koło kilku miast i wiejskich domów, leżących nad jakimś jeziorkiem. Na jednym pastwisku przyszło do Jezusa kilku opętanych i żądali uzdrowienia. Byli to właściciele trzód z okolicy, niekiedy tylko przez złego ducha napadani, obecnie jednak byli wolnymi od niego. Jezus nie uleczył ich, lecz rozkazał im się najpierw poprawić i opowiedział im przykład o przepełnieniu żołądka, mówiąc: „Jest to tak samo, jak gdyby chory chciał się wyleczyć z choroby żołądka, aby potem na nowo oddawać się nieumiarkowaniu.” Ludzie, usłyszawszy to, odeszli, bardzo zawstydzeni. Uczniowie opuścili Jezusa na kilka godzin przed Seforis, także Saturnin wrócił z nimi do domu Piotra. Przy Jezusie zostało tylko dwóch uczniów z Jerozolimy, dokąd chcieli wrócić. Jezus poszedł do Dolnego Seforis, małego miasteczka, i zamieszkał w domu krewnych św. Anny. Nie jest to rodzicielski dom Anny; był on między tym Seforis a Górnym Seforis, obydwie te miejscowości o godzinę drogi są od siebie oddalone. W obrębie pięciu godzin należy wiele domów do Seforis. W Wielkim Seforis Jezus tym razem nie był. Są tam wielkie szkoły wszystkich sekt i sądy. W Dolnym Seforis niewiele jest ludzi bogatych. Wyrabiają tam sukna a zamożne niewiasty jedwabne ozdoby i galony do świątyni. Cała ta okolica, pełna wiosek i rozsianych obszarów z niwami i alejami, wygląda jak park. Większe Seforis jest okazałe i szeroko rozpościera się ze swymi zamkami. Okolica jest tu bardzo piękna, posiada wiele studzien i rosłe bydło. Krewni Jezusa mieli trzech synów, z których jeden, imieniem Kolaja, był uczniem Jezusa. Matka życzyła sobie, aby Jezus także resztę jej synów przyjął na uczniów, powołując się na synów Marii Kleofasowej. Jezus przyrzekł jej. Synowie ci zostali po śmierci Jezusa przez Jozesa Barsabę, który był biskupem w Eleutheropolis, tamże na kapłanów wyświęceni. Jezus uczył tu w synagodze, do której przybyło wiele ludu z okolic. Także ze Swoimi krewnymi chodził Jezus i uczył tu i ówdzie w okolicy małe gromady ludzi, które czekały Nań i za Nim chodziły. Powracając, uleczył przed synagogą wiele ludzi, a w synagodze uczył o małżeństwie i o rozwodzie. Nauczycielom wyrzucał,

332

że różne poczynili dodatki, jednemu staremu nauczycielowi pokazał w Piśmie miejsce, które on tam wtrącił, wykazał, że jest fałszywe i kazał mu to wymazać. Nauczyciel ukorzył się, rzucił się przed Jezusem wobec wszystkich na ziemię, wyznał swój błąd i dziękował za pouczenie. Noc całą przepędził Jezus na modlitwie. Z domu Swoich krewnych w Małym Seforis udał się Jezus pomiędzy Małym i Wielkim Seforis do dawnej ojcowizny Anny. Miał przy Sobie tylko jednego ucznia. Teraźniejsi tutejsi mieszkańcy powchodziwszy w różne związki małżeńskie, nie byli już z Nim blisko spokrewnieni, była tu tylko jeszcze jedna staruszka, obłożnie chora na wodną puchlinę, bliżej z Nim spokrewniona, przy której siedział zwykle mały, ślepy chłopiec. Jezus modlił się z nią, staruszka za Nim powtarzała. Podtrzymał jej z minutę rękę na głowie i w okolicy żołądka, i przyszła całkiem do siebie, przez minutę była omdlałą, po czym uczuła się zupełnie pokrzepioną. Jezus nakazał jej wstać. Puchlina wodna jeszcze zupełnie nie ustąpiła, ale staruszka mogła już chodzić i w krótkim czasie bez trudności, ozdrowiała przez poty i wydzieliny. Kobieta ta prosiła Go za ślepym chłopcem, mającym około osiem lat, który od urodzenia był niemym i ślepym, ale słyszał. Chwaliła jego pobożność i posłuszeństwo. Jezus włożył mu palec wskazujący w usta, tchnął potem na obydwa wielkie palce u rąk, lub może raczej pomazał je śliną i trzymał je modląc się i patrząc w górę, na zamkniętych oczach chłopca. Wtedy otworzyły mu się oczy i pierwszym, którego zobaczył, był Jezus, jego zbawca. Z radości i zdumienia, odchodząc prawie od siebie, przypada do Jezusa na kolana, i łkając, dziękuje u stóp Jego. Jezus nakłaniał go łagodnie do posłuszeństwa, do miłości względem rodziców; skoro wypełniał to, będąc ślepym, to teraz, uzyskawszy wzrok, powinien te cnoty jeszcze wierniej wykonywać, a oczu swoich nie używać do grzechu. Potem przyszli rodzice chłopca, domownicy, i wszyscy cieszyli się i wielbili Jezusa. Jezus nie leczył wszystkich jednako. Nie leczył także inaczej jak Apostołowie i późniejsi Święci i kapłani aż do naszych czasów. Wkładał ręce na chorych i modlił się z nimi; czynił to jednak prędzej, niż Apostołowie. Uzdrawiając i czyniąc cuda, dawał także wzór Swoim następcom i uczniom; a czynił to w sposób, który najlepiej odpowiadał niedomaganiom i potrzebie. Chromych dotykał a mięśnie ich odzyskiwały swobodę i prostowały się. Uszkodzone członki ujmował w miejscu uszkodzenia, a zrastały się; z trędowatych spadała za Jego dotknięciem wysypka, jakby łuski, lecz zostawały czerwone plamy, które zwolna, lecz prędzej niż zwyczajnie, w miarę tego, jak chory zasługiwał, znikały. Nie widziałam nigdy, aby garbaty w jednej chwili stawał się prostym jak świeca, lub krzywa kość w oka mgnieniu stawała się równą; nie, jakoby Jezus nie mógł był tego uczynić, lecz nie czynił tego z powodu, że Jego cuda nie były widowiskiem, ale były uczynkami miłosierdzia, były obrazem Jego posłannictwa, rozwiązywaniem, pojednaniem, nauczaniem, wyswobadzaniem, zbawieniem; i dlatego, podobnie jak od tych, którzy chcieli mieć udział w Jego odkupieniu, wymagał ich współdziałania, tak też i przy uzdrowieniach musieli ci, którzy chcieli być uzdrowieni, objawiać wiarę, nadzieję, miłość, skruchę i poprawę, jako współdziałanie dla otrzymania uzdrowienia. W każdym wypadku stosował Jezus sposób postępowania do stanu ciała i duszy, i przez to każda choroba stawała się obrazem duchowej choroby, grzechu i kary, a jej uleczenie obrazem przebaczenia i poprawy. Tylko u pogan niektóre Jego cuda były uderzające i osobliwe. Cuda Apostołów i późniejszych Świętych były bardziej uderzające i niezgodne z biegiem i prawem natury; i poganie bowiem potrzebowali wstrząśnienia, żydzi zaś tylko rozwiązania. Często uleczał modlitwą na odległość, często spojrzeniem, zwłaszcza niewiasty mające krwotok, które nie śmiały do Niego się zbliżać, a według prawa żydowskiego nawet nie mogły. Takie prawa, które miały jakieś ukryte znaczenie, Jezus ściśle

333

wykonywał, innych zaś nie. Następnie udał się Jezus do małej szkoły, leżącej w równym oddaleniu między Nazaretem a Małym Seforis, dokąd przyszedł do Niego uczeń Parmenas z Nazaretu. Ten chodził już jako chłopiec za Jezusem i byłby teraz z innymi uczniami już także za Nim poszedł, gdyby nie to, że miał w Nazarecie rodziców, których z posług swoich musiał utrzymywać. Do szkoły zgromadziło się wielu nauczycieli i Faryzeuszów z Wielkiego i Małego Seforis i nieco ludu, aby z Jezusem nad pewnym miejscem co do rozwodu rozprawiać, które to miejsce wytknął Jezus nauczycielowi w synagodze, jako nieprawnie wtrącone. Wzięto Mu to w Wielkim Seforis bardzo za złe, gdyż ów dołączony wykład wynikał z ich nauki. Rozwody w tym mieście traktowano i odbywano bardzo lekkomyślnie, był nawet osobny dom, w którym umieszczano żony, przez mężów oddalone. Ów nauczyciel, który się przyznał do winy, przepisał był księgę prawa, i przy tej sposobności powtrącał nieznaczne, lecz przewrotne wyjaśnienia. Długo rozprawiali przeciw Jezusowi i nie mogli zrozumieć, jak śmie to potępiać i kazać wymazać. Jezus zmusił ich do milczenia, jednak nie byli zdolni uznać swego błędu tak, jak ów nauczyciel. Jezus wykazał im, że zakazane jest wtrącać cokolwiek do ksiąg zakonu, i dlatego istnieje obowiązek poprawić wtrącone błędy; udowadniał, że owe wtrącone wyjaśnienia są błędne, i skarcił im obchodzenie prawa o rozwodach, którego w tym mieście tak lekkomyślnie się dopuszczali. Wymieniał także wypadki, w których wcale nie jest dozwolone mężowi żonę wydalać; jeżeli jedna strona drugiej żadną miarą kochać nie może, to za zgodą drugiej może się od niej odłączyć, nigdy jednak silniejsza strona nie śmie drugiej bez jej winy i woli wypędzać. Niewiele jednak u nich wskórał, byli bowiem rozjątrzeni i nadęci, choć niczym nie mogli wywodów jego odeprzeć. Ów uczony w Dolnym Seforis, przekonany i nawrócony przez Jezusa, oddzielił się całkiem od Faryzeuszów i zapowiedział w swojej gminie, że odtąd będzie wykładał prawo bez dodatku, a jeżeli tego nie chcą, to się zupełnie usunie. Miejsce wtrącone o rozwodach opiewało: „Jeżeli jedno z małżonków już przedtem miało z kimś stosunek, to małżeństwo to jest nieważne i osoba ta, która z jednym z małżonków miała ów stosunek, może się o niego, jako sobie należnego, dopomnieć, gdyby nawet ci ludzie dobrze ze sobą żyli.” To właśnie zganił im Jezus i nazwał to prawo za stosowne tylko dla ludu nieokrzesanego. Dwaj z najznakomitszych Faryzeuszów przy tej rozprawie obecnych, byli sami w położeniu takim, iż na tej podstawie mogli wysnuć dla siebie rozwód, i dlatego właśnie z takimi dodatkami występowali. Nikt o tym nie wiedział, ale wiedział to Jezus i dlatego rzekł: „Czy tym przekręcaniem Zakonu nie chcecie przypadkiem bronić waszej własnej sprawy?” — na co oczywiście gwałtownie się obruszyli.

Jezus w Nazarecie. Faryzeusze chcą Jezusa strącić z góry.

Stąd udał się Jezus do Nazaretu, dokąd było dwie godziny drogi. Przed miastem wstąpił do domu krewnych zmarłego Eliuda. Umyli Mu nogi, dali posiłek i wspomnieli, że mieszkańcy Nazaretu wielce się cieszą spodziewanym Jego przybyciem. Jezus odpowiedział, że radość ta nie potrwa długo, gdyż nie zechcą słuchać tego, co im będzie musiał mówić. Następnie poszedł do miasta, gdzie przy bramie już mieli na Niego czekać. Zaledwie się ukazał, wyszło naprzeciw Niemu wielu Faryzeuszów i ludu. Przyjęli Go bardzo uroczyście i chcieli zaprowadzić Go do publicznej gospody, gdzie przed szabatem zgotowano powitalną ucztę; ale Jezus nie przyjął zaproszenia, mówiąc, że teraz ma inne sprawy. Zaraz też udał się do synagogi, dokąd poszli za Nim Faryzeusze i wiele ludzi. Było to jeszcze przed rozpoczęciem szabatu. Tu uczył Jezus o przyjściu królestwa, o wypełnieniu proroctw, zażądał pisma

334

Izajasza, otworzył je i czytał (61,1): „Duch Pański na mnie, przeto że mnie Pan pomazał, posłał mnie, abym oznajmił cichym, abym leczył skruszone sercem i opowiedział więźniom wyzwolenie, a zamkniętym otwarcie.” To miejsce wygłaszał Jezus i wyjaśniał w ten sposób, że to o Nim Samym jest mowa, że Duch Boży na Niego zstąpił, że On, tj. Jezus, przyszedł, aby ubogim i nędznym odkupienie zwiastować, że wszelka niesprawiedliwość będzie wyrównana, wdowy będą pocieszone, chorzy uzdrowieni i grzechy odpuszczone. Mówił tak pięknie i mile, że wszyscy byli zdziwieni i pełni radości, mówiąc między sobą: Mówi tak, jak gdyby sam był Mesjaszem. Podziw tak nimi zawładnął, że dumnymi byli, iż Jezus pochodzi z ich miasta. Jezus uczył jeszcze, gdy już zaszedł szabat, mianowicie o głosie przygotującego drogę na puszczy i o tym, że wszystko powinno być wyprostowane i wyrównane. Potem był z nimi przy uczcie. Byli dla Jezusa bardzo uprzejmi, mówili, że jest tu wiele chorych, prosząc zarazem, aby ich uleczył. Jezus odmówił jednak, i tym się na razie zadowolili, sądząc, że jutro uczyni zadość ich prośbie. Po uczcie poszedł znowu do Esseńczyków. Widząc ich radość z tego powodu, że Go tak dobrze przyjęto, rzekł im: Poczekajcie do jutra, a dowiecie się czegoś zupełnie innego. Gdy Jezus nazajutrz przyszedł znów do synagogi, chciał ów żyd, na którego kolej przypadała, wziąć pismo; Jezus jednak zażądał go i uczył z rozdziału 4, piątej księgi Mojżesza, o posłuszeństwie dla przykazań, że nie godzi się ani nic do nich dodawać, ani z nich ujmować, że Mojżesz powtarza tu synom Izraela wszystko, co Pan Bóg rozkazał, a oni to źle zachowywali. Potem z kolei odczytał dziesięć przykazań i wyjaśniał pierwsze przykazanie o miłości Boga. O tym nauczał Jezus bardzo surowo i wyrzucał im, że do przykazań różne poprzyczepiali dodatki, że na lud biedny nakładają ciężary, a sami prawa nie wypełniają. Jezus natarł na nich tak ostro, że wpadli w gniew, ale nie mogli powiedzieć, że mówi nieprawdę. Szemrali więc między sobą, mówiąc: „Jak od razu się rozzuchwalił! Krótki czas Go tu nie było, a teraz się przedstawia, jakby Bóg wie czym był. Wszak mówi, jak gdyby był Mesjaszem. A przecież znamy tak dobrze Jego, jak Jego ojca, ubogiego cieślę. Gdzie On się uczył? Jak śmie występować przed nami tu z takimi rzeczami?” I tak zaczęli coraz więcej na Niego w cichości się srożyć; byli bowiem zawstydzeni i pokonani przed całym narodem. Jezus uczył jednak spokojnie dalej, a gdy przyszła pora, poszedł do rodziny Esseńczyków. Tu przyszli do Niego synowie bogatego człowieka, którzy Go już kilka razy przedtem, gdy tu przebywał, prosili o przyjęcie między uczniów; lecz rodzice ich szukali w tym tylko światowej sławy i uczoności. Prosili, aby u nich przyjął posiłek. Jezus odmówił, prosili więc jeszcze raz o przyjęcie, mówiąc, że wypełnili wszystko, cokolwiek im polecił. Wtedy rzekł im Jezus: „Jeżeli wypełniliście już to wszystko, to nie potrzebujecie być Mymi uczniami, jesteście bowiem sami mistrzami”— i w ten sposób ich odprawił. Pożywał i nauczał w kółku domowym u Esseńczyków, a oni opowiadali Mu, jak w rozmaity sposób doznają ucisku. Radził im więc, aby się przenieśli do Kafarnaum, gdzie w przyszłości także zamieszka. Faryzeusze tymczasem już się wzajemnie naradzili, podburzyli i postanowili, gdyby dziś wieczór znów tak śmiało mówił, pokazać Mu, że nie ma tu żadnego prawa, i zrobić Mu to, co Jerozolimie już dawno zamierzano uczynić. Zawsze jednak jeszcze spodziewali się, że Jezus się do nich przychyli i przez wzgląd na nich cuda czynić będzie. Gdy Jezus pod koniec szabatu przyszedł do synagogi, przynieśli Mu przed synagogę wielu chorych; Jezus jednak przeszedł koło nich, nie uzdrowiwszy żadnego. W synagodze mówił Jezus o pełności czasu, o Swoim posłannictwie, o ostatnim czasie łaski, o ich zepsuciu i karze, która ich czeka, jeżeli się nie poprawią, i o tym, że przyszedł pomagać, uzdrawiać i nauczać.

335

Wtedy złościli się jeszcze więcej, szczególniej, gdy mówił: „Powiadacie: lekarzu, ulecz samego Siebie, tak jak w Kafarnaum i gdzie indziej czyniłeś cuda, tak czyń je i tu w Swoim rodzinnym mieście.” Zaprawdę, powiadam wam, żaden prorok nie jest cenionym w swojej ojczyźnie.” Jezus porównywał obecny czas z wielkim głodem, a pojedyncze miasta z ubogimi wdowami, mówiąc: „Za dni Eliaszowych podczas głodu, było także wiele wdów w kraju, ale prorok nie był do żadnej posłany, tylko do wdowy w Sarepcie, a za czasów Elizeusza było wielu trędowatych, a przecież uzdrowił tylko Syryjczyka Naamana”, w ten sposób porównywał ich miasto z trędowatym, który nie będzie uleczony. Oni jednak rozsrożyli się gwałtownie, że porównywał ich z trędowatymi, zerwali się na Niego ze swych siedzeń i chcieli Go pojmać. Lecz Jezus rzekł: „Zachowajcie to, czego uczycie, nie gwałćcie szabatu, a potem czyńcie co chcecie.” Wtedy szemrząc i rozmaicie urągając, pozwolili Mu dalej nauczać, opuścili swoje miejsca i zeszli na dół ku drzwiom. Jezus więc uczył dalej i wykładał ostatnie słowa Swoje, potem zaś wyszedł z synagogi. Około dwudziestu rozgniewanych Faryzeuszów otoczyło Go przy drzwiach, a ująwszy, wołali: „Nuże tedy, chodź z nami na jedno wysokie miejsce; tam jeszcze raz przedstawisz Swoją naukę, a wtedy odpowiemy Ci tak, jak na nią odpowiedzieć należy.” Jezus zaś rzekł im, aby Go puścili, gdyś Sam za nimi pójdzie; puścili Go więc, lecz otoczyli w koło jak straż, a wiele ludzi szło za nimi. — W chwili gdy się szabat skończył, poczęło się niepohamowane lżenie i naigrywanie. Czynili zgiełk, każdy silił się na większe urąganie. Słychać było wołania: „My Ci odpowiemy! Pójdziesz do wdowy do Sarepty! Skoro jesteś Eliaszem, to jedź do nieba, — pokażemy Ci dobre miejsce. Kto ty jesteś? dlaczego nie przyprowadziłeś Swego stronnictwa? Nie miałeś odwagi! Czy nie miałeś chleba u twoich biednych rodziców? Teraz, kiedyś poczuł sytość, chcesz nas hańbić? Będziemy Cię słuchali. Musisz mówić przed całym narodem, pod gołym niebem, tam Ci odpowiemy!” Trwało to wśród krzyku całą drogę na górę. Jezus jednak nauczał dalej spokojnie i odpowiadał na ich mowy świętymi zdaniami i głębokimi słowy, które ich częścią zawstydzały, częścią jeszcze więcej drażniły. Synagoga leżała na zachodnim krańcu Nazaretu. Było już ciemno, mieli jednak kilka pochodni i prowadzili Go wschodnią stroną około synagogi, a potem zawrócili na szeroką ulicę, znowu na zachód za miasto. Wstępując na górę, przyszli na wysoki grzbiet, na którego północnej stronie w dole było bagno, a południowy jego koniec tworzył strome, wystające urwisko. Było to miejsce, skąd strącali złoczyńców. Chcieli tu Jezusa jeszcze raz zmusić do tłumaczenia się a potem Go zepchnąć. Przepaść u stóp góry zamieniała się dalej w wąski wąwóz. Gdy już byli niedaleko tego miejsca, Jezus, który był między nimi jakby jeniec, stanął, a oni, lżąc i urągając, poszli dalej. W tej chwili widziałam obok Jezusa dwie wysokie świetlane postacie, a Jezus przeszedł przez cisnący się z tyłu lud z powrotem, poczym idąc wzdłuż murów Nazaretu na grzbiecie góry, przybył do bramy, przez którą wszedł był wczoraj do miasta. Następnie poszedł do domu Esseńczyków, którzy nie lękali się o Niego; wierzyli bowiem w Niego i oczekiwali Go. Mówił z nimi o tym wypadku, i radził im raz jeszcze przenieść się do Kafarnaum; przypomniał im także, że im naprzód przepowiedział, jakie Go tu spotka obejście, i w mniej więcej pół godziny opuścił miasto, idąc w kierunku jakby do Kany. Nie było nic śmieszniejszego jak głupota, zamieszanie i hałas Faryzeuszów, gdy naraz spostrzegli, że Jezusa niema między nimi. Zaczęli wtedy krzyczeć: „Stójcie! gdzież On jest? stójcie!” Z tyłu idący lud zaczął cisnąć się naprzód, a ci znów, co byli na przedzie, parli w tył. Stąd powstał na wąskiej drodze straszny natłok i zamieszanie; jeden chwytał drugiego, kłócili się, krzyczeli, zaglądali do

336

wszystkich wąwozów, oświecali każdą jaskinię, myśląc, że się ukrył. — Omal że sami nie połamali karków i kości, biegnąc tam i jeden przeklinał drugiego, mówiąc, że Jezus przez jego winę się wymknął. Gdy Jezus już dawno był za miastem, wrócili spokojnie i obsadzili całą okolicę góry strażą, mówiąc: Teraz widać kim jest — kuglarzem, szatan Mu dopomógł; przekonacie się, że niespodzianie zjawi się w innym jakim zakątku i wszystkich wprawi w zamieszanie. Uczniom Swoim już przedtem rozkazał Jezus, aby po zamknięciu synagogi opuścili Nazaret i na drodze do Tarychei w oznaczonym miejscu Go oczekiwali, dokąd także Saturninowi z innymi uczniami przyjść polecił. Poranek szarzał już, gdy złączyli się wszyscy z Jezusem i odpoczęli na samotnej dolinie. — Saturnin przyniósł chleba i miodu. Jezus mówił z nim o wypadku w Nazarecie, i że wobec tego spokojnie i z posłuszeństwem zachowywać się muszą, aby zbytnim rozgłosem Jego pracy nie przeszkadzać. Potem samotnymi drogami szli przez doliny, koło rozmaitych miast, aż do wypływu Jordanu z Morza Galilejskiego. U podnóża góry, na południowej stronie Morza Galilejskiego, niedaleko miejsca, w którym Jordan z Morza Galilejskiego wypływa, leżało potężne, obronne miasto. Do miasta prowadził most i grobla. Między miastem a jeziorem była łagodnie opadająca, zielona płaszczyzna. Miasto to nazywa się Tarichea.

Uzdrowienie trędowatych pod Taricheą. Jezus poucza uczniów w przypowieściach.

Jezus nie poszedł do miasta, lecz drożyną boczną przybył blisko południowego muru niedaleko bramy. Do tego muru po zewnętrznej stronie miasta przybudowany był cały szereg chat dla trędowatych. Gdy się Jezus zbliżył do tych domów, rzekł do uczniów: „Wołajcie z daleka tych trędowatych, aby szli za Mną, a Ja ich uzdrowię! Gdy wyjdą, oddalcie się, abyście się nie zarazili; a nie mówcie nikomu o tym, co zobaczycie, gdyż znaną wam jest zapalczywość mieszkańców Nazaretu, unikać więc trzeba wszelkiego powodu do podrażnienia kogokolwiek!‖ Potem odszedł Jezus nieco naprzód ku Jordanowi, a uczniowie wołali na chorych: „Wyjdźcie i postępujcie za Prorokiem z Nazaretu! On wam pomoże!‖ A gdy zobaczyli, że chorzy wychodzą, prędko uciekli. Jezus tedy zawrócił zwolna z drogi, do miasta prowadzącej, w stronę Jordanu. Z cel wyszło pięciu mężczyzn rozmaitego wieku, i przyszedłszy do Jezusa, otoczyli Go rzędem w odosobnionym miejscu, w którym się był zatrzymał. Byli w długich, przestronnych, białych sukniach, bez pasów, z kapturem na głowie, z kapturów spadała na twarz szmata z otworami dla oczu. Wtedy pierwszy z nich upadł przed Jezusem na kolana, całując rąbek sukni Jego, a Jezus zwrócił się doń, położył mu rękę na głowę, modlił się, błogosławił go i kazał mu odejść na bok. Następnie czynił to samo drugi i inni aż do ostatniego. Potem uchylili zasłony z twarzy i odkryli ręce, a skorupa trądu opadła z nich; Jezus zaś upominał ich i przestrzegł przed grzechem, przez który w tę chorobę popadli, wskazał, jak mają żyć, i zakazał im mówić o tym, że ich wyleczył. Lecz oni odpowiedzieli: „Panie, zjawiasz się tak nagle u nas! Wyglądaliśmy Cię tak dawno i za Tobą wzdychali, lecz nie mieliśmy nikogo, kto by Ci o naszej nędzy opowiedział, i do nas Cię przyprowadził. Panie, zjawiasz się tak nagle! Jakże możemy naszą radość i Twoje cuda zamilczeć!” Jezus powiedział im raz jeszcze, aby prędzej o tym nie mówili, dopóki nie dopełnią ustaw prawem przepisanych; mają się zgłosić kapłanom, że są czystymi, dopełnić należnych ofiar i oczyszczenia, a potem powiedzieć, że On ich uleczył. Wtedy raz jeszcze rzucili się na kolana i powrócili do swoich cel, a Jezus poszedł do uczniów ku Jordanowi. Trędowaci owi nie byli zupełnie zamknięci,

337

mieli oni wytkniętą przestrzeń, jak daleko chodzić mogli. Nikt się do nich nie zbliżał, mówiono z nimi z daleka, pożywienie stawiano im w oznaczonym miejscu w miskach, których jednak na powrót nie brano, lecz chorzy sami je tłukli i zagrzebywali; za każdym razem przynoszono inne tanie naczynia. Jezus szedł jeszcze z uczniami daleką przestrzeń, przez urocze zarośla i aleje nad Jordanem, gdzie na samotnym miejscu spoczęli i pożywili się. Potem czółnem przeprawili się przez rzekę. Przy brzegu rzeki, były w rozmaitych miejscach czółna, którymi podróżni sami się przeprawiali; ludzie, którzy po brzegach pracowali i w pewnych odstępach wzdłuż większej części rzeki, mieli chaty, przyciągali czółna na powrót na swoje miejsce. Jezus szedł z czterema uczniami nie około samego jeziora, ale więcej w górę na wschód ku miastu Galaad. Uczniowie ci byli: Parmenas z Nazaretu, Saturnin, a z dwóch innych jeden nazywał się Tarzissus, drugi zaś, brat jego, Aristobulus. Tarzissus byt później biskupem w Atenach. Aristobulus był przydany Barnabie; słyszałam to z dodanym wyrazem „zbratany;” ale był on tylko duchownym jego bratem. Bywał często z Pawłem i Barnabą, i — zdaje mi się — był biskupem w Brytanii. Przyprowadził ich do Jezusa Łazarz. Byli to cudzoziemcy, prawdopodobnie Grecy; ojciec ich niedawno temu osiadł był w Jerozolimie. Byli oni żeglującymi handlarzami; ich niewolnicy czyli słudzy, przewożąc towary, przybyli ze zwierzętami jucznymi na naukę Jana i dali się ochrzcić. Za powrotem opowiedzieli o Janie i Jezusie ich rodzicom, którzy z synami wybrali się do Jana. Ojciec i synowie dali się ochrzcić, przyjęli obrzezanie i powrócili do Jerozolimy. Nie byli też bez majętności, ale wszystko dali później na rzecz gminy. Obaj bracia byli wysokiego wzrostu, brunatno czerwonej cery, zręczni i bardzo wykształceni. Byli do rośli, obrotni i zwinni młodzieńcy, umiejący dać sobie radę w podróży i wszystko dobrze i wygodnie urządzić. Z okolicy, do której Jezus wstępował, spływała rzeczka; tamtędy też właśnie Jezus przechodził. Prorok Eliasz także się tu raz zatrzymał. Jezus opowiadał o tym i uczył uczniów przez całą drogę w samych przypowieściach, zaczerpniętych z rozmaitych stanów, zajęć, każdego krzaczka, kamienia, rośliny, miejsca i z wszystkiego, co się tylko na drodze nadarzało. Uczniowie pytali o wszystko, co z Nim w Nazarecie i Seforis przebyli. Mówił z nimi o małżeństwie z powodu dysputy z Faryzeuszami w Seforis, potępiał rozwód, głosił nietykalność ślubu; mówiąc, że Mojżesz dozwolił rozwodu tylko przez wzgląd na surowe obyczaje i grzechy ludu. Pytali się Go następnie o zarzut, który Mu uczynili mieszkańcy Nazaretu, że nie ma miłości bliźniego, gdyż w rodzinnym Swym mieście, które jest Mu przecież najbliższym, nie chciał leczyć; na koniec zapytali, czy przypadkiem Swoich rodaków nie należy uważać za bliźnich. Jezus uczył ich tedy bardzo długo o miłości bliźniego, i dawał im rozmaite podobieństwa i pytania. Przypowieści te brał Jezus z rozmaitych stanów w świecie, o których mowa przypadła, wskazywał niektóre miejscowości, które stąd w oddali można było zobaczyć, mówiąc o tych lub owych rzemiosłach, które tam osobliwie uprawiano. Mówił dalej, że kto chce za Nim iść, musi opuścić ojca i matkę, a jednak wypełniać czwarte przykazanie; nawet ze Swoim ojczystym miastem musiałby tak postąpić, jak On postąpił z Nazaretem, tak, jak na to zasłużyło, nie przestając jednak kochać bliźnich. Pierwszym bliźnim jest Bóg, Ojciec niebieski i Ten, którego On posłał. W dalszym ciągu mówił o miłości bliźniego, jak je świat pojmuje i spełnia, o celnikach w Galaad, do których teraz się zbliżali, że ci tych najwięcej kochają, którzy im rzetelnie cło płacą. Wskazał następnie na Dalmanutę, która na lewo od nich leżała i rzekł: Ci namiotnicy i tkacze kobierców kochają tych bliźnich, którzy od nich wiele namiotów zakupują, a swoich biednych zostawiają bez przytułku. Następnie wziął porównanie z wyrabiania podeszew, stosując je do ciekawości

338

Nazareńczyków. Między innymi rzekł: „Nie potrzebuję ich czci. która jest tak pięknie zabarwiona, jak pstre podeszwy w warsztacie wyrabiaczy podeszew, którymi później stąpa się w błoto.” Mówił także: „Są oni jak wyrabiacze podeszew tego miasta, na które wskazałem, którzy swoje własne dzieci wyśmiewają i pogardzają nimi, a jak je wyślą do obczyzny i tam się czegoś nauczą o pięknych zielonych podeszwach, o nowej modzie, to przez chciwość nowości każą im na powrót powrócić, a następnie chcą szczycić się tymi podeszwami, które, podobnie jak i ta sława, zostaną podeptane.” Dalej pytał Jezus: „Jeżeli ktoś w drodze podeszwę podrze i przyjdzie do którego z tych rzemieślników, aby inną kupić — czy wyrabiacz da mu jeszcze drugą na dodatek?” Podobnie mówił o rybakach, budowniczych i innych stanach. Uczniowie pytali Go także, gdzie chce mieszkać? czy w Kafarnaum chce dom wybudować? — Jezus odpowiedział, że nie buduje na piasku, i nadmienił innego rodzaju miasto, które zbudować zamierza. Nie zawsze rozumiałam, co mówili, chodząc; gdy siedzieli, rozumiałam lepiej. Tyle sobie przypominam, że Jezus chciał mieć Swoje czółno, aby móc po jeziorze jeździć; chciał bowiem uczyć na lądzie i na wodzie. Przybyli wreszcie do kraju Galaadilis. W tej krainie przebywał chwilowo niegdyś także Abraham z Lotem, i już wtedy był między nimi pewien podział. Jezus mówił im o tym, dodając, aby nie rozgłaszali o uleczeniu trędowatych, by nikomu nie dawać powodu do gniewu; teraz szczególniej powinni być ostrożnymi i unikać rozgłosu, gdyż inaczej mieszkańcy Nazaretu wszczęliby z pewnością zaraz hałas i nienawiść. W dzień szabatu — mówił — będzie znowu w Kafarnaum nauczał; wtedy będą mieli sposobność poznać, jaką jest miłość bliźniego i wdzięczność ludzi; zobaczą, że zupełnie inaczej przyjmą Go teraz, niż wtedy, kiedy uzdrowił syna królika. Uszli może kilka godzin w północno wschodnim łuku od jeziora, gdy przybyli niedaleko Galaad na południe od Gamala. Miasto to, jak przeważnie wszystkie inne, zamieszkiwali poganie i żydzi. Uczniowie chcieli wstąpić do miasta, ale Jezus powiedział, że gdyby poszedł do żydów, to ci by Go źle przyjęli i nic Mu nie dali; a gdyby szedł do pogan, to żydzi by się tym gorszyli i Go oczerniali. Powiedział też o tym mieście, że jest bardzo złe i że będzie zburzone. Uczniowie mówili także o pewnym Agabusie, współczesnym proroku z okolicy Argob, który od dłuższego czasu różne miał widzenia o życiu Jezusa i niedawno o Nim przepowiadał, a później stał się Jego uczniem. Jezus mówił, że rodzice Jego byli Herodianami i w tej sekcie go wychowali, on jednakowoż się nawrócił. Sekty nazywał Jezus pięknie przykrytymi grobami, pełnymi zgnilizny. Herodian było wielu na wschodniej stronie Jordanu, osobliwie w Perei, Trachonitis i Iturei; mieszkali w ukryciu, otoczeni tajemniczością, i po kryjomu się wspierali. Przychodziło do nich wiele ubogich, którym nad podziw dopomagali. Na pozór byli bardzo podobni do Faryzeuszów, potajemnie działali na rzecz uwolnienia żydów od Rzymian i mieli związki z Herodem. Byli podobni do dzisiejszych wolnomularzy. Ze słów Jezusa odczuwałam, że udawali bardzo świątobliwych i szlachetnych, a byli obłudnikami. Jezus zatrzymał się z uczniami w pewnym oddaleniu od Galaad, w gospodzie celników. Było tu wielu celników, którym poganie za przywiezione towary cło płacili. Zdawało się, że nie znają Jezusa, i On też nie mówił do nich; lecz uczył tylko o bliskości królestwa, o Ojcu, który swego syna posłał do winnicy, i dawał wcale wyraźnie do zrozumienia, że On jest tym Synem, a wszyscy ci, którzy wolę Ojca wypełniają, są Jego dziećmi; przez to jednak rzecz stała się im znów niejasną. Nakłaniał ich do chrztu i w rzeczy samej kilku się nawróciło, pytając, czy mają się dać ochrzcić uczniom Jana. Jezus powiedział im, by czekali, aż Jego uczniowie tam chrzcić będą. Ponieważ uczniowie Jego przyjęli chrzest Jana,

339

przeto pytali Go, czy chrzest Jego jest innym jak chrzest Jana. Jezus uczynił pewną różnicę i nazwał tamten obmyciem pokuty. W nauce przed celnikami była wzmianka o Trójcy, o Ojcu, Synu i Duchu św. w ich jedności, jednak całkiem inaczej wypowiedziana. Uczniowie tutejsi nie obawiali się wcale celników. Ponieważ w Nazarecie Jezus mieszkał u Esseńczyków, a Faryzeusze i to także Mu zarzucali, dlatego pytali się uczniowie o Esseńczykach i słyszałam, że Jezus ich w formie pytań chwalił. Wymieniał różne błędy przeciw miłości bliźniego i przeciw sprawiedliwości, a przy tym zawsze pytał: „Czynią to Esseńczycy? czynią Esseńczycy owo?” itd. W pobliżu Galaad wolało za Jezusem kilku opętanych, którzy przed miastem w dzikiej okolicy się wałęsali i zabijali naokoło ludzi, dopuszczając się wszelkich gwałtów. Jezus spojrzał za nimi, pobłogosławił ich, a oni uspokoili się, i uwolnieni od złego ducha, z radością do Niego przybiegli i padli do nóg Jego. Jezus zachęcił ich do pokuty i do chrztu i kazał im czekać, aż uczniowie Jego w Ainon chrzcić będą. Bliżej Galaad była okolica kamienista, grunt skalisty, pokryty białą grudą. Stąd udał się Jezus z uczniami przez góry, na których południowym końcu leżała Gamala, w północno zachodnim kierunku ku jezioru. Przechodził tu przez Gergezę, która w odległości prawie godziny leżała w zagłębieniu grzbietu górskiego. W pobliżu było bagno, powstałe z zatrzymanego strumyka, wpływającego kotliną do morza. Jezus mówił z uczniami przez drogę o zdarzeniu, zaszłym w tej miejscowości: Z pewnego proroka wyśmiewali się raz Gergezeńczycy dla jego krzywej postaci. Rzekł im tedy: „Słuchajcie, za to, że się ze mnie wyśmiewacie, dzieci wasze pozostaną zatwardziałymi, gdy większy ode mnie tu uczyć i leczyć będzie, i nie będą się cieszyły zbawieniem, wskutek smutku po stracie nieczystych zwierząt.” Była to przepowiednia o Jezusie Chrystusie i o wejściu złych duchów w świnie. Jezus mówił z uczniami także o tym, co Go w Kafarnaum czeka. Faryzeusze bowiem z Seforis, rozgniewani Jego nauką o rozwodzie, posłali tę wiadomość do Jerozolimy; Nazareńczycy złączyli się także z nimi w tych skargach, skutkiem tego wysłaną została do Kafarnaum cała zgraja Faryzeuszów z Jerozolimy, Nazaretu i Seforis, aby tam Jezusa postrzegać i z Nim się spierać. W tej drodze spotkały ich całe gromady pogan z mułami i wołami, które miały grube pyski, niskie, szerokie rogi, i szły ze spuszczonymi łbami. Były to karawany handlowe, które przechodziły tędy z Syrii do Egiptu, i częścią koło Gerazy, a częścią wyżej przez most na Jordanie się przeprawiały. Z nimi było także wiele ludzi, którzy się przyłączyli do gromad, aby proroka usłyszeć. Jedna z tych gromad przyszła do Jezusa, pytając, czy prorok uczy w Kafarnaum. Jezus odpowiedział im, aby nie szli do Kafarnaum, lecz rozłożyli się obozem na stoku góry na północ przy Gerazie, gdyż prorok niezadługo tam przyjdzie. Ale On tak mówił z nimi, że powiedzieli: „Panie, Ty jesteś także prorokiem!” a wejrzenie Jego nasuwało im domysł, czy On sam nie jest owym prorokiem. Gdy Jezus z uczniami wstąpił przed Gerazą do gospody, był taki natłok pogan i podróżnych, że się zaraz uchylił; ale uczniowie mówili jeszcze jakiś czas z poganami o proroku i pouczali ich. Geraza leży na pochyłości doliny, oddalonej od morza jakie półtorej godziny. Miasto jest większe i schludniejsze niż Kafarnaum, i jak prawie wszystkie miasta dokoła, przez żydów i pogan zamieszkałe. Są tu świątynie. Żydzi stanowili warstwę uciśnioną, mieli jednak szkołę i nauczycieli. Handel i przemysł stał tu wysoko, gdyż tędy przechodziły do Egiptu karawany z Syrii i Azji. Przed bramą był mniej więcej pół kwadransa długi budynek, a w nim kuto żelazne drągi i rury. Drągi wykuwali płasko, a potem lutowali je w okrąg; wyrabiano także ołowiane

340

rury. Nie palili oni drzewem, ale czarnymi bryłami, które z ziemi wydobywali. Żelazo sprowadzano z Argob. Przybyli poganie rozłożyli się na północ od Gerazy na południowej stronie podgórza; byli tam także poganie z miasta i kilku żydów, którzy osobno stali. Poganie byli inaczej ubrani niż żydzi i mieli suknie aż do połowy nóg. Musieli także bogaci być pomiędzy nimi, widziałam bowiem kobiety, które miały włosy splecione w czepeczek z samych pereł, inne zaś miały włosy z ponad welonu wystające, perłami w rodzaj koszyczka uplecione. Jezus udał się na owo wzgórze i nauczał rzesze wstępując na górę, chodząc przed słuchaczami i tu i ówdzie się zatrzymując. Chodził tam i z powrotem i nauczał, rozmawiając z podróżnymi. Zadawał im pytania, a w odpowiedziach była nauka. Tak np. pytał: „Skąd jesteście? Co skłoniło was do podróży? Czego pragniecie od proroka?” i zaraz uczył, jakimi być muszą, jeśli chcą mieć udział w zbawieniu. Mówił dalej: „Błogosławieni są ci, którzy tak daleką i męcząca drogę przebyli, aby szukać zbawienia! Biada jednak tym, między którymi zbawienie powstanie, a nie przyjmą go”. Tłumaczył także przepowiednie, o Mesjaszu, mówił o wezwaniu pogan, o powołaniu i przybyciu Trzech Króli, o których zresztą ludzie wiedzieli. W karawanach znajdowali się także ludzie z okolicy i miasta, gdzie przy cegielni nocował sługa Abgara z Edessy, powracając od Jezusa z Jego wizerunkiem i listem. Jezus nie uzdrawiał tu wcale chorych. Ludzie byli przeważnie poczciwi, była jednak między nimi garstka takich, co żałowali, że się tu wybrali; spodziewali się bowiem zupełnie czegoś innego po proroku, co by więcej ich zmysły uderzało. Po tej nauce, w której Jezus także rozmaitych używał podobieństw, poszedł z czterema uczniami do pewnego Faryzeusza, nauczyciela żydowskiego, który Go do siebie zaprosił, ale dla pychy przy Jego nauce do pogan nie był obecnym. Byli tu także inni Faryzeusze z miasta i przyjęli Jezusa wprawdzie bardzo uprzejmie, jednakowoż obłudnie. Przy stole znalazła się sposobność, by im dosadnie prawdę powiedzieć. Jeden z niewolników czy sług, poganin, przyniósł na stół piękną, wzorzystą misę z różnymi, wybornymi ciastami z cukru i korzeni, ułożonymi w kształcie ptaków i kwiatów. Jeden z obecnych zaczął głośno wrzeszczeć, że na misce jest coś nieczystego, odepchnął biednego niewolnika, złajał go, i zepchnął go do rzędu innej służby. Tedy rzekł Jezus: „Nie miska, ale to, co na niej jest, jest pełne nieczystości”. Pan domu odpowiedział iż się myli, ciasta są całkiem czyste i dobre. Ale Jezus odrzekł: „Owszem, są bardzo nieczyste, jest to przysmak, ugnieciony z potu, krwi, szpiku i łez wdów, sierót i ubogich”, i dał im jeszcze dobrą naukę o ich sprawkach, zbytkach, sknerstwie i obłudzie. Byli tym bardzo rozjątrzeni, ale nie mogli nic odpowiedzieć i opuścili dom do jednego; został sam gospodarz, który wciąż jeszcze Jezusowi obłudnie pochlebiał, a właściwie spodziewał się coś takiego wytropić, co by mógł później zgromadzeniu w Kafarnaum jako zarzut przeciw Niemu przedłożyć. Pod wieczór uczył Jezus jeszcze raz pogan na górze. Gdy się Go pytali, czy mają się dać ochrzcić uczniom Jana i wyrazili życzenie, że zamierzają się tu w kraju osiedlić, radził im Jezus wstrzymać się jeszcze z chrztem, aż będą lepiej pouczeni, a teraz mogą się wybrać za Jordan do górnej Galilei w okolice Adamy, gdzie już są poganie pouczeni i dobrzy ludzie, i gdzie także jeszcze uczyć będzie. Uczył ich jeszcze przy świetle pochodni, potem opuściwszy ich, zeszedł na brzeg morza do miejsca, gdzie ludzie Piotra z łódką na Niego czekali. Było już późno. Trzej pachołcy okrętowi, używali pochodni, gdyż wpłynęli jakie pół godziny poniżej BetsaidyJuliady. — Czółno w którym Jezus płynął, zrobili Mu Piotr i Andrzej ze służbą. Byli bowiem nie tylko żeglarzami i rybakami, ale umieli także sami budować czółna. Piotr miał trzy czółna a jedno bardzo wielkie, długie jak

341

dom. Czółno Jezusa mogło pomieścić dziesięcioro ludzi, a długością i szerokością przypominało kształt jaja. Przednia i tylna część była zamkniętym składem, gdzie rozmaite przedmioty można było przechowywać także nogi myć. Na środku stał maszt podpierany drągami z kraju łodzi. U góry można około tych żerdzi rozpiąć żagle. Naokoło masztu znajdowały się siedzenia. Z tego czółna Jezus później często uczył i na nim przypływał do brzegu w około pomiędzy innymi łodziami. Wielkie łodzie miały naokoło masztu okrągłe, piętrowe pokłady, podobne do galerii, pod którymi na wskroś można było przejrzeć, a na górze można było płótnem żaglowym w około małe cele odosobnić. Na drągach maszt podpierających, były szczeble do wchodzenia w górę, po obu zaś stronach łodzi pływające skrzynie lub beczki, jak skrzydła lub płetwy, tak że okręt nie mógł się w czasie burzy wywrócić, a które go obciążały lub czyniły lżejszym, by według potrzeby okręt szedł wyżej lub głębiej. Czasem były one napełnione wodą, czasem próżne, a niekiedy chowano tam złowione ryby. Z jednej i z drugiej strony okrętu można było wysuwać deski i wygodnie dostać się do tych skrzyń, albo do sąsiednich innych okrętów i móc wyciągnąć sieci. Gdy nie łowili, to przeprawiali karawany albo podróżnych przez morze. Rybacy i pachołcy okrętowi byli przeważnie niewolnikami i poganami; Piotr miał także niewolników.

Jezus w domu Piotra. Sposoby Faryzeuszów. Uzdrowienie.

Jezus wylądował powyżej Betsaidy, niedaleko domu trędowatych, gdzie Piotr, Andrzej, Jan, Jakób Starszy i Młodszy i Filip oczekiwali Jego przybycia. Nie szedł z nimi przez Betsaidę, lecz krótszą drogą przez góry do domu Piotra w dolinie między Betsaidą a Kafarnaum, gdzie była już Maryja i inne święte niewiasty. Świekra Piotra była chorą i leżała w łóżku. Jezus odwiedził ją, ale jeszcze nie uleczył. Przed ucztą umyto Jezusowi nogi i mówiono głównie o tym, że z rozmaitych szkół w Judei i Jerozolimie piętnastu Faryzeuszów posłano do Kafarnaum, by obserwować Jezusa. Z większych miejscowości było ich po dwóch, z Seforis tylko jeden, a z Nazaretu przyszedł do Kafarnaum ów młodzieniec, który już kilka razy prosił Jezusa o przyjęcie, a którego Jezus za każdym razem oddalił. Był on jako uczony w piśmie przydany do komisji i niedawno przedtem się ożenił. Jezus tedy rzekł do uczniów: „Patrzcie! za kim prosiliście! Przychodzi Mnie śledzić, a chce być Moim uczniem.” Młodzieniec ten chciał tylko z próżności przejść do uczniów Jezusa, ponieważ jednak Jezus go nie przyjął, przystąpił do Jego nieprzyjaciół. Ci Faryzeusze mieli się dłużej w Kafarnaum zatrzymać. Z tych, którzy przyszli po parze, miał jeden wrócić i donieść, a drugi zostać w Kafarnaum i śledzić, co Jezus czyni i czego naucza. Odbyli już jedno zgromadzenie, mając przed sobą królika Serobabela, jako też jego sługę i syna, których przesłuchali co do uzdrowienia i nauki Jezusa. Nie mogli zaprzeczyć uzdrowieniu, ani potępić nauki; jednak byli niezadowoleni, że tak się wszystko składało. Gniewało ich to, że Jezus nie u nich pobierał nauki, że z prostymi ludźmi, Esseńczykami, rybakami, celnikami grzesznikami przestawał, że nie miał żadnego upoważnienia z Jerozolimy, że ich rady, jako uczonych, nie zasięgał, że nie był Faryzeuszem lub Saduceuszem, że uczył u Samarytan i w szabat leczył. W ogóle nie był im dogodnym, bo uznając Go, musieliby samymi sobą wzgardzić. Zwłaszcza ów młody człowiek z Nazaretu był wielkim nieprzyjacielem Samarytan, których w różny sposób prześladował. Przyjaciele i krewni Jezusa nie chcieli, aby Jezus w szabat uczył w Kafarnaum, a nawet Matka Jego była tym zaniepokojona i objawiła zdanie, aby Jezus raczej poszedł na drugą stronę jeziora. Przy takich sposobnościach odpowiadał Jezus w krótkich słowach odmownie, bez wyjaśnień. W Betsaidzie i Kafarnaum były całe rzesze chorych, pogan i żydów. Kilka gromad

342

tych podróżnych, którzy Jezusa spotkali na tamtej stronie jeziora, czekało tu na Niego. Przy Betsaidzie były wielkie, otwarte gospody, pokryte sitowiem, osobne dla pogan i osobne dla żydów; w górnej części miejscowości były pogańskie kąpiele, poniżej zaś żydowskie. Piotr przyjął wielu chorych do swego domu, a Jezus na drugi dzień rano wielu z nich uleczył. Wczoraj wieczór powiedział Piotrowi, aby na dziś zaprzestał rybołówstwa, a pomagał Mu przy łowieniu ludzi, wkrótce bowiem całkiem go do tego dzieła powoła. Piotr usłuchał, ale był z tego powodu w pewnym zakłopotaniu. Mniemał bowiem zawsze, że życie z Panem jest dla niego za wzniosłe, za trudne i niezrozumiałe. Wierzył on, widział cuda, wszystko chętnie zwierzał, ale ciągle myślał, że on na nic się nie przyda, że jest zbyt prostym, niegodnym, a do tego dołączała się tajemna trwoga i żal za dawnym zajęciem. Było mu także niekiedy przykro, że z niego szydzono, iż on, prosty rybak, z Prorokiem się wałęsa, że dom jego jest przybytkiem marzycielstwa i zaburzeń i że swoje zatrudnienie zaniedbuje. Wszystko to walczyło jeszcze w nim, bo wtedy nie był tak rozpalonym, tak ognistym jak Andrzej i inni, jakkolwiek pełen wiary i miłości; był bowiem nieśmiałym, przywykłym do swego zajęcia, i w prostocie ducha kochał swoje ubóstwo i swoje zajęcie. Z domu Piotra poszedł Jezus przez grzbiet górski ku północnemu końcowi Betsaidy. Cała ta droga, zapełniona była chorymi poganami i żydami, jednakowoż wszyscy byli osobno; a trędowaci, którzy się tam znajdowali, całkiem na uboczu. Było tam wiele żydów ślepych, kulawych, niemych, głuchych, sparaliżowanych, a szczególnie wielu cierpiących na wodną puchlinę. Uzdrowienia odbywały się bardzo uroczyście i w największym porządku. Ludzie ci już przez dwa dni tu czekali, a uczniowie tutejsi, Andrzej, Piotr i inni, których Jezus zawiadomił, że przybędzie, rozmieścili ich wygodnie, gdyż przy drodze tej było w górach wiele cienistych, osobnych ustroni i ogrodów. Jezus uczył i upominał chorych, których naokoło Niego gromadami przynoszono lub przyprowadzano. Kilku chciało wyjawić Mu swoje występki i Jezus poszedł z nimi na odosobnione miejsce. Wyznając winy, upadali przed Nim na kolana i płakali. Między poganami było wielu takich, którzy dopuszczali się mordu i rabunku w swych podróżach. Niektórym kazał Jezus jakiś czas leżeć i zwracał się do innych, a dopiero później do nich, mówiąc: „Wstań, grzechy twoje są ci odpuszczone.” Pomiędzy żydami byli cudzołożnicy i lichwiarze; jeżeli widział, że mają skruchę, kazał im wynagrodzić poczynione krzywdy, modlił się z nimi, kładł na nich ręce i uzdrawiał ich. Wielu z nich kazał się jeszcze oczyścić w kąpieli. Niektórych pogan odsyłał do chrztu, albo do nawróconych pogan w Górnej Galilei. Gromady jedne za drugimi przychodziły przed Niego, a uczniowie utrzymywali porządek. Jezus przechodził także przez Betsaidę, gdzie było pełno ludzi, jakby na jakiej wielkiej pielgrzymce, i leczył tu także, w różnych gospodach i po drodze. W domu Andrzeja był przygotowany posiłek. Były tu także dzieci: może dziesięcioletnia pasierbica Piotra i kilka dziewczynek w jej wieku, jako też dwie inne córeczki, jedna może ośmioletnia, a druga dziesięcioletnia, i chłopiec Andrzeja, mający żółty płaszcz z pasem. Były przy nich także starsze niewiasty. Stały w cieniu pod dachem domu i mówiły o proroku, czy rychło przyjdzie, to znów biegały co chwilę, patrząc, czy się już zbliża. Były tu, aby Jezusa zobaczyć, gdyż zwykle stawały z dziećmi na uboczu. Przechodząc, spojrzał Jezus na nie i pobłogosławił je. Widziałam, jak Jezus potem wracał do domu Piotra i uleczał. Dzisiaj uleczył może jakich sto ludzi, odpuścił im grzechy, wskazując i na przyszłość, pouczał, co mają czynić. Widziałam znowu, że sposób, w jaki Jezus uzdrawiał, był rozmaity, i że prawdopodobnie dlatego tak leczył, aby uczniom pokazać, jak oni sami później i

343

Kościół po wieczne czasy ma czynić. We wszystkich Jego uczynkach i cierpieniach była ludzka forma i postać, nie było nic popisowego ani nagłych przemian. We wszystkich Jego leczeniach widziałam pewną przemianę, odpowiednią rodzajowi chorób lub grzechów. Widziałam, że u wszystkich, nad którymi się modlił lub na których wkładał ręce, nastawała na kilka chwil cisza i wewnętrzne skupienie, poczym zdrowiejąc, podnosili się, jakby z małego omdlenia. Kulawi dźwigali się zwolna, rzucali się przed Nim na kolana i byli zdrowi, ale cała siła i zręczność członków wracała dopiero po pewnym czasie, u jednych po kilku dniach, u innych po kilku godzinach. Widziałam chorych na puchlinę wodną, którzy sami, chwiejnym krokiem do Niego przystępowali, innych przynoszono do Jezusa. Zwykle kładł im ręce na głowę i na żołądek, i po Jego słowach zaraz się prostowali i mogli chodzić, czuli się lekkimi, a woda wychodziła z nich w kształcie potu. Trędowaci zaraz po uleczeniu tracili łuskę, ale czerwone ślady zostawały na miejscach trądu. Ci, którzy uzyskali wzrok, mowę, słuch, mieli z początku uczucie braku wprawy w tych zmysłach. Widziałam sparaliżowanych uleczonymi; nie czuli bólu i mogli chodzić, puchlina jednak nie znikała od razu, lecz stopniowo, szybko ustępowała. Mający kurcze zyskiwali zaraz zdrowie, gorączki ustępowały z czasem; ale uzdrowieni nie w jednej chwili zyskiwali siłę i świeżość, lecz przychodzili do siebie tak, jak zwiędła roślina na deszczu. Opętani wpadali zwykle w krótkie omdlenie i budzili się wolnymi z pogodnym obliczem, tylko zmęczeni. Wszystko odbywało się bardzo spokojnie i wzorowo, a tylko dla niewierzących i dla nienawistnych miały cuda Jezusa coś strasznego. Przybyli tu poganie, mieli już przeważnie przez tych, którzy byli przy chrzcie Jana i na jego nauce, jako też przez pogan z Górnej Galilei i innych, gdzie Jezus uczył i uzdrawiał, obudzoną uwagę i pragnienie za nauką Jezusa. Jedni mieli chrzest Jana, inni nie. Jezus nie nakazywał im obrzezania. Gdy Go się o to pytali, uczył o obrzezaniu serca i wszystkich zmysłów, i o tym, jak się mają zachowywać. Uczył ich miłości bliźniego, umiarkowania, zaparcia, kazał im wypełniać dziesięcioro przykazań, uczył pojedynczych części modlitwy, jako też pojedynczych próśb Modlitwy Pańskiej, i obiecał im przysłać uczniów.

Jezus naucza i uzdrawia w Kafarnaum.

Pod wieczór owego dnia powywieszano w Betsaidzie i Kafarnaum na synagogach i publicznych domach chorągwie z wieńcami i girlandami. Był to bowiem ostatni dzień miesiąca Ab. przeddzień szabatu, z którym nastawał pierwszy dzień miesiąca Elul. Uzdrowiwszy z rana w Betsaidzie jeszcze wielu chorych żydów, poszedł Jezus z uczniami do domu Piotra tuż przed Kafarnaum, dokąd już naprzód poszły były niewiasty, i gdzie na Niego znów wielu chorych czekało. Było tam dwóch głuchych mężów, którym Jezus wpuścił palce do uszu. Dwóch innych przyprowadzono, gdyż zaledwie mogli chodzić; mieli nieruchome, bezwładne ramiona i ręce grubo opuchłe. Jezus kładł na nich rękę, modlił się, ujął: ich za obie ręce, poruszał nimi w górę i na dół i ozdrawiały. Obrzmienie jednak nie ustąpiło natychmiast, lecz dopiero po kilku godzinach. Upominał ich przy tym, aby na przyszłość używali rąk na chwałę Boga, gdyż przez grzechy byli w owym stanie. Uleczył jeszcze wielu i poszedł potem na szabat do miasta. Było tam niezmiernie wiele ludzi. Nawet opętanych wypuszczono z więzienia i ci zabiegali Jezusowi drogę i wołali za Nim. Jezus nakazał im milczeć i iść, a oni usłyszawszy to, uspokoili się i ku zdumieniu ludzi poszli do synagogi słuchać Jego nauki. Faryzeusze, a szczególnie owych piętnastu nowo przybyłych, zajęli miejsca około Jego mównicy, okazując przed Jezusem widoczny lęk i obłudne

344

uszanowanie. Podano Mu księgi, i czytał z Izajasza (rozdz. 49), że Bóg nie zapomniał o Swoim narodzie. A dalej: że choćby niewiasta zapomniała o dziecku swoim, Bóg jednak nie zapomni o Swoim narodzie, że Bóg nie może być niewdzięcznością ludzi tak związany, aby się nad opuszczonymi nie ulitował. Teraz przyszedł czas, o którym prorok mówi, mury Syjonu widzi On ciągle. Teraz jest czas, że burzący uciekną, a budujący przyjdą. Wielu zgromadzi dla przyozdobienia Swej świątyni. Nastanie tyle dobrych i pobożnych, tak wiele dobroczyńców i przywódców biednego ludu, że niepłodna synagoga zawoła: kto mi dał te dzieci? Poganie nawrócą się do kościoła, królowie służyć mu będą! Bóg Jakuba wydrze nieprzyjacielowi i zgubionej świątyni jej ludzi i sprawi, że ci, którzy się na Zbawiciela jak mordercy targną, szaleć będą przeciw sobie i nawzajem się mordować. Mówił to o upadku Jerozolimy, jeżeli królestwa łaski nie przyjmie. Bóg pyta się: czy On porzucił synagogę? czy synagoga ma list rozwodu? czy może sprzedał Swój naród? Tak, przez grzechy są sprzedani, synagoga dla swoich zbrodni jest opuszczoną. Wołał i upominał, a nikt nie posłuchał. Ale Bóg jest mocen, może wstrząsnąć niebem i ziemią. To wszystko odnosił Jezus do Swego czasu. Udowodnił, że wszystko się wypełnia, że Ojciec Go posłał, aby zwiastował i przyniósł zbawienie, aby zgromadził opuszczonych i uwiedzionych, a dalej wypowiedział słowa, jakby o Sobie: „Pan dał mi język wyćwiczony, abym opuszczonych i zbłąkanych zgromadzał, Pan Bóg otworzył mi rano uszy, abym słuchał Jego rozkazów, a ja Jemu się nie sprzeciwiam.” Gdy Jezus to powiedział, zrozumieli Faryzeusze po prostu, jakoby Sam Siebie chwalił. — Jakkolwiek Jezus nauką Swoją porywał ich tak, że po nauce mówili między sobą, iż jeszcze nigdy żaden prorok tak nie uczył, to jednak szeptali sobie przeciw Niemu do uszu. Potem wykładał jeszcze miejsce proroka, gdzie mówi, że niezaprzeczony trud zadawał Sobie dla nich, że dozwalał się bić w twarz, i ciało Swoje biczować, odnosząc to do prześladowania, które On wycierpiał i jeszcze cierpieć będzie. Mówił o złym obejściu się z Nim w Nazarecie, a kto ma co przeciw Niemu, niech wystąpi! Wszyscy Jego nieprzyjaciele zestarzeją się i przepadną ze swoją nauką i przyjdzie na nich sędzia. Bogobojni jednak niech słuchają Jego głosu, nieumiejętni, nie mający światła nauki, niech wołają do Boga i mają nadzieję. Przyjdzie sąd, a ci którzy ogień wzniecili, wyginą. To odnosił do upadku narodu żydowskiego i Jerozolimy. Nie mogli żadnym słowem Go odeprzeć, słuchali spokojnie, tylko szydząc szeptali sobie do uszu, a jednak unosili się nad Jego nauką. Wykładał także jeszcze coś z Mojżesza — bywało to zwykle na końcu — i dołączył przypowieść pewną, którą jednak mówił więcej do Swoich uczniów, ale tak, aby słyszał ów zdradziecki, młody uczony, z Nazaretu. Była to przypowieść o użyczonych talentach, ponieważ ów uczony był tak zarozumiały na swą uczoność. Był tym wprawdzie w duszy wielce zawstydzony, ale nie poprawił się. Jezus opowiadał tę przypowieść nie zupełnie tak, jak jest w ewangelii, ale całkiem podobnie. Przed synagogą leczył jeszcze na ulicy, a potem z uczniami poszedł przed bramę, do domu Piotra. Był tu Natanael Chased i oblubieniec i Tadeusz, którzy tu z Kany przybyli na szabat. Tadeusz bawił dosyć często w tamtych stronach, w ogóle chodził wiele po kraju tam i z powrotem, gdyż sprzedawał sieci na ryby, płótna żaglowe i powroźnicze wyroby. W nocy napełnił się był dom znów chorymi, osobno było także kilka kobiet, cierpiących na krwotok. Inni przynosili na noszach kobiety, całkiem poowijane. Wyglądały blado i nędznie, i już dawno pożądały Jego pomocy. Tym razem Jezus wkładał na nie ręce i błogosławił je; obłożnie chore polecił odwinąć i kazał im wstać. Jedna pomagała drugiej. Jezus upominał je i odprawiał, a w nocy uchylił się samotnie na modlitwę.

345

Faryzeusze, którzy mieli w Kafarnaum Jezusa postrzegać; nie objawiali głośno, jaki jest cel ich przybycia, i dlatego też królika Serobabela także tylko tajemnie przesłuchiwali. Byli oni tu pod pozorem zwyczaju, według którego niektórzy żydzi na szabat podróżowali w inne miejsca, zwłaszcza tam gdzie był jaki znakomity nauczyciel, jako też ponieważ wielu udawało się w okolicę Genezaretu, aby po trudach odpocząć wśród pięknej i bujnej przyrody. Na drugi dzień poszedł Jezus bardzo wcześnie do Kafarnaum. Przed synagogą zgromadziła się ogromna ilość ludzi i chorych, z których On wielu uleczył. Gdy wszedł do synagogi, gdzie było wielu Faryzeuszów, zaczęli ku Niemu wołać opętani a jeden, gwałtownie szalony, przybiegł na przeciw Jezusa i krzyczał: „Co mamy z Tobą do czynienia Jezu z Nazaretu? Przyszedłeś nas wygubić. Wiem to, jesteś świętym Bożym!” Jezus rozkazał szatanowi milczeć i wyjść z człowieka, który padł wstecz między drugich i szamotał się, lecz diabeł wyszedł z niego, krzycząc, a chory uspokoił się i upadł przed Jezusem na kolana. Wiele ludzi, a osobliwie uczniowie, widząc to, mówili tak, aby słyszeli Faryzeusze, których to gniewało: „Co to za nowa nauka? kim On może być? Ma władzę nad nieczystymi duchami.” W synagodze i koło niej była tak wielka ciżba ludzi, że Jezus musiał uczyć na takim miejscu w synagodze, skąd było widać jej wnętrze i podwórze, ludźmi zapełnione. Poza Nim byli w koło Faryzeusze, przed Nim zaś stał lud, do którego przemawiał. Raz zwracał się do ludu, drugi raz do Faryzeuszów. Przysionki świątyni były pootwierane, a słuchacze zapełniali nie tylko podwórze, ale stali także na płaskich dachach domów, otaczających podwórze, na które prowadziły schody. Na dole znajdowały się cele i przedziały dla modlących się i pokutujących. Dla chorych wyznaczone były osobne miejsca. Jezus uczył znowu bardzo żywo z Izajasza i odnosił wszystko do obecnego czasu i do Siebie: „Czasy wypełniły się— mówił — królestwo się zbliża, Ciągle tęskniliście za spełnieniem przepowiedni, i pożądali proroka i Mesjasza, aby zdjął z was brzemię; ale gdy przyjdzie, nie będziecie Go chcieli, gdyż nie będzie takim, jakim go sobie przewrotnie wyobrażacie.” — Dalej podał znaki i cechy owego proroka, których spełnienia wyglądali; o tych znakach czytali, jeszcze w szkołach z ksiąg i modlili się o ich spełnienie; przy czym wykazywał, że te znaki się spełniają, mówiąc: „Chromi będą chodzić, ślepi widzieć, głusi słyszeć. Czy tak się nie dzieje? Czemuż te rzesze pogan kwapią się na naukę? Co krzyczą opętani? Dlaczego wychodzą złe duchy? Dlaczego uzdrowieni chwalą Boga? Nie otaczają go postrzegacze? Ale oni wypchną syna pana winnicy i zabiją, a co się z nimi stanie? Jeśli nie chcecie przyjąć zbawienia, to ono nie zginie, ale nie możecie go zabraniać ubogim, chorym, grzesznikom, celnikom, pokutującym, a nawet poganom, do których się ono od was zwróci.” Taką była treść Jego nauki. Mówił także: „Uznajecie Jana za proroka, któregoście pojmali. Idźcie do niego do więzienia i pytajcie go, komu on przygotowywał drogi, i o kim daje świadectwo?” Gdy w ten sposób uczył, wzrastał coraz bardziej gniew Faryzeuszów i szeptali i mruczeli sobie ciągle coś do uszu. Podczas Jego nauki przywlokło do synagogi ośmiu nie bardzo chorych ludzi, czterech przedniejszych mężów z Kafarnaum, cierpiących na jakąś nieczystą chorobę i umieścili ich w takim miejscu na podwórzu, w którym Jezus mógł ich widzieć, a oni mogli słyszeć Jego słowa. Z powodu swojej choroby mogli wejść tylko po jednej stronie, a ponieważ ta strona była już zajęta, dlatego mniej chorzy musieli obłożnych przenosić w jednym miejscu przez omurowanie, cisnąc się pomiędzy lud, który ustępował przed nimi, gdyż byli dotknięci nieczystą chorobą. Widząc to Faryzeusze, gniewali się i szemrali na nich, jako widocznych

346

grzeszników, mających nieczystą chorobę, i wyrażali się głośno, że jest to zgroza, aby tacy śmieli do nich się zbliżać. Gdy szemrania te z ust do ust doszły przez lud aż do nich, zasmucili się bardzo i zlękli, że Jezus nie uzdrowi ich, gdy usłyszy o ich grzechach. Byli jednak bardzo skruszeni i od dawna pożądali Jego pomocy. Lecz, gdy Jezus usłyszał te szemrania Faryzeuszów, w tej właśnie chwili, kiedy owi chorzy tak się zasmucili, zwrócił się z mową do nich na podwórze, a spojrzawszy na nich z miłością i powagą, zawołał: „Grzechy wasze są wam odpuszczone.” Biedni ci ludzie wybuchnęli płaczem, a Faryzeusze szemrali w wielkim rozgoryczeniu: „Jak On śmie to mówić? jak może odpuszczać grzechy?” A Jezus powiedział: „Postępujcie za Mną i patrzcie, co czynię, dlaczego was to gniewa, że wypełniam wolę Ojca Mego? Jeżeli sami nie chcecie zbawienia, to nie brońcie go pokutującym! Gniewacie się, że w szabat leczę. Czy ręka Wszechmocnego spoczywa w szabat, i nie czyni dobrego, ani karze złego? czy nie żywi, nie uzdrawia, nie błogosławi w szabat? a czy w szabat nie spuszcza choroby i śmierci? Nie gniewajcie się więc, że Syn wypełnia w szabat wolę i dzieła Ojca Swego.” A gdy się zbliżył do chorych, ustawił Faryzeuszów z dala od nich rzędem, mówiąc: „Zostańcie tu, gdyż oni są wam nieczystymi. Dla Mnie oni takimi nie są, gdyż ich grzechy są im odpuszczone. A teraz powiedzcie Mi, czy trudniej jest powiedzieć do skruszonego grzesznika: grzechy twoje są ci odpuszczone, czy też rzec do chorego: wstań i weź łoże swoje.” Faryzeusze nie mogli nic odpowiedzieć, a Jezus poszedł do chorych, kładł ręce na jednego po drugim, modlił się nad nimi, podnosił ich za ręce, wreszcie kazał im podziękować Bogu, więcej nie grzeszyć i zabrać łóżka swoje. Wtedy wszyscy czterej powstali z łóżek, a owych ośmiu, którzy ich nieśli, i byli nie bardzo chorymi, zupełnie ozdrowieli i pomagali tamtym poodwijać się z okryć. Czuli się oni cokolwiek zmęczeni i niewprawni ale złożyli łóżka, wzięli je na plecy i odeszli wszyscy dwunastu wśród radosnych okrzyków i zdumienia ludu, śpiewając: „Chwała bądź Panu Bogu Izraela! Uczynił nam wielkie rzeczy! Zlitował się nad Swoim ludem i uzdrowił nas przez Swego Proroka.” Faryzeusze, rozgniewani i zawstydzeni, odeszli bez pożegnania, każdy w swą stronę. Gniewało ich wszystko, co i jak Jezus czynił, że nie był z nimi jednego zdania, że nie byli u Niego sprawiedliwymi, mądrymi, wybranymi, że obracał się pomiędzy ludem, którym oni pogardzali. Mieli tysiące „ale” i mówili także, że nie zachowuje postów, przestaje z grzesznikami, poganami, Samarytanami i rozmaitą hałastrą; Sam jest niskiego pochodzenia, daje uczniom za wiele wolności i nie utrzymuje ich w należytej karności. Słowem, wszystko było im niedogodne; a przecież nie mogli nic powiedzieć, nie mogli zaprzeczyć Jego mądrości i zdumiewającym cudom, i wpadali tylko w coraz większą złość i potwarze. Gdy się życiu Jezusa przypatrzymy, to znajdujemy cały naród i kapłanów takimi, jakich i dzisiaj jest wielu; i gdyby tak Jezus teraz przyszedł, to by Mu z wielu uczonymi i policją jeszcze o wiele gorzej było. Chorobą owych uleczonych było nieczyste płyniecie. Byli oni całkiem wycieńczeni i drętwi, jakoby porażeni. Osiem drugich miało jeden bok częściowo sparaliżowany. Łóżka ich składały się z dwóch drągów z podstawkami i drzewem poprzecznym, a w środku rozpostarta była rogóżka. Złożyli to wszystko razem nieśli na plecach jakby dwa drągi. Był to wzruszający widok, jak ludzie ci, śpiewając, przechodzili między ludem.

Jezus uzdrawia świekrę Piotra. Wielka pokora Piotra.

Nie zatrzymując się, wyszedł Jezus z uczniami za bramę, a potem wzdłuż góry poszedł do domu Piotra koło Betsaidy, gdyż usilnie Go tam proszono; zdawało się

347

bowiem, że świekra Piotra jest konającą. Choroba jej znacznie się pogorszyła, cierpiała bowiem na palącą gorączkę. Jezus poszedł prosto do jej komórki. Byli z Nim jeszcze inni, a zdaje mi się, że i córka Piotra. Przystąpił na tę stronę łóżka, gdzie głowa jej była, i nachylił się ku łożu pół stojąc, pół siedząc, tak, że jej głowa blisko Niego była. Mówił następnie z nią słów kilka, położył jej rękę na głowie i na piersiach, i zupełnie się uspokoiła. Potem stanął przed nią i ująwszy jej rękę, podniósł ją tak, że mogła siedzieć, i rzekł: „Dajcie jej pić.” Wtedy podała jej córka Piotra napój w podłużnej jak czółenko czarce. Jezus pobłogosławił napój i kazał jej wstać, a ona powstała z niskiego posłania. Była całkiem pozawijana i miała na wierzchu jeszcze obszerny szlafrok. Zostawiła więc chusty, w które była pozawijana, wstała i dziękowała Panu wraz z całym domem. Przy uczcie usługiwała uzdrowiona z innymi kobietami i podawała do stołu, całkiem już zdrowa. Potem udał się Jezus z Piotrem, Andrzejem, Jakubem, Janem i innymi jeszcze uczniami nad morze na miejsce połowu Piotra i nauczał głównie o tym, że wkrótce swoje zajęcie całkiem porzucą, a za Nim pójdą. Przeraziło to Piotra, rzucił się więc przed Jezusem na kolana, prosząc, aby wejrzał na jego nieuctwo i słabość i nie wymagał, iżby był przy tak ważnych sprawach; nie jest tego godnym i nie potrafi innych nauczać. Jezus odpowiedział, że nie będą mieli żadnej doczesnej troski, gdyż Ten, który chorym daje zdrowie, dostarczy im pożywienia i siły do sprawowania dzieła zbawienia. Inni byli całkiem zadowoleni, tylko Piotr w pokorze swojej i skromności nie mógł pojąć, jak to być może, że on nie ma być rybakiem, tylko nauczycielem. Lecz nie było to jeszcze owo powołanie, o którym mówi Ewangelia; jeszcze na nie pora nie przyszła. Wszelako zaczął Piotr już coraz więcej swoje zajęcie oddawać Zebedeuszowi. Po tej przechadzce nad morzem poszedł Jezus znów w stronę Kafarnaum i znalazł wielu chorych przed miastem około domu Piotra. Uleczył wielu, a następnie uczył w synagodze. Gdy jednak natłok stawał się coraz większy, uchylił się Jezus niepostrzeżenie z tłumu i sam bez towarzyszy poszedł do nadzwyczaj przyjemnego, dzikiego jaru, który ciągnie się na południe od Kafarnaum, od dóbr Serobabela do mieszkań jego sług i robotników. W tym jarze były jaskinie, krzaki i źródła; trzymano tam także wiele ptaków i rzadkie, oswojone okazy różnych zwierząt. Było to sztucznie chowane dzikie ustronie, własność Serobabela, wszystkim zresztą dostępna część uroczej okolicy Genezaret. — Jezus przepędził tu całą noc na modlitwie, a uczniowie Jego nie wiedzieli, gdzie się znajduje. Było tu teraz w tej okolicy drugie żniwo. Na drugi dzień rano opuścił Jezus to dzikie ustronie, nie wrócił już jednak do Kafarnaum, lecz polecił Piotrowi, który z innymi uczniami Go tu odszukał, aby Mu Parmenę, Saturnina, Aristobula i Tarzyssa przysłał na oznaczone miejsce, gdzie się z nimi spotka; następnie wyruszył do jeziora kąpielowego w Betulii. Obszedł wyżynę równiny, na której leży Magdalum, tak że Mu do niego tylko jeszcze kilka godzin drogi na wschód pozostało. Na południowej stronie tego wzgórza leżało miasto Jotapata.

Jezus u jeziora kąpielowego w Betulii i w Jotapacie.

Z początku myślałam, że Jezus pójdzie do Gennabris, które leży jakie trzy godziny drogi na zachód od Tyberiady między górami. Nie poszedł jednak tam, lecz na północną stronę doliny, gdzie jest studnia Betuel. Bardzo wielu znakomitych i zamożnych ludzi z Galilei i Judei ma tu wille i ogrody, które w pięknej porze roku zamieszkują. Na południowej stronie jeziora, na północnym stoku gór Betuel są całe rzędy domów i ciepłe kąpiele. Kąpiele, więcej na wschód

348

położone, są cieplejsze, ku zachodowi zaś letniejsze. Kąpiele mają wspólny, wielki zbiornik, a naokoło oddzielne, zewsząd oszalowane przedziały, gdzie osobne, dla każdego były wanny, wyżej lub niżej, można jednak było stąd dojść także do wspólnego zbiornika i być razem z innymi. Jest tu wiele gospód i można tu także pojedyncze domy i ogrody na pewien czas sobie nająć, a wtedy są kąpiele i wszystko inne wolne. Dochód przypada Betulii i z tego dochodu cały zakład bywa utrzymywany. Jezioro było tu nadzwyczaj czyste, z powierzchnią jasną i przezroczyste jak zwierciadło aż do dna, na którym widać było piękne, białe kamyczki. Powstaje ono z wody, która przypływa z zachodu, i z jeziora kąpielowego płynie na dolinę miasta Magdalum. Jezioro roi się małymi, ozdobnymi łodziami, które z daleka wyglądają jak kaczki. Na północnej stronie jeziora stoją mieszkania dla żeńskich gości kąpielowych, zwrócone na południe. Ich ścieżki i miejsca zabawy zbliżają się nad wpływającym strumykiem, ku plantacjom dla mężczyzn. Dolina nachylała się z obydwóch stron łagodnie nad jezioro. Z mieszkań i kąpieli wychodzą około niego łączące drogi, aleje, drzewami ocienione chodniki, szeroko rozrosłe drzewa i altany, a między tym leżą łąki, z wysoką piękną murawą, sady, warzywne ogrody i place tłumnych zabaw i wyścigów. Widok jest czarujący, okolica pełna pagórków i gór, a wszędzie bujne urodzaje, zwłaszcza winogron i owoców. Są tu właśnie drugie żniwa w roku. Jezus został po tej stronie jeziora, z której był przyszedł, w pewnej gospodzie. Wnet zeszło się wiele ludzi, a On uczył przed gospodą z wielką łagodnością. Słuchało Go także wiele niewiast. Na drugi dzień widziałam, jak towarzystwo najznakomitszych przybyło na małych łodziach, od południowej strony jeziora kąpielowego, prosząc uprzejmie, aby Jezus przyszedł ich uczyć. Jezus odjechał z nimi i wstąpił do gospody, gdzie Mu podano posiłek. Rankiem uczył w chłodzie, a wieczorem pod cienistymi drzewami przed gospodą przy wzgórzu. Bardzo wielu obecnych stało obok Niego, a na uboczu stały niewiasty, z zasłonami na twarzy. Panował tu wzorowy porządek, gdyż byli to prawie wszyscy cywilizowani i dobrze usposobieni ludzie, łagodni, weseli i dobroduszni; a że nie było stronnictw, przeto jeden przed drugim nie obawiał się, szczerze wyjawić swoich uczuć, tak, że wszyscy byli z całą uwagą i czcią dla Jezusa. Zaledwie raz Go usłyszeli, a już byli pokrzepieni i uradowani. Jezus uczył o oczyszczeniu wodą, o zjednoczeniu tu obecnych, ich wzajemnym zaufaniu i otwartości, o tajemnicy wody, o obmyciu z grzechu przez chrzest, o Janie, o połączeniu i miłości między ochrzczonymi i nawróconymi itd. Prócz tego mówił zachwycająco i w podobieństwach o pięknej porze roku, o okolicy, o górach, drzewach, owocach, trzodach i o wszystkim, co ich otaczało. Widziałam, że zgromadzeni w porządku kolejno przychodzili i otaczali Go w koło, a Jezus nowym słuchaczom powtarzał pojedyncze ustępy Swej nauki. Widziałam mających podagrę, jak czołgali się wokoło. Byli to przeważnie urzędnicy i oficerowie, którzy tu wypoczywali. Poznałam ich po tym, że w zmienionych ubraniach, miejsce to po pewnym czasie opuszczali i udawali się na swoje stanowiska w różnych stronach okolicy; gdyż jak długo tu byli, byli wszyscy ludzie jednakowo ubrani; — mężczyźni w cienką, żółtawą materię wełnianą, która ich okrywała jak płaszczyk z czterech oddzielonych płatów, które aż do kolan były poowijane, tworząc rodzaj spodni; nogi zaś mieli częścią nagie, częścią w sandałach. Górną część ciała pokrywała otwarta po obu stronach szata jak szkaplerz, ściągnięta około bioder szerokim pasem. Barki aż do połowy górnego ramienia były nakryte suknem w kształcie rękawów, a głowa odkryta. Urządzali zabawy, mocowali się laskami i tarczami z liści, nacierali na siebie w szeregach lub pojedynczo, aby się wyprzeć ze stanowisk. Biegali o zakład do celu, przeskakiwali obręcze i sznury, na których były rozmaite błyskotki

349

pozawieszane, a których nie było wolno dotknąć; za poruszeniem zaś, brzęcząc, spadały na dół i stosownie do liczby, ile ich spadło, przeskakujący przegrywał. Były tam i owoce, o które grali. Widziałam, jak niektórzy grali na trzcinowych piszczałkach; inni mieli okrągłe długie rurki z sitowia, przez które w dal patrzeli i na morze; przedmuchiwali także przez nie kulki albo strzałki, jak gdyby strzelali za rybami. Widziałam, jak rurki te potem zginali w obręcz i zawieszali przez ramię. Widziałam także, jak na końce tych rurek wkładali różnokolorowe szklane kule, i obracali nimi tam i sam do słońca, w którym się cały krajobraz odwrotnie odbijał i obracał tak, jak gdyby jezioro całe chodziło nad ich głowami. Wszystkich to ogromnie bawiło. Rosły tu wspaniałe owoce, zwłaszcza winogrona, a niektórzy z wielkim uszanowaniem i uprzejmością znosili najpiękniejsze owoce Jezusowi. Mieszkania niewiast są po drugiej stronie doliny, kąpiele jednakowoż z tej strony, lecz więcej na zachód, i mężczyźni nie mogli ich widzieć. Na kraju strumyka, który wpływa do jeziora, widziałam małych chłopców w podpasanych białych, wełnianych płaszczach, jak obłupionymi w różne figury różdżkami wierzbowymi pędzili przed sobą całe gromady wodnego ptactwa. Ze strumyka i z jeziora sprowadzano wodę do gospód na górze i do kąpieli za pomocą rur, z tych zaś do zbiorników położonych wyżej, a z tych coraz dalej i wyżej. Niewiasty urządzały sobie także różne zabawy na łąkach. Były ubrane w długie, cienkie, białe, wełniane szaty, z wielu fałdami, dwa razy przepasane. Długie rękawy można było podnosić i spuszczać za pomocą klamerek, naokoło rąk miały wielkie, sztywne kryzy z wielu zmarszczkami, jak pawie koła. Jako ozdobę głowy miały czepek, złożony z coraz niższych i węższych grubych kółek, owiniętych jedwabiem albo białymi piórami, przez co wyglądał jak domek ślimaka wykonany z piór. Z tyłu był czepek związany i miał długi koniec z frędzlami. Były bez welonów, ale na twarzy miały dwie delikatnie zmarszczone, białe, przezroczyste, wachlarzowate osłony, które, jeśli były opuszczone, zakrywały nos, zostawiając otwory dla oczu. Mogły je także do połowy lub całkiem odwijać, stosownie do tego, jak chciały się ochronić od słońca. W towarzystwie mężczyzn spuszczały zasłony na dół. Niewiasty miały wesołą zabawę. Każda miała pas z kółkiem albo pętlą około bioder; za tę pętlę chwytały się, tworząc koło, tak, że miały jedną rękę wolną. W trawie zaś był ukryty jakiś klejnot, koło obracało się tak długo tam i z powrotem, aż która klejnot znalazła i schyliła się, aby go podnieść, inne zaś rozrywały prędko koło i schylały się także, uważając, by nie upaść; niekiedy jednak wywracały się wszystkie jedna na drugą wśród wielkiego śmiechu. Betulia leży o półtorej godziny drogi w górach, na południe od jeziora, na wzgórzu odosobniona i dzika. Ma ona wielką, dziką wieżę, jako też wiele zwalisk i resztek baszt. Miasto musiało być kiedyś większe i bardzo obronne. Na murach rosną drzewa i można tamtędy jeździć, a goście kąpielowi przechadzają się po nich. Jest to owe miejsce, gdzie była Judyta; obóz Holofernesa ciągnął się od jeziora przez wąwóz Jotapaty wkoło aż do Dothan, które leży o kilka godzin drogi na południe od Betulii. Z Jotapaty byli tu także ludzie, oni jednak nie słuchali nauki Jezusa, ale powróciwszy do Jotapaty, opowiadali, że tam jest Jezus. Jotapata leżała stąd o półtorej godziny drogi na południowy wschód, wbudowana klinem w zatokę gór jakby w wielką jaskinię. Przed nią leżała góra, z której schodziło się na dół do miasta, przez głębokie dzikie okopy. Miasto było jakby w kamieniołom wbudowane, a góra zwieszała się wysoko nad nim. Na północ od góry, niespełna dwie godziny drogi oddalone, leżało Magdalum na kraju wąwozu, a jego okolica pełna alei, ogrodów i rozmaitych wież, sięgała aż do środka tego wąwozu. Między górą, a Magdalum były jeszcze resztki zarośniętych rur

350

wodociągu; przez jego łuki można było wygodnie patrzeć w okolicę. Na południe od Jotapaty była znowu góra, a na prawo i lewo był widok na rozlegle wąwozy. Było to urocze, ustronne miejsce. W Jotapacie przebywało wielu Herodian. W murze twierdzy mieli tajemne miejsce zebrań. Sekta ta składała się z rozsądnych i wykształconych ludzi i miała swego przełożonego, o którym nikt nie wiedział. Mieli znaki, po których się poznawali, a starsi mogli dojść, jeżeli który co zdradził, ale nie wiem, w jaki sposób. Byli oni tajemnymi nieprzyjaciółmi Rzymian i knuli i rokosz w sprawie i na korzyść Heroda; a chociaż byli tajemnymi zwolennikami Saduceuszów, występowali otwarcie jako Faryzeusze, a to dlatego, aby obie strony dla swoich celów pozyskać. Wiedzieli oni dobrze, że nadszedł czas panowania króla żydowskiego i powzięli zamiar, tę wiarę wyzyskać dla swoich dążeń. Na zewnątrz, przez ostrożność, byli oni uprzejmi i cierpliwi, ale w rzeczywistości byli skrytymi, chytrymi knowaczami. Nie wyznawali właściwie żadnej religii, ale pod płaszczykiem religii dążyli do światowego, wolnego państwa, mając w Herodzie poplecznika. Gdy uczeni synagogi w Jotapacie dowiedzieli się, że Jezus jest blisko, wysłali kilku Herodian do kąpieli w Betulii, polecając im, pilnie Go śledzić i prosić, aby Jotapatę odwiedził. Jezus jednak nie dał stanowczej odpowiedzi. Przyszło do Jezusa także siedmiu uczniów, którzy przedtem czasami kilka tygodni z Nim podróżowali. Było tam kilku uczniów Jana, kilku pokrewnych uczniów z okolicy Hebron i jeden z powinowatych z Małego Seforis. Szukali Jezusa w Galilei i tu Go znaleźli. Widziałam, jak Jezus tu w ciągu dnia i z pojedynczymi gośćmi poufale rozmawiał; zapewne byli między nimi niektórzy Jego zwolennikami. Gdy Herodianie wrócili do Jotapaty, zaczęli obrabiać lud na wypadek, gdyby Jezus tu przyszedł. Mówili, że jest możliwym, iż Jezus, prorok z Nazaretu, który zeszłego szabatu w Kafarnaum, a zaprzeszłego w Nazarecie tyle hałasu narobił, przyjdzie tu od pobliskiej studni w Betulii, może nawet na szabat, i ostrzegali lud, aby się nie dał uwieść, aby Go radosnym krzykiem nie witał, aby Mu długo mówić nie pozwalał, ale aby Mu mruczeniem i zarzutami przerywał, gdy im coś niezrozumiałego, nieznanego opowiadać będzie. W ten sposób więc lud przysposabiano. Jezus miał w kąpielach betulijskich jeszcze jedną naukę. Naokoło Niego było wielu mężczyzn, tworząc koło, a On chodził w środku pomiędzy nimi. W tyle stało oddalonych i lękliwych kilku chorych na podagrę, którzy używali tutejszych kąpieli, a nigdy nie śmieli zbliżyć się do Jezusa. Jezus powtarzał to, czego wczoraj i przedwczoraj nauczał, i upominał ich, aby się oczyścili z grzechu. Wszyscy kochali Go i byli wzruszeni; a niektórzy mówili: „Panie, kto Cię raz usłyszy, nie zdoła Ci się oprzeć.” Jezus zapytał ich: „Wieleście o Mnie słyszeli i Samego Mnie słyszeliście. Jak myślicie, kim Ja jestem?” Jedni odpowiadali: „Panie, jesteś prorokiem!” — inni: „jesteś więcej niż prorokiem! Żaden prorok tak nie uczy, żaden nie działa Twoich czynów.” Inni zaś milczeli. A Jezus, który wiedział, co ci milczący myślą, wskazał na nich i rzekł: „Ci mają słuszność.” Jeden z nich rzekł: „Panie, Ty wiesz wszystko. Jest to prawdą? Mówią, że wskrzesiłeś wielu umarłych, córkę Jaira?” Miał tu na myśli owego Jaira, który w pewnym mieście, niedaleko Gibeonu mieszkał, gdzie Jezus nauczał biedny, zepsuty lud. Jezus rzekł: „Tak.” A człowiek ów mówił jeszcze dlaczego też tamten w tak niedobrym miejscu mieszka. Wtedy zaczął Jezus nauczać o źródłach na pustym, w której dobrze jest, by słabi mieli przewodnika. Ludzie słuchali, pełni zaufania. Wtedy zapytał Jezus: „Co wiecie o Mnie? co mówiono wam o Mnie złego?” Niektórzy odpowiedzieli: „Oskarżają Cię, że nie przestajesz w szabat działać i leczyć chorych.” Wtedy wskazał Jezus na mały obok leżący staw, nad którym pastuszki paśli bydło i jagnięta, i rzekł: „Widzicie tych słabych

351

pastuszków i te młode, słabe jagnięta! Gdyby jedno z nich wpadło w bagno i żałośnie beczało, czy inne nie staną w koło i nie będą także żałośnie beczeć? Słabi chłopcy nie mogą pomóc, ale syn pana owych jagniąt przechodzi tamtędy w szabat, bo na to posłany jest, aby jagnięta paść i ocalać; czy więc ten nie zlituje się nad owym jagnięciem i nie wyciągnie go z bagna?” Wtedy wznieśli wszyscy ręce jak dzieci przy katechizmie i zawołali: „Tak, tak! on to uczyni.” A Jezus mówił dalej: „A jeżeli to nie będzie jagnię, lecz upadłe dzieci Ojca niebieskiego, jeżeli to będą wasi bracia, lub wy sami, czy syn Ojca niebieskiego nie miałby im pomóc w szabat?” Wszyscy zawołali: „Tak, tak” — a Jezus wskazał na stojących w oddaleniu cierpiących na podagrę i rzekł: „Patrzcie na tych chorych braci! czyż nie mam im pomóc, gdy Mnie w szabat o pomoc prosić będą? Czy nie mają otrzymać przebaczenia, jeżeli w szabat pokutują, w szabat grzechy wyznają, i do Ojca w niebiesiech wołają?” Tedy zawołali wszyscy z wzniesionymi rękoma: „Tak, tak!” Jezus skinął na podagrycznych, a oni zwolna przywlekli się i stanęli w kole. Mówił do nich kilka słów o wierze, modlił się i rzekł: „Wyciągnijcie ręce!” Wtedy wyciągnęli do Niego chore ramiona, Jezus przesunął im ręką przez ramiona, tchnął na ich ręce, a oni w jednej chwili uczuli się uzdrowieni i władali członkami. Jezus kazał im jeszcze się kąpać i wstrzymywać od niektórych napoi. Upadli tedy przed Nim na kolana, dziękując Mu, a wszyscy obecni pełni byli czci i uwielbienia. Wreszcie chciał Jezus odejść, lecz oni prosili Go, aby został, i byli dla Niego pełni miłości i przychylności, a przy tym bardzo wzruszeni. Jezus jednak rzekł, że musi iść dalej i wypełniać Swoje posłannictwo. Towarzyszyli Mu przeto jeszcze z uczniami kawałek drogi, w końcu pobłogosławił ich Jezus i poszedł do Jotapaty, która stąd na wschód o półtorej godziny drogi była oddaloną. Było już po południu, gdy Jezus tu przybył. Umył nogi i posilił się w gospodzie przed miastem. W Jotapacie poszli uczniowie Jezusa do przełożonego synagogi i zażądali kluczy dla mistrza swego, aby mógł nauczać. Zgromadziło się zaraz wiele ludu, a uczeni w Piśmie i Herodianie czekali tylko sposobności, aby Go w nauce schwytać. Zadawali Mu pytania o nadejściu królestwa, o chronologii i wypełnieniu tygodni Danielowych i o przyjściu Mesjasza. Jezus miał o tym długą naukę i wykazywał, że z nastaniem obecnego czasu przepowiednie spełniają się jak najzupełniej. Mówił także o Janie i jego przepowiedniach. Na to mówili obłudnie: „aby się w Swych naukach hamował i nie naruszał żydowskich zwyczajów! Przestrogą niech Mu będzie pojmanie Jana! To, co mówi o wypełnieniu tygodni Daniela i bliskości Mesjasza i króla żydów jest znakomite i zgodne z ich zdaniem; lecz nie mogą jakoś nigdzie tego Mesjasza znaleźć, choć się za Nim oglądają, gdzie tylko mogą.” Jezus jednak odniósł wszystkie przepowiednie ogólnikowo do Swojej osoby i oni to dobrze zrozumieli, ale udawali, że nikt na tę myśl wpaść nie może i że z tego nic a nic nie rozumieli; chcieli bowiem, aby to Jezus całkiem wyraźnie powiedział, by Go potem mogli zaskarżyć. Wtedy powiedział Jezus do nich: „Jak jesteście obłudni! czemu odwracacie się ode mnie i pogardzacie mną! czyhacie na mnie, i chcecie z Saduceuszami nową wszcząć zmowę jak na Wielkanoc w Jerozolimie! Dlaczego przestrzegacie mnie przykładem Jana i przed Herodem?” I teraz powiedział im wobec wszystkich występki Heroda, jego zabójstwa, trwogę przed nowo narodzonym królem żydowskim, okrutną rzeź dzieci, jego haniebny koniec, dalej zbrodnie jego następców, cudzołóstwo Antypy i uwięzienie Jana. Mówił także o obłudnej tajemnej sekcie Herodian, którzy trzymają z Saduceuszami, i o tym, jakiego to oni Mesjasza i jakiego królestwa Bożego wyglądają. A wskazując w dal na rozmaite miejsca, dodał: „Nie zdołają oni nic przeciw Mnie uczynić aż wypełni się Moje posłannictwo! Jeszcze dwa razy obejdę Samarię, Judeę i Galileę.

352

Widzieliście różne znaki przeze mnie zdziałane, zobaczycie jeszcze większe, a pozostaniecie ślepymi.” Potem mówił jeszcze o sądzie, o zabijaniu proroków i o karze, grożącej Jerozolimie. Herodianie, którzy stanowili tajemny związek i niechętnie jawnie występowali, pobledli ze wstydu i złości, gdy Jezus wszystkie sprawki Heroda i tajemnice ich sekty przed narodem ogłosił. W milczeniu opuścili jeden za drugim synagogę, tak samo zrobili Saduceusze, którzy tu mieli swą szkołę; Faryzeuszów nie było tu wcale. Tak więc Jezus pozostał z siedmiu uczniami i ludem, który dość długo jeszcze nauczał. Wielu wzruszyło się i mówili, że nie słyszeli jeszcze takiej nauki i że Jezus uczy lepiej, aniżeli ich nauczyciele. Niektórzy poprawili się i poszli za Nim. Wielka jednak część ludu, podburzona przez Faryzeuszów i Saduceuszów, szemrała i robiła zgiełk. Wtedy opuścił Jezus z uczniami miasto i idąc na południe doliną, a potem kilka godzin w górę, zaszedł podczas żniwa na pole między Betulię a Gennabris, gdzie wstąpił do wielkiego domu wieśniaczego. W domu tym byli dobrzy, znani Mu ludzie. Święte niewiasty, odbywając podróże do Betanii, często tu nocowały; tu wstępowali także posłańcy, idąc tam i z powrotem.

Jezus podczas żniwa na polu koło Dothaim i w Gennabris.

Na tym samym polu, na którym później z uczniami wyrywał kłosy, nauczał Jezus w czasie żniwa, przy żeńcach, ludziach zbierających kłosy i wiążących snopy. Chodząc tu i tam po polu, opowiadał o siewcy i kamienistej roli; tu była rola także kamienista. Mówił, że przyszedł także zbierać kłosy dobre, i opowiadał przypowieść o wyrywaniu chwastów przy żniwie. Żniwo porównywał On z królestwem Bożym. Opowiadał to w przerwach zachodzących przy pracy, i przechodził z jednego pola, na drugie. Źdźbła zostawiano, tyko kłosy zżęto i wiązano na krzyż. Wieczorem, po ukończeniu żniwa miał Jezus na wzgórzu naukę do wszystkich robotników. Mówił także w podobieństwach o strumyku, który tamtędy przepływał, o bogobojnym, cichym życiu, przynoszącym błogosławieństwo, o nadpływającej fali łaski, o sprowadzaniu łaski na nasze pola itd. Potem posłał obu uczniów Jana do uczniów w Ainon, i kazał im powiedzieć, aby udali się w stronę Macherus i uspokoili lud; wiedział bowiem, że tam powstał rokosz. Do Ainon przychodziły całe rzesze ludu i bardzo wielu zebrało się do chrztu; gdy jednakowoż usłyszeli, że prorok pojmany, udali się do Macherus, gdzie po drodze przyłączyło się do nich wiele ludzi, krzycząc i hałasując, aby puszczono Jana, iżby ich uczył i chrzcił. Niektórzy w złości rzucali kamieniami. Straże strzegły wszystkich przejść, a Herod udawał, że niema go w domu. Wieczorem wstąpił Jezus niedaleko Gennabris do drugiego domu wieśniaczego i nauczał w ten sam sposób jak wpierw, a także o ziarnku gorczycznym. Człowiek, u którego Jezus mieszkał, skarżył się przed Nim na sąsiada, iż ten od dłuższego czasu robi mu szkody na polu i narusza jego prawa. Jezus poszedł więc z nim na pole i kazał Sobie pokazać, o co się właściwie rozchodzi. Był to już duży kawałek ziemi, z wolna zabrany, a człowiek ów skarżył się, że nie może z sąsiadem dojść do ładu. Jezus pytał go, czy ma jeszcze tyle, aby siebie i swoich wyżywić. Człowiek ów odpowiedział, że ma, i że dochody jego jeszcze są dobre. Tedy powiedział mu Jezus, że jeszcze nic nie stracił, gdyż nam się nic nie należy, i jeżeli mamy tyle, że możemy choć z biedą wyżyć, to mamy dosyć. Niech swemu sąsiadowi da jeszcze więcej, niż wymaga, aby jego głód dóbr i majątku zaspokoić. Wszystko, co tu z wesołym umysłem zostawi lub odda dla zachowania pokoju, znajdzie na powrót w Jego królestwie. On sąsiad, wychodząc ze swego stanowiska, postępuje mądrze, gdyż królestwo swe ma na tej ziemi, i dlatego

353

chce porastać w dobra doczesne, a nie chce i nic mieć nie będzie w Jego królestwie. Od Niego niech się więc uczy, jak to trzeba się bogacić na duszy i niech się stara o nabywanie dóbr w królestwie Bożym. Następnie wziął Jezus podobieństwo z rzeki, która z jednej strony ziemię wyrywa, a z drugiej zaś dokłada. Nauka ta była podobna do owej o niesprawiedliwym szafarzu, gdzie ziemskie łakomstwo i chęć wzbogacenia się przedstawiał jako przykład, jak postępować należy w sprawach duchownych. Ziemskie bogactwa przeciwstawiał niebieskim; nauka zdawała się nieco zawiłą, ale dla pojęć, religii i położenia żydów odpowiednią i zrozumiałą, lud ten bowiem brał wszystko zmysłowo. Była tu jednak owa rola, na której znajdowała się studnia Józefa, a Jezus opowiadał podobna sprzeczkę z Starego Testamentu, w której to Abraham Lotowi jeszcze więcej dał, niż ten wymagał. Jezus wykładał to bliżej, mówiąc: „Dokąd potem doszły dzieci Lota? Czy Abraham nie otrzymał wszystkiego? Czy nie powinniśmy tak czynić jak Abraham? Czy nie było mu przyobiecane królestwo, i czy go nie otrzymał? To królestwo, jest obrazem królestwa Bożego, kłótnia Lota z Abrahamem, obrazem kłótni tego człowieka z sąsiadem; dlatego powinien postąpić tak jak Abraham, i królestwo Boże uzyskać.” Jezus przytoczył także to miejsce z Pisma*) w którym i o tej kłótni jest mowa i wiele jeszcze uczył o tym i o królestwie, przed wszystkimi zgromadzonymi żniwiarzami. Niesprawiedliwy wieśniak był także przy tym ze swoimi stronnikami; stał jednak cicho i z daleka. Podburzył on swoich przyjaciół, aby naukę Jezusa co chwila przerywali uszczypliwymi pytaniami. Tak np. zapytał jeden: Dokąd właściwie nauka Jego ma doprowadzić, cóż właściwie z tego będzie? Jezus odpowiedział wymijająco, a oni z odpowiedzi nie byli mądrzy. Mówił ogólnie, że dla jednych byłoby to za długo, dla drugich za krótko, a wszystko w podobieństwach o żniwie, o siewcy, o zbiorze o wyrzuceniu chwastu, o chlebie i pokarmie żywota wiecznego itd. Ów gospodarz, pytający Jezusa o radę, poszedł za Jego nauką, nie oskarżył swego nieprzyjaciela, resztę dobra swego dał na rzecz gminy, a synowie jego zostali uczniami Jezusa. Mówiono tutaj także o Herodianach. Ludzie narzekali, że Herodianie na wszystko tak czatują, że niedawno kilku cudzołożników tu i w Kafarnaum schwytali i do Jerozolimy zawieźli, gdzie ich teraz mają sądzić. Byli wprawdzie zadowoleni, że z pośród nich takich ludzi usunięto, ale niemiłym jest uczucie, że się ustawicznie jest szpiegowanym. Jezus nauczał całkiem śmiało o tych Herodianach; mówił, że powinni się strzec grzechu, ale także obłudy i sądzenia innych. Najpierw trzeba wyznać własny swój występek, aby móc innych sądzić. Jezus przedstawiał złe przymioty tych ludzi i na podstawie ustępu z proroka Izajasza, który zeszłego szabatu w synagodze był czytany, nauczał o niemych psach, które nie szczekają, nie odwracają od grzechu a po kryjomu ludzi ukąszą. Wspominał, że Herodianie tych cudzołożników wydali sądowi, podczas gdy Herod, ich przyjaciel, żyje w cudzołóstwie. Wreszcie powiedział ludziom, po czym mogą poznać Herodian. W kilku chatach, które tu wokoło się znajdowały, byli chorzy i z nadmiaru pracy chromi ludzie. Jezus odwiedził ich, uzdrowił i kazał im pójść do nauki i pracy, co oni też wdzięcznie i z radością uczynili. Jezus posłał stąd także jeszcze kilku pasterzy do Macherus z wezwaniem do uczniów Jana, aby lud skłonili do rozejścia się, gdyż ten rozruch mógłby tylko niewolę Jana cięższą uczynić, lub śmierć jego spowodować. Herod i jego żona byli w Macherus. Widziałam, że Herod kazał Jana Chrzciciela przed siebie zawezwać. Herod siedział w wielkiej sali w pobliżu więzień, otoczony strażą, urzędnikami, uczonymi, a szczególniej Herodiadami i Saduceuszami. Jana wprowadzono przez ganek do sali, gdzie stanął przed wielkimi otwartymi drzwiami pomiędzy strażą. Widziałam żonę Heroda, jak z bezczelnością i szyderstwem koło Jana przemknęła się do sali i usiadła na

354

wysokim siedzeniu. Kobieta ta miała inny kształt twarzy, niż przeważna część żydowskich kobiet. Wszystkie kształty były bardzo ostre i szpiczaste, głowa nawet była szpiczastą. Twarz i całe zachowanie były w ciągłym poruszeniu. Była pięknego wzrostu, lecz suknie miała rażące, przesadne i obciskające. Dla każdego niewinnego człowieka była wstrętną, a jednak nęciła oczy wszystkich na siebie. Herod pytał Jana, aby mu jasno powiedział, co myśli o Jezusie, który taki rozruch robi w Galilei; kto On właściwie jest? czy On teraz przyszedł na jego miejsce? Słyszał wprawdzie, że Jan o Nim przepowiadał, ale nie przykładał do tego większej wagi, więc chce, aby mu jeszcze raz swoje zdanie dokładnie powiedział, człowiek ten bowiem prowadzi dziwne mowy, mówi o jakimś królestwie, nazywa siebie w porównaniach synem królewskim itd., a przecież jest tylko synem ubogiego cieśli. Jan tedy podniesionym głosem i zupełnie tak jakby przemawiał przed zgromadzonym ludem, dał świadectwo o Jezusie, mówiąc, że jest tylko przygotowującym drogi Jezusowi, że jest niczym wobec Niego, że takiego człowieka i proroka nie było i nie będzie, jakim On jest, że jest Synem Ojca, Chrystusem, Królem królów, Zbawicielem i Odnowicielem królestwa, że żadna potęga nie jest nad Jego potęgę, że jest Barankiem Bożym, który wziął na Siebie grzechy świata itd. Tak mówił o Jezusie, głośno wołając, siebie zaś zowiąc Jego przesłańcem, przygotowującym drogi Jego, i najniższym sługą. Mówił to wszystko z takim natchnieniem i z tak niezwykłym uniesieniem, że Herod wpadł w wielki strach, a w końcu zatkał sobie uszy. Poczym rzekł do Jana: „Wiesz, żem ci przychylny, ale tak mówisz, iż przeciwko mnie lud buntujesz, potępiasz bowiem moje małżeństwo. Jeśli twoją niewczesną i przewrotną gorliwość poskromisz i przed ludem mój związek uznasz, puszczę cię na wolność i będziesz mógł pójść uczyć i chrzcić. Wtedy podniósł Jan głos z wielką powagą i strofował Heroda za jego życie publiczne, mówiąc: „Znam twój sposób myślenia, i wiem, że poznajesz słuszność i drżysz przed sądem; ale wplątałeś się w sidła i pogrążony jesteś w więzach wszeteczeństwa.” Złość kobiety przy tych słowach była nie do opisania, a Herod popadł w taką trwogę, że Jana czym prędzej kazał wyprowadzić. Polecił przenieść go do innego więzienia, które by nie miało widoku na zewnątrz, tak że lud nie mógł go już słyszeć. To przesłuchanie przeprowadził Herod z obawy rozruchu ochrzczonych i z powodu wiadomości, jakie Herodianie rozgłaszali o cudach Jezusa. W całym jednak kraju mówiono głośno o straceniu w Jerozolimie kilku cudzołożników, których Herodianie przywiedli z Galilei. Mówiono, że małych przestępców tracą, a wielkich puszczają wolno, i że właśnie ci oskarżyciele, Herodianie, są Herodowi przychylni, a Herod za to właśnie Jana więzi, ponieważ go o cudzołóstwo obwinia. Skutkiem tego Herod sposępniał. Widziałam, jak owych cudzołożników sądzono. Czytano im ich występki i strącano ich na podwórzu do wąskiego lochu, na którego brzegu stali. Upadali na nóż, który im podrzynał gardło, a stojący na dole w sklepieniu miejscy słudzy odciągali zwłoki na bok. W lochu była maszyna, na którą owi cudzołożnicy wpadali. Było to w okolicy, w której potem stracono Jakuba. Także następnego dnia uczył Jezus jeszcze wśród robotników, gdy Andrzej, Jakób i Jan do Niego przyszli. Natanael był w swoim domu na przedmieściu pod Gennabris. Jezus opowiedział uczniom, że wnet pójdzie przez Samarię nad Jordan na miejsce chrztu. Niedaleko od pola, na którym uczył, była studnia Dothaim, przy której sprzedano Józefa. Ludzie pytali tu Jezusa, czy dobrze czynią że żywią ubogich, kulawych robotników, którzy już pracować nie mogą. Jezus odpowiedział, że czynią swoją powinność; lecz nie powinni się tym chwalić, gdyż straciliby prawo do nagrody. Potem chodził po chatach tychże chorych, uzdrowił wielu z nich i odsyłał do nauki

355

i pracy. Oni też to czynili, chwaląc Boga. Stąd poszedł Jezus do Gennabris na szabat do synagogi. Gennabris było prawie tak wielkie jak Monaster, leżało może o godzinę drogi od wyżyny, na której był Jezus, na wschód, na pochyłości wśród ogrodów, zakładów kąpielowych i miejsc uroczych. Z tej strony, którędy Jezus przyszedł, było miasto otoczone głębokimi rowami z wodą. Po półgodzinnej drodze przyszedł Jezus z uczniami do murów i bram wież w obrębie miasta. Zgromadziło się tu wielu uczniów z okolicy; z Jezusem przyszło także ze dwunastu, a w mieście było wiele Faryzeuszów, Saduceuszów i Herodian, którzy na szabat tu przybyli. Postanowili sobie, chytrymi pytaniami Jezusa w mowie podchwycić; mówili ludzie pomiędzy sobą, że w mniejszych miejscowościach jest to trudniej, tam bowiem jest Jezus odważniejszy niż tu; cieszyli się więc i byli pewni wygranej. Ludzie obecni przez nich przygotowani, zachowywali się całkiem spokojnie, nie okazując przy przybyciu Jezusa żadnego wrażenia. Jezus wszedł więc w spokoju do miasta, a uczniowie umyli Mu przed synagogą nogi. Uczeni i lud zgromadzili się już w synagodze. Przyjęto Go bez okazałości, z udanym uszanowaniem, i dozwolono Mu czytać z księgi i wykładać. Czytał więc z Izajasza jedno zdanie po drugim z rozdziału 54, 55, 56 i wykładał. Była tam mowa o tym, jak Bóg Swój kościół znów postawi, jak go wspaniale zbuduje, jak wszyscy będą przychodzić doń pić wodę, a ci, którzy pieniędzy nie mają, przychodzić będą jeść chleb. — Żydzi usiłują — mówił dalej — w synagodze się nasycić; lecz tu niema chleba, a słowo Jego ust, Mesjasza, dokona swego dzieła. W królestwie Bożym w kościele, będą i obcy, poganie działali i przynosili owoce wiary. Pogan nazywał rzezańcami, ponieważ nie mają udziału w rodowodzie Mesjasza jak Patriarchowie. Bardzo wiele z tego, co mówił, odnosił do Swego królestwa, do kościoła i do nieba. Porównywał także obecnych nauczycieli żydowskich z niemymi psami, które nie są czujne, tylko się tuczą, żrą i zbytkują, zmierzając tym także do Herodian i Saduceuszów, którzy tylko czatują potajemnie, i nie szczekając, napadają ludzi, a nawet samego pasterza. W ogóle nauczał bardzo ostro i trafnie. Na koniec czytał także z 5 księgi Mojżesza 11, 29 i nast. o błogosławieństwie i przekleństwie na Garizim i Hebal, dodając wiele o przykazaniach i o kraju obiecanym. A wszystko to stosował do królestwa Bożego. Jeden z Herodian, pełen szacunku, przystąpił do Jezusa, pytając, jak wielką będzie liczba tych, którzy wejdą do Jego królestwa. Chcieli go tym pytaniem schwytać, bo skoro wszyscy przez obrzezanie mają w tym królestwie mieć udział, to dlaczego Jezus mówił tu o poganach i trzebieńcach, a tyle żydów wykluczył. Jezus jednak nie załatwił tego pytania zaraz wyraźną odpowiedzią, lecz mówił naprzód o rzeczach, w dalszym związku będących, i dopiero na końcu przyszedł na punkt, który owo pytanie całkiem rozwiązał. A mianowicie odpowiedział, pytając nawzajem, mniej więcej w ten sposób: Ile weszło z pustyni do Kanaan? czy wszyscy nie przechodzili przez Jordan? iluż tedy kraj posiadło? czy go kiedy całkiem zdobyli? czy i teraz jeszcze nie muszą się nim w znacznej części dzielić z poganami? czy nigdy i z żadnego w nim miejsca nie byli zeń wygnani? Mówił także, że żaden nie wejdzie do Jego królestwa tylko wąską drogą i oblubieńczymi drzwiami. Otrzymałam wyjaśnienie, że jest to Kościół i Maryja. W Kościele rodzimy się przez chrzest do nowego żywota, — z Maryi narodził się Oblubieniec, który przez Nią wprowadza nas do Kościoła, a przezeń znów do Boga. Wejściu przez drzwi oblubieńcze przeciwstawiał wchodzenie drzwiami bocznymi. To porównanie było podobne do owego o dobrym pasterzu i najemniku (Jan. 10, 1), przy czym także powiedział: „Tylko przez drzwi prowadzi wchód” Słowa Jezusa na krzyżu przed śmiercią, w których Maryję, matką Jana, a Jana synem Maryi nazywa, mają ukryte znaczenie, odnoszące się do owego odrodzenia, samego

356

przez się, i wzajemnie przez śmierć Jezusa. Tego wieczora nie mogli Jezusa w niczym podchwycić i dlatego przygotowali sobie to dopiero na koniec szabatu. Rzecz dziwna; gdy są razem, to mają wiele rozumu i słów, w jaki sposób Jezusa podchwycić w Jego naukach; ale gdy jest obecny, nie wiedzą co i jak powiedzieć, owszem są zdumieni, a częściowo nawet przekonani, ale pełni złości. Jezus wyszedł z synagogi całkiem spokojnie, a oni zaprosili Go na ucztę do jednego Faryzeusza, gdzie także nic wskórać ani podchwycić Go nie mogli. Jezus opowiadał tu przypowieść o uczcie, na którą Pan zaprasza gości na oznaczony czas, potem zaś drzwi się zamyka, a ci którzy nie są jeszcze przytomni, nie będą wpuszczeni. Stąd udał się po uczcie Jezus z uczniami na spoczynek do domu pewnego Faryzeusza, zaznajomionego z Andrzejem. Był to sprawiedliwy człowiek, on to bowiem rzetelnie bronił uczniów, między którymi był także Andrzej, stawionych tu przed sąd po czystości Paschy. Był on od niedawna wdowcem, nie był jeszcze starym i wkrótce przystał do uczniów. Nazywał się Dinokus albo Dinolus, a jego dwunastoletni syn, Jozafat. Dom jego leżał za miastem, w zachodniej jego stronie. Jezus przyszedł do miasta od południa, gdyż szedł na dół wzgórzem przez pola ku Dothaim, więcej ku południu niż Gennabris, a następnie pod kątem znów tam powrócił. Dom Faryzeusza leżał po zachodniej a mieszkanie Natanaela po północnej stronie ku Galilei. Po owym przesłuchaniu, posłał Herod urzędników do wzburzonego ludu, którzy mu łagodnie przedstawiali, aby się o Jana nie troszczyli, lecz spokojnie do domu rozeszli, gdyż Jamowi nie dzieje się żadna krzywda i uprzejmie się z nim obchodzą. Mówili oni, że Herod chce go tylko mieć bliżej siebie, a przez swoje burzenie się mogą tylko złe światło na niego rzucić i położenie jego pogorszyć. Kazali się im więc rozejść do domów, a Jan i tak wkrótce zjawi się i dalej chrzcić będzie. Ponieważ równocześnie posłańcy Jezusa i uczniowie Jana z tym poleceniem przybyli, więc się lud powoli rozszedł. Herod jednak pozostawał w wielkiej trwodze i niepokoju. Stracenie cudzołożników w Jerozolimie przypomniało ludowi cudzołożny związek Heroda i lud głośno szemrał, że trzyma Jana w więzieniu za to, że powiedział prawdę i stanął w obronie prawa, według którego tamci w Jerozolimie na śmierć skazani zostali. W dodatku dochodziły go słuchy o naukach i czynach Jezusa w Galilei, i że teraz chce Jezus przyjść w dolne strony nad Jordan i tu nauczać. Był więc w wielkiej obawie, że to niespokojny lud jeszcze więcej podburzy i w tej trwodze zwołał Faryzeuszów i Herodian, by się z nimi naradzić, co czynić, aby Jezusa wstrzymać. Stanęło na tym, że ośmiu z nich wyśle do Jezusa i ci jasno dadzą Mu do zrozumienia, żeby ze Swymi naukami i cudami pozostał w Górnej Galilei z tamtej strony jeziora, a nie przychodził wcale nad Jordan, do kraju Heroda. Mieli Go jeszcze dla pewniejszego skutku ostrzec przykładem Jana, inaczej bowiem Herod bardzo łatwo byłby zmuszonym uwięzić i Jego, tak jak uwięził Jana. Poselstwo to odeszło zaraz do Galilei. Na drugi dzień rano uczył Jezus bez większych przeszkód w synagodze, gdyż dopiero po południu podczas nauki chcieli wszyscy na Niego napaść. Uczył znowu na przemian z Izajasza i 5 księgi Mojżesza. Korzystając także ze sposobności, mówił Jezus wiele i nauczał o należytym święceniu szabatu. Chorzy tego miasta nie mieli odwagi prosić Go o pomoc, tak byli lękliwi. Jezus mówił głośno, tak, aby szpiedzy Heroda słyszeli o jego wysłannikach do Niego. „Gdy wrócą, niech powiedzą lisom, by zawiadomili lisa (Heroda) aby się z Jego powodu nie trwożył; może on bez przeszkody dalej swoje sprawki prowadzić i co zamierzył, na Janie wykonać. Nie będzie się zresztą wcale nim krępował i uczył wszędzie dokąd Go posłano, w każdej okolicy, a więc i w Jerozolimie, gdy potrzeba tego wymagać będzie. Zadanie Swoje spełni i z niego Ojcu niebieskiemu zda sprawę.” Faryzeusze, słysząc to, bardzo się złościli. Po południu wyszedł

357

Jezus z uczniami z domu Faryzeusza Dinota na przechadzkę, a gdy przyszli przed bramę domu Natanaela, wszedł Andrzej do domu i zawołał go. Natanael przedstawił tu Jezusowi swego krewnego, jeszcze bardzo młodego, któremu chce oddać swoje zajęcie, aby mógł pójść za Jezusem zupełnie. Zdaje mi się, że już teraz w rzeczy samej się uda z Jezusem. Po tej przechadzce poszli do miasta, w którym z tej strony była synagoga. Mniej więcej dwudziestu biednych, z pracy chorych najemników, dowiedziało się, że Jezus uzdrowił podobnych im chorych na polu żniwa. Pełni więc nadziei, że podobnej dostąpią łaski, przywlekli się do miasta i przed synagogą stanęli w rzędzie, by prosić o pomoc. Jezus przeszedł przed nimi, pocieszając ich, a widząc ich prośby, polecił im, aby jakiś czas cierpliwymi byli. Zaraz za Jezusem postępowali uczeni, rozgniewani, że jacyś obcy odważyli się prosić Jezusa o uzdrowienie, skoro udało się im wszystkich chorych w mieście od tego powstrzymać. Ofuknęli więc szorstko biednych ludzi, nadając temu jednak pozór dobrego zamiaru, i wezwali ich aby natychmiast odeszli, i nie robili tu zgiełku i zaburzeń, Jezus bowiem ma ważniejsze sprawy z nimi omówić i nie jest teraz pora chorymi się zajmować. Ponieważ jednak ci nędzarze ubodzy nie mogli natychmiast się z miejsca ruszyć, więc kazali ich rozpędzić. W synagodze uczył Jezus przeważnie o szabacie i jego święceniu. Ten rozkaz zachodził także w ustępach Izajasza, które dziś były czytane. Ukończywszy o tym naukę, zapytał ich, wskazując na głęboki rów miejski, na którego brzegu pasły się ich osły: „Gdyby w szabat jeden z tych osłów wpadł do rowu, czy byłoby wam wolno wyciągnąć go, aby tam nie zginął?” Oni milczeli. „A człowiekowi, czyżbyście tego nie uczynili?” Oni milczeli: A czy pozwolicie, aby was samych w szabat na duszy i na ciele uzdrowiono? czy jest dozwolony uczynek miłosierdzia w szabat?” I na to milczeli. Wtedy powiedział Jezus: „Jeżeli milczycie, muszę przypuszczać, że nic przeciw temu zarzucić nie możecie. Gdzież są więc ci chorzy, którzy przed synagogą ode mnie pomocy żądali!? Przyprowadźcież ich tu!” Gdy jednak tego uczynić nie chcieli, powiedział Jezus: „Skoro tego uczynić nie chcecie, każę to moim uczniom uskutecznić.” Namyślili się tedy lepiej i kazali wyszukać chorych. Nędzarze ci przywlekli się więc; było ich około dwunastu, częścią chromi, częścią okropnie nabrzmiali z puchliny, tak że palce zgrubiałe rozchodziły się im jak kołki. Byli bardzo uradowani, gdyż wielce ich zmartwiło, że uczeni kazali ich rozpędzić. Jezus rozkazał im stanąć w rzędzie; był to prawdziwie wzruszający widok, patrząc jak zdrowsi wysuwali więcej cierpiących przed siebie, aby Jezus ich najpierw uleczył. Jezus zeszedł do nich kilka stopni i przyzwał pierwszych, sparaliżowanych przeważnie w ramionach. Modlił się nad nimi w milczeniu, wznosząc oczy w niebo i dotykał ich ramion łagodnie głaszcząc je z góry na dół; następnie poruszał ich rękoma do góry i na dół, i kazał im odejść i Bogu podziękować, byli bowiem uzdrowieni. Mający puchlinę, wodną mogli ledwo chodzić. Jezus kładł im rękę na głowę i na piersi i w jednej chwili tak wzmocnieli, że z łatwością już mogli odejść, a po kilku dniach woda zeszła z nich całkiem. Podczas tego powstał wielki ścisk ludu i innych biednych i chorych, którzy wraz z uzdrowionymi głośno Boga chwalili. Liczba ich była tak wielka, że uczeni w Piśmie, pełni złości i wstydu, musieli ustępować, a często, zupełnie odchodzili. Jezus zaś uczył zgromadzony lud aż do końca szabatu, o bliskości królestwa, o pokucie i nawróceniu. Uczeni w piśmie nie mogli już ze swoimi zarzutami i wykrętami przyjść do słowa. Było to śmieszne, widząc, jak ci, którzy się między sobą tak przechwalali, teraz nie mogli nawet przyjść do słowa, tak, że nawet w najmniejszej rzeczy nie ostali się wobec Jezusa przy słuszności i nic Mu odpowiedzieć nie mogli. Po szabacie urządzano za miastem w publicznym parku z powodu ukończenia

358

żniw wielką ucztę; zaproszono na nią także Jezusa z uczniami. Byli tu przeważnie znakomici ziemianie, jako też kilku obcych i niektórzy bogaci wieśniacy. Jedzono przy kilku stołach. Znajdowały się tu na stole wszelakie owoce, zboża, ptactwo; wszystko zaś, co osobliwie tego roku obficie się zrodziło, było w podwójnej ilości, także zwierzęta, bądź upieczone, bądź zabite, gotowe do sporządzenia. Było to oznaką dostatku. Jezusowi i uczniom Jego wyznaczono pierwsze miejsca, pewien jednak, pyszny Faryzeusz już przedtem tam był usiadł. Zbliżając się do stołu, rozmawiał z nim Jezus po cichu i zapytał, skąd przychodzi do tego miejsca? Ten odpowiedział: „Stąd, że tu jest ten chwalebny zwyczaj, iż uczeni i znakomici na pierwszych miejscach siedzą.” Jezus odrzekł: „Ci, którzy na ziemi dobijają się o pierwsze miejsca, nie będą mieli miejsca w królestwie Ojca Mego.” Faryzeusz, słysząc to, zawstydzony, usiadł niżej, udawał jednak, jakoby to on sam z własnego popędu i przekonania uczynił. Przy stole wyjaśniał Jezus jeszcze niektóre rzeczy o szabacie ( Izajasz 58.7): „Ułam łaknącemu chleba twego, a ubogich i tułających się wprowadź do domu twego.” Jezus pytał dalej: „Czy nie jest zwyczajem przy tym święcie, jako dziękczynnym za dostatek, zapraszać ubogich i z nimi się dzielić? Dziwi Mnie, że to zaniedbano; gdzież bowiem są biedni? Skoroście Mnie zaprosili, na zaszczytnym posadzili miejscu i uczynili pierwszą osobą uczty, to muszę się też o prawnych gości upomnieć! Wezwijcież tych ludzi, których uzdrowiłem i wszystkich innych biednych!” Ponieważ jednak z tym się nie spieszyli, poszli uczniowie i zwoływali biednych po wszystkich drogach, a gdy przyszli, wyznaczył im Jezus i uczniowie miejsca, co widząc uczeni, poczęli jeden za drugim wychodzić. Jezus jednak, uczniowie i niektórzy poczciwi ludzie usługiwali ubogim, dzielili się z nimi wszystkim, co zostało, wskutek czego powstała ogólna wielka radość. Na koniec udał się Jezus ze Swoimi towarzyszami do domu Faryzeusza Dinota na spoczynek. Na drugi dzień przyszła niezmierna ilość chorych z miasta Gennabris i okolicy do Jezusa przed dom Faryzeusza Dinota, a Jezus uzdrawiał ich przez cały ranek. Byli to przeważnie porażeni w rękach i z wodną puchliną. — Syn Faryzeusza Dinota, u którego Jezus mieszkał, imieniem Jozafat, dwunastoletni chłopiec, widząc, że ojciec jego zupełnie za Jezusem postępuje, uczynił to samo. Żydowscy chłopcy nosili długie suknie z klinami po obu bokach, a kraje ich były rozcięte; z przodu aż do nóg były guziki. Dopiero gdy podrośli, dostawali rodzaj spodni i suknie takie, jak dorośli mężczyźni. Suknia taka gdy była przepasana, wyglądała postrzępiona, zwykle jednak spadała wolno jak koszula, a czasami była podpinaną. Rozstając się z Dinotem, przycisnął go Jezus do piersi, a on się rozpłakał. Stąd poszedł Jezus z Natanaelem, Andrzejem, Jakubem, Saturninem, Aristobulem, Tarzisem, Parmeną i innymi czterema uczniami na południe dolinami. Szli może dwie lub trzy godziny, i nocowali na pewnym urwisku między dwoma miastami w próżnej stodole. Miasto po lewej stronie, nazywało się Ulama, po prawej Japhia. Ulama leży naprzeciw Tarychei, tak jak Gennabris naprzeciw Tyberiady. Na prawo leżące miasto było głębiej położone niż Betulia; wielka przestrzeń oddzielała je od siebie, ale góra wsunięta w widok, sprawiała złudzenie, iż zdawało się, że Betulia panuje nad całym krajobrazem. Miejscowość ta wydawała się tak bliską, jak gdyby droga, którą szedł Jezus, do niej zmierzała; niebawem jednak skręca się w bok, skutkiem czego ów widok zupełnie się straci. Pole, na którym Jezus nauczał żeńców, jest właśnie tym polem, gdzie Józef znalazł braci pasących trzody, a prostokątna studnia, jest ową sadzawką, do której Józefa spuszczono.

359

Jezus w Abelmehola

Z rana, udał się Jezus z nocnej Swej gospody z uczniami więcej na południe. Szli może 5 godzin i koło drugiej godziny przybyli do małego miasta Abelmehola, miejsca urodzenia proroka Elizeusza. Leżało ono na wyżynie góry Hermon tak, że wieże miasta równe były z szczytem góry. Stąd było tylko kilka godzin do Scytopolis, a na zachód była dolina Jezrael. Abelmehola leżało z miastem Jezrael w równej linii. Nie bardzo daleko od Abelmehola a bliżej Jordanu leżała miejscowość Bezech. Samaria leżała stąd na południowy zachód o kilka godzin. Abelmehola leży albo w Samarii, albo na jej granicy, jest jednak przez żydów zamieszkana. Jezus usiadł z uczniami przed miastem, na miejscu wypoczynku, jak to czynią w Palestynie pielgrzymi, których później zwykle gościnni ludzie proszą do swego domu. Tak się też i tu stało. Ludzie, którzy drogą przechodzili, poznali Jezusa, bo raz już podczas Kuczek tędy był przechodził, i powiedzieli to w domu. Wnet też przyszedł wraz z służącymi zamożny wieśniak, przyniósł Jezusowi i uczniom napój, chleb i miód, zapraszając ich do swego domu, co oni chętnie przyjęli. Tutaj umył im nogi, dał im inne suknie, ich własne otrząsł z prochu i porozwieszał, poczym na powrót je ubrali. Kazał też zaraz przygotować ucztę, i zaprosił na nią kilku Faryzeuszów, z którymi żył w najlepszej zgodzie, i którzy też wkrótce się zjawili. Był on nadzwyczaj uprzejmy, ale w rzeczywistości przewrotnym; chciał przed ludźmi się pochwalić, że prorok jest u niego, i wybadać Jezusa przez Faryzeuszów, którzy mniemali, że przy stole, w ściślejszym kółku, pójdzie to łatwiej, jak przed tłumnym ludem w synagodze. Zaledwie jednak przygotowano, ucztę a już wszyscy chorzy tej miejscowości, którzy jeszcze sami mogli chodzić, zeszli się przed dom i na podwórze właściciela domu, co jego i Faryzeuszów bardzo gniewało. Wyszedł więc i chciał ich rozpędzić, lecz Jezus powiedział: „Jest inny pokarm, którego łaknę,” i nie usiadł przy stole, lecz wpierw wyszedł do chorych i uzdrawiał ich, a uczniowie szli za Nim. Było tu kilku opętanych, którzy na widok Jezusa krzyczeli. Jezus uzdrowił ich jednym spojrzeniem i samym rozkazem. Wielu chorych miało jedną rękę bezwładną lub obie; Jezus więc przesuwał Swą rękę po ich ramionach, i podnosił je raz do góry i na dół. Inni mieli wodną puchlinę; tym Jezus kładł ręce na głowę i na piersi; inni byli wycieńczeni, inni wreszcie mieli małe lecz nie złośliwe wrzody po ciele. Jednym kazał się kąpać, innym powiedział, że za kilka dni będą zdrowi i polecił im pewne środki. Z dala, za wszystkimi stało pod murem kilka niewiast, chorych na krwotok. Były zakwefione, nieśmiało około siebie wodziły wzrokiem, i od czasu do czasu błędnymi oczyma przez fałd welonu spoglądały na Jezusa. Na koniec poszedł Jezus do nich, dotknął się ich i uzdrowił je, a one upadły przed Nim na kolana. Wszyscy ci ludzie radowali i wielbili Jezusa. Faryzeusze pozatykali wszystkie otwory domu, gniewali się przy uczcie i podsłuchiwali niekiedy przez kraty. Leczenie jednak trwało długo, a oni, chcąc odejść do domu, musieli przechodzić przez podwórze pomiędzy chorymi, uleczonymi i radującymi się, co było dla nich jakby ugodzeniem w samo serce. Tymczasem tłum wzmógł się tak dalece, że Jezus musiał się schronić do domu, aż się wszyscy rozejdą. Zmrok już zapadał, gdy przyszło pięciu Lewitów i zaprosili Jezusa wraz z uczniami, by stanęli gospodą w budynku szkolnym, którego byli przełożonymi. Opuścili więc z podziękowaniem dom faryzeusza wieśniaka, a Jezus dał mu jeszcze krótką naukę, w której użył pewnego wyrażenia, przypominającego wyraz „liszki” o Herodiadach. Człowiek ten przedstawiał się zawsze bardzo uprzejmym. W szkole posilił się Jezus wraz uczniami, i nocowali w długim

360

korytarzu, wysłanym kobiercami, w którym posłania ściankami były pooddzielane. W tym domu była szkoła dla chłopców. W jednej izbie uczono także dorosłe dziewczęta, które pragnęły większych wiadomości, jak przystało wykształconym żydówkom. Szkoła ta istniała tu już od czasów Jakuba. Gdy Ezaw prześladował Jakuba w rozmaity sposób, wysłała go Rebeka potajemnie do Abelmehola, gdzie miał trzody i sługi i mieszkał w namiotach. Rebeka założyła tam szkołę dla Kanaanitek i innych pogańskich dziewcząt. Ponieważ Ezaw, jego dzieci, słudzy i inni ludzie Izaaka, z takimi dziewczętami się żenili, kazała Rebeka, mająca niechęć do tego narodu, wychowywać tu dziewczęta, pragnące nauki, w obyczajach i religii Abrahama, gdyż pole to do niej należało. Jakób ukrywał się tu długo, a gdy się za nim pytano, mówiła, że jest na obczyźnie przy trzodach innych ludzi. Niekiedy przychodził do niej potajemnie, a wtedy ukrywała go czas jakiś przed Ezawem. Niedaleko Abelmehola wykopał on studnię, tę samą, przy której Jezus siedział przed miastem. Ludzie okoliczni mieli tę studnię w wielkim poważaniu i była zawsze nakrytą. W pobliżu wykopał drugą jeszcze sadzawkę długą, czworokątną, do której się po schodach schodziło. — Później jednak dowiedziano się o jego pobycie, a ponieważ Rebeka zauważyła, że i on, podobnie jak Ezaw, mógłby się zająć jaką kananejską niewiastą, przeto oboje, tj. Izaak i Rebeka, wysłali Jakuba do jej ojczyzny, do jego wuja, Labana, gdzie wysłużył sobie Rachelę i Lię. Szkolę tę urządziła Rebeka dlatego tak daleko od swego mieszkania, w kraju Heth, ponieważ Izaak miał wiele sporów z Filistynami, którzy mu często wszystko niweczyli. Osadziła tam człowieka z swojej ojczyzny, Mezopotamii, i swoją mamkę, która, jak mi się zdaje, była jego żoną. Uczennice mieszkały w namiotach i uczono je we wszystkim, co kobiecie w prowadzeniu domu koczującego pasterza było potrzebnym. Uczyły się także obowiązków kobiecych, jakie były w rodzie i religii Abrahama. Miały ogrody i uprawiały pnące się rośliny, jak dynie, melony, ogórki i pewien rodzaj zboża. Miały wielkiego wzrostu owce, których mlekiem się żywiły. Uczono je także czytania, co im jednak podobnie jak pisanie bardzo trudno przychodziło. — Pisano wtedy ciekawym sposobem na ciemnych, grubych płatach. Nie były to takie zwoje jak później, ale kora drzew, z których ją ściągano; na niej wypalano litery. Miały skrzyneczkę, a w niej przedziałki w zygzak; widziałam, że te przedziałki z wierzchu błyszczały, było w nich bowiem pełno rozmaitych znaczków z kruszcu, które w płomieniu rozgrzewały i wyciskały kolejno na korze. W ogniu tym jednak nie tylko rozgrzewały owe znaczki, lecz używały go także do gotowania, pieczenia, świecenia, i zawsze sobie myślałam, że one wszystkie mają tu światło pod korcem. Sposób używania i obchodzenia się z tym ogniem był następujący: W naczyniu, przypominającym ozdobę na głowie niektórych pogańskich bożków, paliła się czarna masa, w której środku wywiercona była dziurka, zapewne dla dopływu powietrza. Około naczynia były okrągłe, próżne wieżyczki, w które wlewało się to, co się miało gotować. Nad kociołkiem z ogniem umieszczały rodzaj korca, górą cienkiego i drobno dziurkowanego; na nim również wokoło były takie okrągłe wieżyczki, w których można było coś zagrzać. Prócz tego były na tym korcu naokoło otwory z zasuwkami. W którą stronę chciały mieć światło, tam wyciągały zasuwkę, i tam też światło od płomienia padało. Otwierały zaś owe zasuwki zawsze z tej strony, skąd nie dochodził przeciąg, który w namiotach mógł dość często się zdarzać. Pod ogniskiem był także mały popielnik, w którym mogły piec cienkie placki, u góry zaś nad owym korcem gotowały w płytkich naczyniach wodę, którą spuszczały do kąpieli, do prania i gotowania. Mogły także na tym przyrządzie smażyć i piec. Naczynia te były cienkie i lekkie, mogły je więc z łatwością przenieść z miejsca na miejsce, i jako niezbędne brały je ze sobą wszędzie w drogę. Ponad takim to właśnie kociołkiem rozpalano owe znaczki,

361

czyli głoski, i wypalano na płatkach kory. Kananejczycy mieli czarne włosy i byli ciemniejszej cery niż Abraham i jego rodacy. Ci byli barwy więcej żółtawej, z różowym odcieniem. Kanaanitki ubierały się inaczej niż Izraelitki. Miały one z wełnianej, żółtej materii długą aż po kolana szatę, składającą się z czterech szmat, które były pod kolanami sprzączką ściągnięte i tworzyły rodzaj szerokich dwudzielnych spodni. Spodnie te nie obwijały bioder jak u żydów, ale szerokimi fałdami po obu stronach pokrywały rozdział; w pasie były te spodnie także ściągnięte. Górna część ciała była podobnymi, podwójnymi szmatami przez plecy i piersi nakryta. Szmaty były na ramionach razem związane, tworząc rodzaj długiego szkaplerza, który po obydwóch bokach był otwarty, w pasie zaś sprzączką ściągnięty i przez nią się zwieszał. Tak więc ciało i biodra wyglądały jak szeroki worek, w środku związany, a pod kolanami nagle się urywający. Na nogach nosiły podeszwy, i od stóp aż do kolan miały nogi obwiązane na krzyż rzemykami, z poza których przeglądała noga. Ramiona okrywały cienką, przezroczystą materią, która przy pomocy kilku, połyskujących, metalowych obrączek nabierała kształtu rękawów, przylegających do ramion. Na głowie miały czapkę z małych piór, ostro wybiegających w czubek, z którego opadał wstecz rodzaj pióropusza, zakończonego potężną kitą. Były pięknej budowy, ale znacznie mniej inteligentne od potomków Abrahama. Niektóre miały także jeszcze długie płaszcze, u góry węższe, a u dołu szersze. Niewiasty izraelskie nosiły najpierw owinięte okrycie na ciele, na tym długą szatę, jakby koszulę, a na wierzchu długą, z przodu zapinaną suknię. Głowę miały owiniętą welonem, lub ubraną w karby, lub zakładki, jak teraz noszone bywają na szyi. Widziałam także, czego się uczyły za czasów Rebeki. Uczono religii Abrahama, o stworzeniu świata, o Adamie i Ewie, o ich wprowadzeniu do raju, o uwiedzeniu Ewy przez szatana, o upadku pierwszych rodziców przez przekroczenie nakazanej przez Boga wstrzemięźliwości. Przez spożycie zakazanego owocu powstały w człowieku wszystkie grzeszne żądze. Uczono je o tym, że szatan obiecywał pierwszym rodzicom Boską mądrość i poznanie, że jednak ludzie właśnie przez grzech stali się ślepymi, iż oczy ich jakoby bielmem zaszły, że poprzednia ich wiedza zaginęła, i teraz muszą ciężko pracować, w boleściach rodzić i pokornie a mozolnie dobijać się wszelkiej wiedzy. Uczyły się także, że niewieście przyobiecany został syn, który zetrze głowę węża; dalej o Kainie i Ablu, o potomkach Kaina, jak zwyrodnieli i popsuli się, i jak synowie Boży zwabieni urodą córek ludzkich, połączyli się z nimi, i jak bezbożny, gwałtowny ród olbrzymów z nich powstał, pełen czarnoksięskiej siły, złej umiejętności i sztuki, rodzaj, który wynalazł wszelkie ponęty i fałszywą mądrość, słowem wszystko, co do grzechu wabi, a od Boga odwodzi; tego uczył ludzi i tak ich uwiódł i popsuł, że Bóg postanowił wygładzić ich wszystkich z wyjątkiem Noego i jego rodziny. Ów ród miał na jednej wysokiej górze główną swą siedzibę i wspinał się coraz wyżej i wyżej, w potopie jednak góra ta zapadła się i utworzyło się z niej morze. Uczyły się dalej o potopie, o ocaleniu Noego w arce, o Semie, Chamie i Jafecie, o grzechu Chama, o ponownej złości ludzi przy budowie wieży Babel. Tę budowę, jej zburzenie, pomieszanie języków i nieprzyjazny rozdział ludów, zestawiano im znowu w związku z gwałtami owych złych potężnych, czarnoksięskich ludzi na wysokiej górze, przedstawiając to jako następstwo zakazanych prawem Bożym małżeństw. Przy wieży Babel uprawiano także czarodziejstwo i bałwochwalstwo. W naukach tych ostrzegano młode dziewczęta przed wszelakim związkiem z czcicielami bałwanów, przed wszelkim czczym pożądaniem sztuk, czarnoksięstwa, pokus, rozrywek zmysłowych, przed złym strojem i przed wszystkim, co do Boga nie prowadzi, jako przed rzeczami, należącymi do grzechów, za które Bóg ludzi wygładził. Natomiast nakłaniano je do bojaźni

362

Bożej, do posłuszeństwa, uległości i do wiernego, szczerego wypełniania wszystkich obowiązków życia pasterskiego. Uczono je także przykazań, które Bóg dał Noemu, np. aby nie jeść surowego mięsa. Uczono je, jak Bóg wybrał ród Abrahama, aby Swój wybrany naród z jego potomków utworzyć, z którego kiedyś ma się narodzić Zbawiciel, i jak w tym celu Bóg wywiódł Abrahama z kraju Ur i od wszystkich go wyłączył, jak Bóg posłał do niego białych, jaśniejących mężów i ci objawili mu tajemnicę błogosławieństwa Bożego, że jego potomstwo stanie się większym nad wszystkie narody ziemi. O tej ustnie podawanej tajemnicy mówiono im w ogóle jako o błogosławieństwie, z którego przyjdzie zbawienie. Dalej uczyły się o Melchizedeku, jako również takim białym mężu, który ofiarował chleb i wino, i Abrahama pobłogosławił; wreszcie o karze Bożej na Sodomę i Gomorę. Gdy Jezus przyszedł odwiedzić tę szkołę, dziewczęta obliczały właśnie jako zadanie, czas przyjścia Mesjasza, i w obliczaniach tych wszystkie zgadzały się na czas obecny. W tej chwili wszedł Jezus do szkoły wraz z uczniami. Uczyniło to wstrząsające wrażenie. Jezus zaczął uczyć o tym i wykładał wszystko zrozumiale, mianowicie, że Mesjasz już jest, tylko nie poznany. Mówił o nieznajomym Mesjaszu i o zapowiadających Go, a obecnie już spełnionych znakach. O słowach: „Dziewica pocznie i porodzi syna” mówił ogólnikowo, dodając, że to dla nich jeszcze za trudne do zrozumienia; mogą się cieszyć i uważać za szczęśliwe, że dożyły tego czasu, za którym patriarchowie i prorocy od dawna tęsknili. Mówił także o prześladowaniach i męce Mesjasza, tłumacząc dotyczące miejsca, jako też, aby zwróciły uwagę na to, co się na przyszłe święto Kuczek w Jerycho stanie. Mówił o cudach i o ślepym, którego miał uleczyć. Obliczył czas Mesjasza, mówił o Janie, o chrzcie, i pytał, czy i one chcą być ochrzczone? Wreszcie nauczał w przypowieści o zgubionej drachmie. Dziewczęta siedziały w szkole z założonymi nogami, niekiedy z jednym kolanem podniesionym. Każda miała koło siebie ławeczkę, tworzącą kąt. Na jednej stronie opierały się na bok, na drugiej kładły przy pisaniu swe zwoje; często także stały, przysłuchując się. W domu, do którego Jezus wstąpił, była także szkoła dla chłopców, rodzaj domu dla sierot, zakład wychowawczy dla osieroconych i z niewoli wykupionych żydowskich dzieci, które bez nauki żydowskiej wyrosły. W tej szkole brali jako nauczyciele czynny udział także Faryzeusze, Saduceusze; przyjmowano i dziewczęta, starsze z nich uczyły młodsze. Gdy Jezus wchodził do szkoły, chłopcy mieli zadane obliczyć coś o Jobie, i nie mogli z tym dojść do końca. Jezus wyłożył im to i napisał wszystko kilku głoskami. Tłumaczył im także coś o mierze dwugodzinnej drogi, czyli o czasie, którego bliżej podać nie umiem, i wykładał chłopcom wiele z księgi Joba, której historyczną prawdę niektórzy rabini zaprzeczali, a to dlatego, że Edomici, z których pokolenia pochodził Herod, drwili sobie z żydów i szydzili z nich, że przyjmują za prawdziwe opowiadanie o jakimś człowieku z kraju Edom, o którym tam nikt nic nie wie. Jest to bajka, ułożona dla rozrywki żydów, gdy byli na puszczy. Jezus tedy opowiedział chłopcom historię Joba jako prawdziwą, a opowiedział ją jako prorok i nauczyciel dzieci, jakby widział wszystko przed sobą, jakby to była jego własna historia, albo jakby mu ją sam Job był opowiedział. Nie mogli rozumieć, czy Jezus żył współcześnie z Jobem, albo czy jest aniołem Bożym, lub Bogiem samym. Chłopcom nie było to jednak bardzo dziwne, zaraz bowiem odczuli, że Jezus jest prorokiem, zresztą wiedzieli, że także i o Melchizedeku nie wiedziano, czym on był. Mówił także w przypowieści o znaczeniu soli i o zgubionym synu. Wśród tego nadeszli Faryzeusze i bardzo się złościli, że Jezus wszystko to, co w szkole mówił o Mesjaszu, do Siebie stosuje.

363

Wieczorem tego dnia poszedł Jezus z Lewitami i dziećmi przed miasto. Większe dziewczęta prowadziły za sobą mniejsze. Jezus stawał chwilami, aż nadejdą, i podczas gdy chłopcy szli dalej, uczył w pięknych przykładach z przyrody, biorąc je z różnych przedmiotów, o drzewach, owocach, kwiatach, ptakach, pszczołach, o słońcu, ziemi, wodzie, trzodach i robotnikach w polu. Podobnież uczył chłopców także niezrównanie pięknie o Jakubie i studni, którą tu wykopał; jak teraz żywa woda na nich spływa; co to znaczy studnię zatkać i zasypać, jak to czynili nieprzyjaciele Jakuba i Abrahama, i stosował to do tych, którzy chcą stłumić naukę i cuda proroków, tj. do Faryzeuszów. Gdy Jezus na drugi dzień rano przyszedł do synagogi, już zastał tamtejszych Faryzeuszów i Saduceuszów i wiele zgromadzonego ludu. Otworzył zwoje i wykładał z proroków. Rozprawiali z Nim uporczywie, ale zawstydził ich wszystkich. Tymczasem przywlókł się był aż przed drzwi synagogi człowiek mający porażone ręce i nogi; już długo tęsknił on za Jezusem i wreszcie udało mu się przyjść tu, kędy Jezus wychodząc, musiał obok przechodzić. Niektórzy Faryzeusze gniewali się na niego i kazali mu ustąpić, a gdy tego uczynić nie chciał, usiłowali go wypchnąć. On jednak opierał się, jak tylko mógł, o drzwi, i spoglądał żałośnie za Jezusem, który stał na podwyższonym miejscu, oddzielony wielu ludźmi, i dość był daleko. Jezus jednak zwrócił się ku niemu i rzekł: „Czego żądasz ode mnie?” Mąż ów odpowiedział: „Panie, błagam Cię, abyś mnie uzdrowił, gdyż możesz to uczynić, jeśli chcesz.” Jezus rzekł mu: „Wiara twoja uzdrowiła cię, wyciągnij rękę ponad lud!” Tejże chwili człowiek ów został uzdrowiony z dali, wyciągnął ręce i wielbił Boga. Jezus zaś rzekł: „Idź do domu i nie wywołuj zdziwienia!” Lecz on odpowiadając: „Panie, jakże mogę tak wielkie dobrodziejstwo zamilczeć ?” wyszedł i opowiadał to wszystkim ludziom. Przyszło więc wielu chorych przed synagogę, a Jezus wychodząc z synagogi uzdrawiał ich. Potem był na uczcie z Faryzeuszami, którzy pomimo wewnętrznej złości, byli dla Niego na zewnątrz bardzo uprzejmi, byle Go tylko w czym podchwycić. Wieczorem Jezus także jeszcze uzdrawiał chorych.

Jezus idzie z Abelmeholi do Bezech

Nazajutrz rano znajdował się Jezus jeszcze w szkole w Abelmeholi. Przy końcu nauki otoczyły Go kołem małe dziewczęta, i stojąc tuż przy Nim, brały Go za ręce i za suknie. Jezus, nadzwyczaj dla nich przyjacielski, napominał je do posłuszeństwa i bojaźni Bożej. Większe dzieci stały nieco dalej. Obecnych uczniów kłopotało to nieco i trwożyło, pragnęli też bardzo, by Jezus już odszedł. Zgodnie ze zwyczajem żydowskim sądzili oni, że nie przystoi dla proroka takie poufałe obcowanie z dziećmi i że może to szkodzić Jego sławie. Jezus, nie troszcząc się wcale o to, pouczał dalej dziatwę, upominał dorosłych, utwierdzał w dobrym nauczycieli; potem polecił jednemu z uczniów, by obdarował każdą z mniejszych dziewczynek; każda z nich otrzymała po parze pieniążków razem złączonych; prawdopodobnie były to drachmy. Jezus pobłogosławił następnie wszystkie dzieci, i opuściwszy z uczniami miasto, wyruszył na wschód ku Jordanowi. Po drodze nauczał Jezus jeszcze wśród pól przed pojedynczo stojącymi chatami, gdzie gromadziły się tłumy robotników i pasterzy. Dopiero po południu około godziny czwartej stanęli przed Bezech, leżącym nad Jordanem o dwie godziny drogi na wschód od Abelmeholi. Bezech przedstawia się jakby dwie miejscowości, leżące po obu bokach strumyka, wpadającego tu do Jordanu. Okolica ta jest pagórkowata, ziemia porozpadana, a domostwa porozrzucane. Bezech można uważać raczej za dwie wsie, niż za miasto. Mieszkańcy żyją samotnie, rzadko

364

stykając się ze światem; są to po większej części rolnicy, oddający się z wielkim trudem uprawie i równaniu pagórkowatej, porozpadanej roli. Prócz tego wyrabiają na sprzedaż narzędzia rolnicze, tkają grube dywany i płótna namiotowe. Około półtorej godziny drogi stąd zwraca się Jordan ku zachodowi, jak gdyby chciał płynąć wprost na Górę Oliwną, potem znów przybiera pierwotny kierunek. Skutkiem tego tworzy brzeg jego wschodni jakby półwysep, na którym stoją rzędem domy. Z Bezech może być do Ainon około 4 godziny drogi, po poprzedniej przeprawie przez Jordan. Idąc z Galilei do Abelmeholi, przeprawiał się Jezus także przez rzeczkę. Jezus zatrzymał się w gospodzie, stojącej przed miastem. Była to jedna z tych gospód, które w Betanii postanowiono urządzić dla wygody Jezusa i uczniów; pierwszy raz gościł Jezus w takiej gospodzie. Zarządcą ustanowiono pobożnego, dobrze usposobionego człowieka. Ten wyszedł teraz naprzeciw nadchodzących, umył im nogi i ugościł ich. Jezus poszedł jeszcze do miasta, gdzie na ulicy przyjęli Go przełożeni szkoły, a potem chodził po różnych domach, uzdrawiając chorych. Obecnie jest przy Jezusie około trzydziestu uczniów. Wraz z Łazarzem przybyli uczniowie z Jerozolimy i okolicy, a także wielu uczniów Jana. Niektórzy przybyli wprost z Macherus od Jana z poselstwem do Jezusa. Jan mianowicie prosił bardzo Jezusa, by wystąpił jawnie i otwarcie ogłosił, że jest Mesjaszem. Między wysłańcami Jana był także syn owdowiałego Kleofy. Kleofas ten pochodził z Emaus i był krewnym Kleofy, męża najstarszej siostry Maryi. Drugim z tych uczniów był Judas Barsabas, krewny Zachariasza z Hebron. Rodzice jego mieszkali dawniej w Nazarecie, obecnie są w Kanie. Między tymi uczniami Jana zauważyłam także innych, np. synów Marii Helego, starszej siostry Najświętszej Panny. Przyszli oni na świat o wiele później od swej siostry Marii Kleofasowej, tak, że mało co byli starsi od jej synów. Towarzyszyli Janowi aż do jego ścięcia, a potem stali się uczniami Jezusa. Małżonkowie, zarządzający gospodą w Bezech, byli to ludzie dobrzy i pobożni, i na mocy uczynionego ślubu żyli w czystości, chociaż nie byli Esseńczykami. Byli oni dalekimi krewnymi św. Rodziny. Podczas Swego pobytu w Bezech rozmawiał Jezus nieraz sam na sam z nimi. Wszyscy przyjaciele i uczniowie mieszkali wraz z Jezusem w tej nowo założonej gospodzie. Za staraniem Łazarza i niewiast leżały tu już dla nich przygotowane różne naczynia, koce, kobierce, posłania, parawany, także sandały i pojedyncze części ubrania. Przyrządzały to wszystko niewiasty, mieszkające w domu Marty, stojącym przy puszczy Jerychońskiej. Umieszczała tam ona niejedną ubogą wdowę, lub kobietę upadłą, pragnącą się poprawić, i dawała jej zajęcie; wszystko to działo się cicho, bez rozgłosu. Nie było to przecież drobnostką urządzić i utrzymywać gospody dla tak wielu ludzi, wszystko mieć na oku, wysyłać wszędzie posłańców, lub samemu doglądać. Rano miał Jezus wspaniałą naukę, na wzgórku, leżącym w środku miasta, gdzie mieszkańcy urządzili dla Niego katedrę. Zebrało się wiele ludzi i około dziesięciu Faryzeuszów przybyłych z pobliskich miejscowości dla podsłuchiwania Jego nauki. — Słowa Jezusa były pełne łagodności i miłości dla tego ludu, który z natury dobry, poprawił się jeszcze znacznie przez słuchanie nauki Jana i przez przyjęcie chrztu, co wielu z nich uczyniło. Jezus upominał ich, by żyli zadowoleni ze swego skromnego stanu, by byli pracowitymi i miłosiernymi. Mówił o czasie łaski, o królestwie, o Mesjaszu, i wyraźniej niż zwykle o Sobie samym; dalej o Janie, o świadectwie, jakie Mu tenże dał, o prześladowaniu go i pojmaniu dlatego, że ośmielił się upominać cudzołóżców w purpurze. A przecież w Jerozolimie

365

skazywano na śmierć cudzołóżców, chociaż nie tak jawnie grzeszyli. Mówił to Jezus bardzo trafnie, a jasno. Upominał z osobna każdy stan ludzi obojga płci i różnego wieku. Jeden z Faryzeuszów zapytał Go, czy zajmuje teraz miejsce Jana, czy też jest tym, o którym Jan mówił? Jezus odpowiedział mu na to wymijająco, karcąc takie podstępne pytanie. Potem miał Jezus jeszcze wzruszającą przemowę upominającą do chłopców i dziewcząt. Upominał chłopców do cierpliwości wzajemnej, radził im za uderzenia, bicia i przykrości nie płacić tym samym, lecz znieść to cierpliwie, usunąć się i przebaczyć nieprzyjacielowi. Miłością tylko powinni odpłacać z nawiązką, a nawet nieprzyjaciołom powinni miłość okazywać. Nie powinni — jak mówił — pożądać cudzego dobra; jeśli inny chłopiec chce posiadać ich pióra, kałamarz, zabawkę, lub owoce, powinni dać mu jeszcze więcej niż chce, zaspokoić całkiem jego chciwość, jeśli tylko wolno im dać te rzeczy. Tylko cierpliwi bowiem, kochający i dobroczynni zasiądą w przyszłym Jego królestwie. Siedzenie to opisał im Jezus na sposób dziecięcy jako piękny tron. Dalej mówił Jezus o tym, że chcąc pozyskać dobra niebieskie, trzeba wyrzec się dóbr ziemskich. Dziewczęta upominał między innymi by nie zazdrościły sobie wzajemnie sukien, lub pierwszeństwa, by były posłuszne, łagodne, szanowały rodziców i były bogobojne. Przy końcu tej publicznej nauki zwrócił się Jezus do Swych uczniów i w sposób nadzwyczaj serdeczny upominał ich i zachęcał do znoszenia z Nim wszystkiego i nie poddawania się żadnym światowym troskom. W zamian obiecał im, że otrzymają obfitą nagrodę z rąk Ojca niebieskiego i posiądą z Nim królestwo. Mówił o prześladowaniach, jakie ich czekają wspólnie z Nim, wreszcie rzekł wyraźnie: „Gdyby Faryzeusze, Saduceusze lub Herodianie kochali was i chwalili, miarkujcie z tego, żeście odstąpili od Mej nauki i przestali być Moimi uczniami.” Jezus nadał tym sektom bardzo stosowne przydomki. Mieszkańców tutejszych chwalił Jezus szczególnie dla ich miłosiernego serca, okazywanego tym, że nieraz brali do siebie ubogie sieroty ze szkoły w Abelmehola i wychowywali je. Chwalił im także wybudowanie nowej synagogi, powstałej kosztem ofiar i datków, do czego przyczynili się także pobożniejsi ludzie z Kafarnaum. — Następnie uzdrowił jeszcze wielu chorych, posilił się z uczniami w gospodzie, a wieczorem, gdy szabat zapadł, udał się do synagogi. W synagodze objaśniał Jezus z Izajasza 51, 12: „Ja jestem waszym pocieszycielem.” Ganił obawę przed ludźmi; radził słuchaczom, by nie obawiali się Faryzeuszów i podobnych im krzykaczy, pamiętając o tym, że Bóg, ich Stworzyciel, dotychczas ich zachowywał. Słowa: „Słowo moje kładę w usta twoje” wytłumaczył tak, że Bóg posłał Mesjasza, a ten jest Słowem Bożym w ustach Jego narodu, że Mesjasz ten mówi słowa Boże, a oni są Jego ludem. Wszystko to odnosił Jezus tak wyraźnie do Siebie, że aż Faryzeusze szeptali między sobą, iż człowiek ten podaje się za Mesjasza. Wzywał potem Jerozolimę do ocknięcia się z upojenia, gdyż minął już gniew, a nadszedł czas łaski. Niepłodna synagoga nie porodziła nikogo, kto by kierował i podniósł biedny naród; teraz jednak przyjdzie ucisk i kara na niszczycieli, obłudników i ciemiężycieli. Niech więc podniesie się Jerozolima, niech obudzi się Syjon. Wszystko wytłumaczył Jezus duchowo, odnosząc to do ludzi pobożnych, świętych, czyniących pokutę, i do tych, którzy przez Jordan chrztu wejdą do obiecanego Kanaanu, do królestwa Jego Ojca. Żaden nie obrzezany, żaden nieczysty, żaden człowiek zmysłowy, żaden grzesznik nie będzie odtąd psuł ludu. Tak nauczał Jezus wciąż o odkupieniu i o Imieniu Bożym, głoszonym obecnie między nimi; dalej wykładał jeszcze z V. księgi Mojżesza roz. 16—18 o sędziach i urzędnikach, o przekręcaniu prawa i przekupstwie, i wszystko to bezlitośnie odnosił do Faryzeuszów. Potem uzdrawiał

366

jeszcze przed synagogą wielu chorych. Na drugi dzień objaśniał Jezus znowu w synagodze rozdział 51 i 52 Izajasza i piątą księgę Mojżesza roz. 16 do 21. Mówił o Janie i Mesjaszu i o znakach, po których można go poznać, w sposób inny niż zwykle, gdyż bardzo wyraźnie dawał do poznania, że On jest tym Mesjaszem. Czynił to dlatego, gdyż obecni przygotowani już byli znacznie do tego naukami Jana. Wykładał to z proroka Izajasza 52, 13 — 15, a mówił tak: „Mesjasz będzie pełen mądrości, On was zgromadzi, wywyższy i uświetni; podobnie jak wielu przerażeniem przejęłoby zburzenie i spustoszenie Jerozolimy przez pogan, tak też dla wielu przykrym będzie widok jej Odkupiciela, pojawiającego się cicho i skromnie między ludźmi, znoszącego obelgi i prześladowania. Mesjasz ochrzci i oczyści wielu pogan, królom nakaże milczenie, a ci, którym nie zwiastowano Jego przybycia, ujrzą teraz Jego osobę, usłyszą Jego naukę.” Tu opowiedział znów Jezus wszystkie Swoje czyny i cuda spełnione od chrztu, wszystkie prześladowania wycierpiane w Jerozolimie i w Nazarecie; wykazał, jak pogardzają Nim, wyszydzają Go i szpiegują Faryzeusze. Wspominał przy tym o cudzie w Kanie, o uzdrawianiu ślepych, niemych, głuchych, chromych i o wskrzeszeniu córki Jaira w Fazael. Przy ostatnich słowach wskazał w stronę Fazael i rzekł: „Niedaleko to stąd; idźcie i zapytajcie, czy nie tak się rzecz ma!” I dalej mówił: „Widzieliście Jana i poznali, i on wam powiedział, że jest przesłańcem Mesjasza i przygotowuje Mu drogę. Czyż Jan był delikatny, zniewieściały, bogacz, czy też był jako jeden z puszczy? Czyż mieszkał w pałacach, czy pożywał wykwintne potrawy, ubierał się w miękkie suknie, mówił gładkie, pochlebne słówka? A przecież mówił, że jest wysłannikiem; czyż sługa nie nosi barwy swego pana, czyż król potężny, świetny, bogaty, jakiego wy oczekujecie jako Mesjasza, miałby takiego przesłannika? Nie, wy macie Zbawiciela, lecz nie chcecie go uznać; nie zadawala on waszej pychy i ponieważ nie jest takim jak wy, dlatego nie chcecie go uznać.” Roztrząsał także wiele z V. księgi Mojżesza roz. 18 w. 18 — 19: „Wzbudzę im proroka z pośród ich braci, a kto słów jego w moim imieniu nie będzie słuchał od tego zażądam liczby.” Potężne wrażenie sprawiła ta nauka i nikt nie ośmielił się Mu sprzeciwić. Między innymi mówił także: „Jan żył samotny na pustyni i nie chodził do nikogo; to nie podobało się wam. Ja chodzę z miejsca na miejsce, uczę, uzdrawiam, i to także nie po waszej myśli. Jakiegoż więc chcecie Mesjasza? Każdy chce co innego! Jesteście jak dzieci, biegające po ulicach; każde dmie na innym instrumencie, jedno na rogu z kory z grubym tonem, inne na świszczącej piszczałce trzcinowej.” Tu wymienił jeszcze Jezus różne instrumenty dziecięce, dodając, jak to każde dziecko chce zawsze, by w jego tonie śpiewać, i tylko w swoim instrumencie ma upodobanie. Wychodząc wieczorem z synagogi, ujrzał Jezus mnóstwo chorych, zebranych tutaj i nań czekających. Wielu leżało na noszach, a nad nimi rozpięte były daszki płócienne. W towarzystwie uczniów szedł Jezus od jednego do drugiego i uzdrawiał ich. Między nimi byli gdzieniegdzie i opętani; ci szaleli i wykrzykiwali za Jezusem, On zaś, przechodząc, nakazywał im milczenie i uwalniał ich od czarta. Między chorymi byli chromi, suchotnicy, głusi, niemi i chorzy na wodną puchlinę, mający nabrzmiałości na szyi, jakoby gruczoły. Jezus uzdrawiał każdego z osobna, wkładaniem rąk, używając różnego sposobu przy wkładaniu lub dotykaniu. Uzdrowienie albo było całkowite, albo częściowe tylko, przynoszące ulgę, po którym prędko następowało zupełne uzdrowienie, stosownie do rodzaju słabości i usposobienia chorego. Uzdrowieni odchodzili, śpiewając psalm Dawida. Było jednak tak wielu chorych, że Jezus nie mógł ich wszystkich obejść. Uczniowie pomagali Mu w podnoszeniu, prostowaniu i rozwijaniu chorych. Wreszcie włożył Jezus ręce na głowę Andrzejowi, Janowi i Judzie Banabie, potem

367

ujął ich za ręce i rozkazał im, pewnej części chorych czynić w Jego imieniu to samo, co On czynił. Ci czynili tak natychmiast i rzeczywiście wielu uzdrowili. Potem udał się Jezus z uczniami do gospody, gdzie przygotowana była dla nich wieczerza, na której prócz nich nikogo nie było. Większą część potraw zbywających, pobłogosławił Jezus i kazał zanieść biednym, obozującym przed miastem, między którymi było wielu pogan. Karawany pogańskie nauczali uczniowie. Z obu stron Jordanu zgromadziła się w Bezech wielka ilość ludu. Wszyscy, którzy słyszeli już Jana, chcieli teraz słyszeć Jezusa. Karawana pogańska chciała także wyruszyć do Ainon, lecz zatrzymała się tu, słysząc, że Jezus naucza. Bezech leżało o jakie trzy kwadranse drogi od Jordanu nad bystrym strumykiem, dzielącym miasto na dwie części.

Jezus opuszcza Bezech i idzie do Ainon. Maria z Sufan

Jezus nauczał i uzdrawiał jeszcze przed gospodą. Ochrzczeni, karawana pogan i wielu innych wyruszyli teraz nad Jordan, by przeprawić się na drugą stronę. Przeprawa odbywała się o półtorej godziny na południe od Bezech, pod miastem Zartan, leżącym poniżej Bezech nad Jordanem. Między Bezech a Zartan leży po drugiej stronie rzeki miejscowość Adam. Pod miastem Zartan, zatrzymał się niegdyś Jordan, gdy przechodzili przezeń Izraelici; tu również kazał raz Salomon lać naczynia. Jeszcze i teraz trudnią się tu tym rzemiosłem, a nawet na zachód od zachodniego zakrętu Jordanu, znajduje się w górach ciągnąca się aż ku Samarii kopalnia kruszcu. Wydobywano tu coś, co u nas nazywają spiżem. Jezus nauczał wszędzie po drodze. Gdy Go zapytywano, czy będzie nauczał w Zartan, odrzekł, że inni potrzebują nauki więcej, tam bywał często Jan; niech tylko spytają się, czy ucztował on tam bardzo i czy używał wykwintnych pokarmów. Przez Jordan przeprawiono się na wielkiej tratwie, będącej zawsze na rzece. Poniżej przewozu zwraca Jordan swój bieg ku zachodowi. Przeprawiwszy się na drugą stronę, szli jeszcze około dwie godziny ku wschodowi północną stroną jakiejś rzeki, wpadającej do Jordanu poniżej miejsca przewozu. Potem przeprawili się przez drugą rzekę, mając po lewej ręce Sukkot. Tu, między Sukkot a Ainon, oddalonymi od siebie o jakie 4 godziny drogi, spoczęli pod namiotami. Wyszedłszy za Jordanem nieco w górę, mogli po drugiej stronie widzieć miasto Salem, które obecnie zasłaniał im brzeg pagórkowaty. Leżało ono poniżej środka zachodniego zakrętu Jordanu naprzeciw Ainon. W Ainon zgromadziły się niezliczone tłumy ludu. Licznie zebrani poganie rozłożyli się taborem między wzgórkiem, na którym leży Ainon, a Jordanem. Było także dziesięciu Faryzeuszów, częścią z Ainon, częścią z innych miejscowości, między nimi syn Symeona z Betanii; byli to jednak po największej części ludzie roztropni i względni. Od strony północnej pagórka wygląda Ainon jak małe miasteczko, podobne do osad, powstających zwykle przy zamkach letnich. Z tej też strony jest przed miastem odpływ źródła studni chrztu, leżącej na wschodniej stronie pagórka. Doprowadzano wodę ze źródła aż tu za pomocą rur żelaznych. Odpływ ten był zwyczajnie zatamowany i tylko w razie potrzeby otwierany. Nad nim był zbudowany domeczek. W to miejsce wyszli Faryzeusze — między nimi syn Szymona trędowatego — na spotkanie Jezusa i uczniów. Przyjęli ich uprzejmie i ze czcią, zaprowadzili do namiotu, umyli im nogi, oczyścili suknie, potem podali posiłek, złożony z chleba i miodu, i kubek wody. Jezus wiedział, że są między nimi ludzie zacnie myślący, i przykro Mu było, że należą

368

do tej sekty. Udał się za nimi do miasta i tu wszedł zaraz na podwórze, na którym czekała już na Niego wielka liczba chorych wszelkiego rodzaju, tutejszych i obcych. Ci jużto leżeli pod namiotami, jużto w przysionkach otwartych od podwórza. Niektórzy z nich mogli jeszcze chodzić, i tym pomagał Jezus zaraz przez włożenie rąk i upomnienie. Uczniowie pomagali Mu chorych przysuwać, podnosić, rozwijać; Faryzeusze i inni przypatrywali się temu wszystkiemu. Na boku w pewnym oddaleniu stały, blade, pootulane niewiasty, cierpiące na krwotok. Załatwiwszy się ze wszystkimi, podszedł Jezus i do nich, a wkładając na nie ręce, uzdrowił je. — Byli tu głusi, niemi, chromi, chorzy na wodną puchlinę, wyniszczeni, z wrzodami na ciele i szyi, słowem chorzy wszelkiego rodzaju. Podwórze to kończyło się obszernym podsieniem na kolumnach, z wejściem od strony miasta. Tam zgromadziło się wielu widzów, chcących przypatrzeć się Jezusowi, między innymi Faryzeusze i sporo niewiast. Ponieważ między tutejszymi Faryzeuszami było wielu sprawiedliwych i ponieważ przyjęli Jezusa szczerze i okazale, więc też Jezus okazał im tu pewne wyszczególnienie przed innymi niewiastami; chciał bowiem zapobiec ich zarzutowi, że zawsze przestaje tylko z celnikami, grzesznikami i żebrakami. Chciał im okazać, że Sam nie narusza ich wcale i nie ujmuje im czci, jeśli tylko oni zachowują się przyzwoicie i przychylnie są usposobieni. Widzieli to Faryzeusze, to też starali się tu bardzo utrzymać wzorowy porządek między ludem, a Jezus przyjmował to chętnie. Podczas gdy Jezus uzdrawiał, stanęła u tylnego wejścia do owego przysionka piękna, po cudzoziemsku ubrana kobieta w średnim wieku. Na głowie i włosach miała cienką zasłonę, przeplataną perłami. Górną część ciała od szyi okrywał kaftanik kończący się sercowato, po obu bokach otwarty. Przewieszony jak szkaplerz, w pasie ściągnięty i przepasany rzemykami, idącymi od grzbietu, — koło szyi i na piersiach wyszyty był sznurami i perłami. Z niego wychodziły dwie fałdziste suknie, jedna krótsza, druga dłuższa, sięgająca aż do kostek; obie były z białej delikatnej wełny, przeszywane dużymi, różnobarwnymi kwiatami. Rękawy były szerokie, ujęte w naramienniki. Na barkach, w miejscu, gdzie łączyła się część przednia kaftanika z tylną, przypięty był górną częścią krótki płaszczyk, spadający przez oba ramiona. Prócz tego miała na sobie długie, białe, wełniane okrycie. Przyszła smutna, pełna trwogi, nieśmiała, z obliczem bladym, zapłakanym, na którym malowały się wstyd i troska; w całej postawie widać było zakłopotanie i zmieszanie. Chciała przystąpić do Jezusa, lecz dla wielkiego natłoku nie mogła się docisnąć. Usłużni Faryzeusze zbliżyli się do niej, a ona rzekła im: „Zaprowadźcie mnie do proroka, aby odpuścił mi moje grzechy i uzdrowił mnie.” Na to odrzekli Faryzeusze: „Niewiasto, idź do domu! Czego chcesz tu? On nie będzie nawet z tobą mówił. Jakżeż On może odpuścić ci grzechy? Zresztą On nie będzie się tobą zajmował, bo ty jesteś cudzołożnicą.” Słysząc to niewiasta, zbladła i ze zmienionym od bólu obliczem upadła na ziemię, rozdarła swą zarzutkę od góry do dołu i rozburzyła nakrycie głowy, krzycząc: „Ach, więc jestem zgubioną! Już chwytają mnie! już mnie rozdzierają! oto oni!” i tu wymieniła imiona pięciu czartów, którzy ją opętali, a to czarta swego małżonka i czterech gachów. Straszny to był widok. Stojące obok niewiasty dźwignęły ją z ziemi i odniosły biedną, dręczoną przez czarta i narzekającą kobietę do jej mieszkania. Jezus widział to dobrze; nie chciał jednak zawstydzać tu Faryzeuszów, pozostawił więc to własnemu losowi i uzdrawiał dalej, gdyż jej godzina jeszcze nie była nadeszła. Potem, odprowadzany przez tłumy ludu, przeszedł Jezus miasto i udał się w towarzystwie uczniów i Faryzeuszów na wyżynę w miejsce, gdzie Jan nauczał, położone w środku pagórka, otoczonego pojedynczymi budowlami i porosłymi

369

wałami. Na pagórku tym właśnie, od strony, z której przybyli, leżał na pół opustoszały zamek, którego wieżę zamieszkiwał Herod, przysłuchując się nauce Jana. Cały stok pagórka pokryty był już ludem, oczekującym Jezusa. Jezus wszedł na wzgórek i poszedł na miejsce, skąd nauczał Jan, a nad którym rozpięty stał namiot, otwarty na wszystkie strony. Tu miał do ludu długą naukę, w której, przechodząc całe Pismo św., wykazywał miłosierdzie Boga względem ludzi, a w szczególności względem Swego narodu, wszystkie Jego wskazówki i obietnice i spełnienie się ich w obecnym czasie. Nie zaznaczał jednak tak wyraźnie jak w Bezech, że jest Mesjaszem. Mówił także o pracy Jana i pojmaniu go do niewoli. — Przyprowadzano do Niego na przemian coraz inne gromady ludzi i odprowadzano, by mogli słuchać Jego nauki. Pojedyncze gromady zapytywał Jezus, dlaczego chcą być ochrzczeni? dlaczego czekali dotychczas? co rozumieją przez chrzest? Potem dzielił ich na klasy, z których jedną prędzej, drugie później po wysłuchaniu kilku nauk chrzest przyjąć miały. Przypominam sobie, że gdy jedną taką grupę zapytał Jezus, dlaczego czekali z chrztem dotychczas, odrzekł jeden z nich: „Ponieważ Jan zawsze nauczał, że przyjdzie większy od niego, więc też oczekiwaliśmy Go, aby większe łaski otrzymać.” Wtedy wszyscy, którzy również tak myśleli, podnieśli ręce do góry, a Jezus dawał im jeszcze różne nauki i wskazówki co do przygotowania i czasu chrztu. Po południu około trzeciej godziny skończyła się nauka, a Jezus wrócił z uczniami i Faryzeuszami do miasta, gdzie przyrządzono dlań wielką ucztę w publicznej sali gospody. Zbliżywszy się jednak do domu godowego, nie wszedł doń Jezus, lecz rzekł: „Czuję głód inny;” i choć wiedział dobrze, zapytał jednak obecnych; gdzie mieszka niewiasta, której rano nie dopuszczono do Niego. Wskazano Mu ów dom, leżący nieopodal, a Jezus, pozostawiwszy towarzyszów na miejscu, wszedł tamże przez dziedziniec. Za zbliżaniem się Jezusa czuła owa niewiasta wielkie udręczenie i trwogę. Diabeł, który ją opanował, gnał ją teraz z jednego kąta w drugi; była podobną do spłoszonej zwierzyny, szukającej kryjówki. Gdy Jezus, idąc przez podwórze, zbliżył się do miejsca, gdzie ona była, uciekła przez korytarz po stoku pagórka, na którym stał dom, do piwnicy i tu wlazła do naczynia, podobnego do beczki, węższego u góry, niż u dołu, a zrobionego ze zwykłej gliny; gdy chciała się w nim ukryć, naczynie rozsypało się z trzaskiem w kawałki. Jezus zaś stanął i rzekł: „Mario z Sufy, żono … (tu wymówił imię jej męża, które już zapomniałam). Rozkazuję ci w Imię Boga, pójdź do Mnie!” Na te słowa zbliżyła się niewiasta i jak pies, bojący się razów, przyczołgała się na rękach i nogach do Jezusa. Od stóp do głowy otulona była w płaszcz, jak gdyby diabeł zmuszał ją kryć się w ten przynajmniej sposób. Jezus rzekł do niej: „Powstań!” a ona powstała zaraz, zaciągając jednak tak mocno zasłonę około głowy i szyi, jak gdyby chciała się udusić. Wtedy rzekł Pan: „Odsłoń oblicze!” A ona zaraz zdjęła zasłonę z twarzy, oczy jednak trzymała uporczywie w dół spuszczone, jak gdyby wewnętrzna jakaś moc odpychała ją od Jezusa. Ten zaś zbliżył do jej głowy Swoją i rzekł: „Spojrzyj na Mnie!” — co gdy niewiasta uczyniła, tchnął Jezus na nią. Niewiasta zadrżała na całym ciele, upadła przed Jezusem na kolana, a ciemna para wyszła z niej, rozpraszając się na wszystkie strony. W pobliżu stały służebne, zwabione hałasem pękającego naczynia. Jezus rozkazał im zanieść bezwładną niewiastę do domu na łoże i sam wszedł tamże z kilku uczniami, będącymi przy Nim. Tu zbliżył się do niewiasty, wylewającej obfite łzy, i kładąc jej rękę na głowę, rzekł: „Odpuszczone ci są grzechy twoje!” Niewiasta, podniósłszy się, zalała się znowu gorzkimi łzami. Wtem weszło do izby troje jej dzieci, chłopczyk liczący około 12 lat i dwie dziewczynki w wieku mniej więcej 9 i 7 lat. Ubrane były w sukienki żółto haftowane z krótkimi rękawkami. Jezus podszedł do nich, rozmawiając z

370

nimi uprzejmie, wypytując i pouczając. Wtedy rzekła im matka: „Podziękujcie prorokowi! On mnie uzdrowił!” Słysząc to dzieci, rzuciły się do nóg Jezusowi; Ten jednak, pobłogosławiwszy je, prowadził każde z osobna od starszego do matki i wkładał ich ręce w ręce jej, jak gdyby przez to zdejmował z nich hańbę na nich ciążącą, a one stawały się prawymi dziećmi, (były to bowiem dzieci, poczęte w cudzołóstwie). —Jezus pocieszał jeszcze niewiastę, że może się pojedna z swym mężem, upominał ją do wytrwania w żalu i pokucie i zachęcał do życia uczciwego; potem odszedł z uczniami na ucztę, przyrządzoną u Faryzeuszów. Niewiasta ta pochodziła z okolicy Sufa w kraju Moabitów, była zaś potomkiem Orfy, wdowy po Chelionie, synowej Noemi, która za poradą Noemi nie poszła za nią do Betlejem, dokąd Rut, wdowa po drugim jej synu, Mahalonie, jej towarzyszyła. Ta to Ofra, wdowa po Chelionie, synu Elimelecha z Betlejem, wyszła w Moab po raz wtóry za mąż, i z tej to rodziny pochodziła Maria Sufanitka. Była żoną pewnego bogatego żyda, lecz nie dotrzymała mu wiary małżeńskiej; owe troje dzieci, które miała przy sobie, były nieprawego łoża. Prawowite dzieci zatrzymał mąż przy sobie, a ją odepchnął. Obecnie mieszkała w Ainon we własnym domu; już od dawna żałowała i pokutowała za grzechy, prowadziła się dobrze i żyła w samotności, przez to też uczciwe niewiasty w Ainon były jej przychylne. Nauki Chrzciciela przeciw cudzołóstwu Heroda wzruszyły ją jeszcze bardziej. Pięć czartów opanowujących ją często, opętało ją nagle i teraz, gdy wiedziona ostatnim promykiem nadziei, szła na podwórze, gdzie Jezus uzdrawiał; w swej nieśmiałości wzięła odmowę Faryzeuszów za prawdziwą, pochodzącą od Jezusa, i to doprowadziło ją prawie do rozpaczy. Przez swe pochodzenie od Orfy, szwagierki Rut, spokrewniona była niejako z Jezusem, pochodzącym z rodu Dawidowego; widziałam w objawieniu, jak ów strumyk, zbłąkany i odpadły od głównego źródła, a zamącony w niej tak dalece przez grzech, oczyścił się później przez łaskę Jezusa, i połączył na powrót z Kościołem. Jezus przybył tedy do domu godowego i zasiadł z Faryzeuszami i uczniami do stołu. Faryzeusze źli byli nieco, że Jezus, zostawiwszy ich, wyszukał sam niewiastę, którą oni pierwej wobec tylu ludzi z niczym odprawili; nie wspominali jednak o tym, obawiając się nagany. Jezus zachowywał wciąż jeszcze względem nich szacunek i nauczał przez porównania i przypowieści. Uczta dobiegała już do połowy, gdy do sali weszło troje dzieci Sufanitki w świątecznych sukienkach; jedna z dziewcząt niosła biały dzbanuszek z wodą pachnącą, druga podobny dzbanuszek z olejkiem nardowym; chłopiec niósł także jakieś naczynie. Przyszedłszy do stołu ze strony, gdzie było wolne miejsce, upadły na kolana przed Jezusem i postawiły podarunki przed Nim na stole. Za nimi pojawiła się także Maria ze służebnymi, nie śmiała jednak wejść do sali. Na twarzy miała zasłonę, w ręku zaś trzymała czarę z błyszczącego różnobarwnego szkła, naśladującego marmur, na niej zaś pełno kosztownych korzeni, obłożonych żywymi, wonnymi ziołami; podobne lecz mniejsze czarki ofiarowały już jej dzieci Jezusowi. Faryzeusze niechętnie spoglądali na dzieci i na niewiastę, ale Jezus rzekł do niej: „Zbliż się, Mario!” Ta stanęła pokornie za Nim, podarunek zaś oddała dzieciom, które postawiły go przed Jezusem, a On podziękował jej zań. Faryzeusze mruczeli, podobnie jak później przy podarunku Magdaleny; wspominali coś, że to jest marnotrawstwo, że to sprzeciwia się umiarkowaniu i miłosierdziu względem biednych. Właściwie jednak chcieli tylko zarzucić coś biednej kobiecie. Jezus przeciwnie rozmawiał serdecznie z nią i z dziećmi, a tym ostatnim dał po kilka owoców, z którymi odeszły. Sufanitka zaś stała wciąż zasłonięta w kornej postawie za Jezusem. On tymczasem mówił do Faryzeuszów: „Wszelkie dary pochodzą od Boga. Za rzecz kosztowną daje się w podzięce to, co się ma najdroższego i nie

371

jest to marnotrawstwem; zresztą ludzie, którzy zbierają i przyrządzają te korzenie, muszą także żyć.” Jednemu z uczniów kazał Jezus rozdzielić między ubogich tyle, ile te podarunki warte. Potem mówił jeszcze o nawróceniu się i pokucie tej niewiasty, przywrócił jej wobec wszystkich cześć, a od obecnych zażądał, by byli dla niej życzliwymi. Niewiasta nie mówiła nic, płakała tylko cicho pod welonem, wreszcie upadła w milczeniu przed Jezusem na ziemię i wyszła z sali. Jezus nauczał jeszcze o cudzołóstwie i zapytywał, kto z nich nie czuje się winnym duchowego cudzołóstwa. Jan nie nawrócił Heroda, lecz owa niewiasta nawróciła się. Mówił dalej o zgubionej i odnalezionej owcy. Już w domu pocieszał był Jezus niewiastę: „dzieci twe wyrosną kiedyś na uczciwych ludzi” i robił jej nadzieję, że Marta przyjmie ją do grona niewiast, pracujących dla Niego i uczniów. Po uczcie rozdzielali uczniowie wiele między ubogich. Jezus zaś udał się jeszcze w dół zachodnim bokiem wzgórka, gdzie w pewnym oddaleniu obozowali poganie, i nauczał ich. Zdaje mi się, że po tejże stronie był namiot, służący Jezusowi za gospodę. Ainon leżało w kraju Heroda; jednak jako posiadłość leżąca na granicy, należało do tetrarchy Filipa. Obecnie było tu znowu wielu żołnierzy Heroda, wysłanych na zwiady.

Jezus w Ramot-Galaad

Z Ainon udał się Jezus z 12 uczniami nad Jabok i do miejscowości w pobliżu położonych. Andrzej, Jakub, Jan i inni uczniowie pozostali w Ainon, aby tam chrzcić nad sadzawką; sadzawka ta leżała na wschód od pagórka, z którego dopływała do niej woda. Poza sadzawką tworzyła ta woda jeziorko małe, potem jako strumyk nawadniała kilka łąk i w stronie północnej od Ainon ujęta była na powrót w studnię, z której można ją było spuścić do Jordanu. Może o godzinę drogi na wschód od Sukkot, na południe od Jaboku, nauczał Jezus z uczniami w jakimś mieście. Między wielu chorymi, których tu uzdrowił, był także człowiek od urodzenia ślepy na jedno oko. Jezus pomazał mu chore oko śliną i otworzyło się natychmiast, a człowiek ów przejrzał. Stąd przeprawiwszy się przez Jabok, płynący w dolinie, zwrócił się Jezus ku wschodowi i przyszedł aż przed Mahanaim, czyściutkie miasto, podzielone na dwie części. Usiadł przy studni, stojącej przed miastem, a wkrótce przybyli do Niego przełożeni synagogi i starszyzna miasta, niosąc naczynia na wodę, potrawy i napoje. Przywitawszy Go, umyli Mu i uczniom nogi, namaścili im głowy i podali posiłek i napój, a potem zaprowadzili Jezusa do miasta z objawami miłości, a zarazem z prostotą. Jezus miał tu krótką naukę o tym, co praojciec ich, Jakób, przeżył w tych stronach. Ludzie tutejsi byli już częściowo ochrzczeni przez Jana. Panowała między nimi i w okolicznych miejscowościach wielce patriarchalna prostota starodawnych zwyczajów. Jezus nie bawił tu długo; w przechodzie tylko chciał złożyć zaszczytne odwiedziny tutejszym mieszkańcom. Z Mahanaim szedł Jezus godzinę ku wschodowi północnym brzegiem Jaboka, aż do miejsca, gdzie zeszli się niegdyś Jakób i Ezaw. Dolina tworzyła tu zatokę. Po drodze objaśniał Jezus uczniom znaczenie wszystkich tych dróg. Po chwili przeprawili się znowu na brzeg południowy Jaboka niewiele poniżej miejsca, gdzie łączą się dwie rzeczki, wpływające do Jaboka. Uszedłszy znowu milę ku wschodowi, ujrzeli po prawej ręce puszczę Efraim. Tutaj, na wschód od lasu Efraim, nad doliną, na grzbiecie górskim, leży piękne, regularne, czysto zbudowane miasto Ramot Galaad; kilka ulic i jedna świątynia należało wyłącznie do pogan. Służbę Bożą sprawowali Lewici. Jeden z uczniów poszedł naprzód, aby oznajmić

372

przybycie Jezusa; Lewici i inni znakomitsi mieszkańcy oczekiwali już Jezusa w namiocie, ustawionym przy studni przed miastem. Przybyłym umyli nogi i podali im posiłek i napój, a potem odprowadzili ich do miasta. Tu zebrało się już na wielkim placu mnóstwo chorych, błagających Jezusa o pomoc. Wielu z nich uzdrowił Jezus. Wieczorem nauczał jeszcze w synagodze; był to bowiem dzień pamiątkowy ofiarowania córki Jeftego, które obchodzono tu jako narodowe święto żałobne. Z okolicy zgromadziło się sporo ludzi, między nimi wiele dziewic. Wieczerzę spożył Jezus z uczniami u Lewitów, przenocowali zaś w jednym domu obok synagogi. — Tu w okolicy nie było umyślnie dla Jezusa założonych gospód; lecz w Ainon, Kamon i Mahanai wynajęte były naprzód gospody i oznaczona liczba gości. Ramot leży tarasowato na pagórku, za pagórkiem zaś, w małej dolinie u stóp stromej skały jest część miasta, zamieszkana przez pogan. Domy ich można zawsze poznać po figurach stojących na dachach. Mieli swoją własną świątynię, na której dachu stała grupa figur. W środku stała figura z wieńcem na głowie, trzymająca w ręku misę, a stojąca nad miednicą, czy też nad źródłem; stojące w koło niej figury dziecięce czerpały wodę do misy trzymanej przez środkową figurę. Miasta w tej okolicy są w ogóle czyściejsze i piękniej zbudowane, niż stare miasta żydowskie. Ulice położone są gwiaździście; zbiegające się w jednym punkcie środkowym; narożniki są okrągłe, a mury biegną w około miasta zygzakowato. Było tu niegdyś miejsce ucieczki dla przestępców*); jeszcze dziś jest tu wielki budynek na ustroniu, gdzie musieli mieszkać. Teraz jednak dom ten zrujnowany nie służy już — zdaje się — do właściwego użytku. Mieszkańcy wyrabiają tu przykrycia, wyszywają w nich różne kwiaty lub zwierzęta i albo sprzedają, albo oddają do świątyni. Widziałam wiele kobiet i dziewic, zatrudnionych przy tym, w długich namiotach. Ludzie chodzą tu czysto odziani na sposób swych przodków. Suknie robione są z przedniej wełny. Jezus był obecnym na wielkim obchodzie pamiątki ofiarowania córki Jeftego. Z uczniami i Lewitami udał się na wschód za miasto na równe wolne miejsce, gdzie poczyniono przygotowania do uroczystości. Wszystka ludność z RamotGalaad zgromadziła się tu w wielkich kręgach. W środku na wzgórku stał ten sam ołtarz, na którym niegdyś ofiarowano córkę Jeftego; naprzeciw zaś w półkole były siedzenia darniowe dla dziewic, dla Lewitów i sędziów z miasta. Wszyscy przybyli tu na miejsce w długim wspaniałym pochodzie. Dziewice z Ramot i z miast okolicznych, obecne na obchodzie, przybrane były w suknie żałobne. Jedna, biało ubrana i zakwefiona, przedstawiała samą córkę Jeftego. Gromada innych dziewic, całkiem ciemno ubranych, z zasłoniętą szyją i podbródkiem, a z przodu ze zwieszającymi się im z ramienia rzemieniami z czarnymi frędzlami, przedstawiała płaczące dróżki córki Jeftego. Małe dziewczątka, idące przed orszakiem, sypały kwiaty pod nogi a niektóre z nich grały żałośnie na małych fletach; prowadzono także trzy jagnięta. Była to długa wzruszająca uroczystość, pełna różnych obrzędów, odprawiana w wielkim porządku wśród nauk i śpiewów. Częścią przedstawiano w niej ową smutną ofiarę, częścią śpiewano pieśni pamiątkowe i psalmy. Dziewicę, przedstawiającą córkę Jeftego, pocieszały towarzyszki i opłakiwały w pieśniach chóralnych; ona sama pragnęła swej śmierci. W gronie Lewitów wspólnie z chórami odbywano nad nią rodzaj narady; ona sama przystąpiła i przemawiała, żądając wypełnienia ślubu. Mowy te wszystkie i czynności spisane były na zwojach, które miano przy sobie; częścią mówiono z pamięci, częścią czytano. Jezus brał żywy udział w całej uroczystości. Sam przedstawiał najwyższego sędziego, czyli kapłana, i już to wypowiadał zwykłe mowy, jużto miał przed i podczas uroczystości dłuższe nauki. Podczas tego ofiarowano na pamiątkę córki

373

Jeftego troje jagniąt, krwią pokropiono ziemię w koło ołtarza, a mięso upieczone rozdzielono między ubogich. Potem nauczał Jezus dziewczęta o próżności i do takich doprowadził wniosków, jakoby córka Jeftego mogła była także być uwolnioną od śmierci, gdyby nie była tak próżną. Uroczystość trwała aż do popołudnia. Podczas całej uroczystości zmieniały się wciąż dziewczęta między sobą w roli córki Jeftego; raz ta raz owa siadała na kamiennym stołku, w środku koła, i w namiocie zamieniała suknię z poprzedniczką przedstawiającą córkę Jeftego. Ubiór ten był podobny do tego, jaki miała córka Jeftego przy ofierze. Grobowiec jej stał jeszcze na wzgórku, a w pobliżu było miejsce ofiarowania jagniąt. Grobowiec ów był to czworoboczny sarkofag, otwierający się z góry. Gdy się dopalał tłuszcz i części ofiarne jagniąt, niesiono resztki wraz z popiołem tu do grobowca i trzymano naczynie pochyło nad otworem, tak, że popiół i resztki wpadały do grobowca. Po zabiciu baranków kropiono krwią w koło ołtarza, po jednej kropli tej krwi spuszczano za pomocą laseczki na róg długiej wąskiej zasłony dziewic, zwieszającej się im przez plecy. Tymczasem mówił Jezus: „Córko Jeftego! powinnaś była w domu dziękować Bogu za zwycięstwo, jakie pozwolił odnieść Swemu ludowi; ty jednak pełna próżności, szukając sławy córki bohaterskiej, wyszłaś wystrojona pysznie w świątecznym orszaku, chełpiąc się przed córami tego kraju.” Gdy się skończyły obrzędy świąteczne, udali się wszyscy do pobliskiego ogrodu, gdzie w altanach i namiotach zastawiona była uczta. Jezus wziął w niej udział i siadł u stołu, zastawionego dla biednych, podczas uczty opowiadał przypowieść. Dziewice jadły w tym samym namiocie lecz oddzielone ścianką połowy wysokości mężczyzny. Spoczywający przy stole nie widzieli się nawzajem; lecz stojąc można się było widzieć. Po uczcie powrócił Jezus z uczniami, Lewitami i wielu innymi do miasta. Tu uzdrowił wielu chorych, którzy nań czekali, między nimi melancholików i lunatyków. Potem nauczał w synagodze, o Jakóbie, Józefie i sprzedaniu go Egipcjanom, i rzekł: „Kiedyś również zostanie ktoś przez jednego z braci sprzedanym; ten także przyjmie skruszonych braci, a zgłodniałych nakarmi chlebem wiecznego żywota.” — Tego samego wieczora pokornie prosiło kilku pogan z miasta, uczniów, czyby i oni nie mogli choć w części skorzystać z nauk wielkiego proroka. Uczniowie oznajmili to Jezusowi, a Ten przyrzekł poganom, że jutro do nich przybędzie. Jefte, urodzony był z matki poganki, i dlatego też wypędzony został przez prawe dzieci swego ojca z Ramot, zwanego także Masfa, i żył w pobliskiej krainie Tob, z różnym motłochem wojennym z łupiestwa. Po zmarłej swej żonie, również pogance, miał córkę jedynaczkę, piękną, nadzwyczaj roztropną, lecz zarazem dość próżną. Jefte był to człowiek bardzo pochopny, gwałtowny, stanowczy, pełen żądzy zwycięstwa i dotrzymujący ściśle danego słowa; był jakby pogańskim bohaterem wojennym, chociaż z rodu był żydem; był on narzędziem w ręku Bożym. Przepełniony żądzą, zwycięstwa i stania się władcą kraju, z którego go wypędzono, złożył ślub uroczysty, że to, co najpierw spotka, wracając po zwycięstwie do domu, złoży Panu na całopalenie. — Zapewne nie spodziewał się spotkać swej jedynej córki, a o innych w swym domu nie dbał. Ślub ten nie podobał się Bogu; dopuścił go jednak i zrządził, że przez jego spełnienie poniósł karę Jefte i jego córka, a szkodliwe jego następstwa z Izraela były uchylone. Być może, że córka jego byłaby się zepsuła przez zwycięstwo i takie wyniesienie ojca swego; a tak po dwumiesięcznej pokucie umarła dla Boga, a śmiercią swą zapewne i ojca przywiodła do opamiętania i do większej pobożności. Po owym zwycięstwie wyszła córka naprzeciw ojcu, więcej niż na godzinę drogi przed miasto, zanim jeszcze kogo widział, z licznym orszakiem

374

dziewic, wśród śpiewów, bicia w bębny i gry na fletach. Dowiedziawszy się o swym nieszczęściu, weszła w siebie i zażądała od ojca dwumiesięcznej zwłoki, aby móc ze swymi rówieśnicami w samotności opłakać swą śmierć dziewiczą, skutkiem której ojciec nie będzie miał żadnych potomków w Izraelu, a pokutą przygotować się do śmierci ofiarnej. Z kilku dziewicami udała się przez dolinę Ramot w przeciwległe góry i tam przebywały wszystkie przez dwa miesiące pod namiotami w sukniach pokutniczych wśród modłów i postów. Dzieweczki z Ramot zmieniały się przy niej ciągle, a owa szczególniej opłakiwała swą próżność i żądzę sławy. W mieście odbyto nad nią naradę, czy by nie można uwolnić ją od śmierci; nie było to jednak możliwym, gdyż ojciec zaprzysiągł swój ślub uroczystą przysięgą, była więc ofiarą, której zmienić nie można było na żaden sposób. Zresztą ona sama żądała spełnienia ofiary, przekonując o tym z roztropnością i wzruszeniem. Śmierć jej napełniała wszystkich wielkim smutkiem; towarzyszki jej, stojąc wkoło, śpiewały pieśni żałosne. Siedziała na tym samym miejscu, na którym przedstawiano ją podczas uroczystości. Tu naradzano się po raz wtóry, czy nie można by jej uwolnić; ona jednak powtórnie zażądała śmierci, jak to się działo i podczas dorocznego obchodu. Ubrana była w białą suknię, okrywającą ją zupełnie od piersi aż do stóp; głowę zaś i piersi osłonięte miała cienką białą przezroczystą tkaniną, tak że oblicze, barki i szyja przebijały przez zasłonę. Ojciec, nie pożegnawszy się z nią, opuścił miejsce ofiary. Ona zaś wystąpiła sama przed ołtarz i wypiła z podanej czary jakiś czerwony napój, zapewne na to, aby stracić przytomność. Zabić ją miał jeden z wojowników Jeftego. Zawiązano mu oczy, na znak, że nie jest mordercą, gdyż nie widział, gdy ją zabijał. Wypiwszy czerwony napój, straciła przytomność, i wtedy chwycił ją ów wojownik, objął lewym ramieniem, przyłożył z boku do szyi krótkie, spiczaste żelazo i przeciął jej gardło. Dwie z jej rówieśniczek w białym odzieniu, pełniące niejako służbę ślubnych drużek, chwytały płynącą krew w czarę i wylewały na ołtarz. Następnie owinęły zabitą dziewicę w tkaniny, i położyły wzdłuż na ołtarz, którego wierzchnia płyta była rusztem. Pod spodem zapalono ogień, a gdy zwęgliły się szaty i wszystko wyglądało jak czarny stos, zdjęli mężczyźni ciało wraz z rusztem, zanieśli je nad brzeg stojącego w pobliżu otwartego grobowca, i pochyliwszy ruszt, spuścili ciało do środka, grobowiec zaś zamknęli. Grób ten stał jeszcze za czasów Jezusa. Zanim Jeftias ubrała się w suknie ofiarne, wykąpały ją najpierw towarzyszki pod namiotem i dopiero wystrojoną wyprowadziły. Po jej śmierci naznaczyły sobie jej towarzyszki i wiele obecnych zasłony i chusty jej krwią. Chowano sobie także popiołu z ognia ofiarnego na pamiątkę. Jeftias wyszła z towarzyszkami naprzeciw ojca w góry prawie o dwie godziny drogi na północ od Ramot. Jechały wszystkie na małych osiołkach, ozdobionych wstążkami i obwieszonych brzęczącymi dzwonkami. Jedna z dziewcząt jechała przed córką Jeftego, dwie z boku, a reszta postępowała z tyłu wśród śpiewu i muzyki. Śpiewały pieśń Mojżesza o zagładzie Egipcjan. Ujrzawszy córkę, Jefte rozdarł z boleści szaty i był odtąd niepocieszony. Ona zaś nie była tak smutną; w milczeniu i z poddaniem przyjęła wiadomość o swoim losie. Gdy szła na puszczę z towarzyszkami, niosącymi żywność o tyle, o ile potrzeba jej było mimo postu, rozmawiał z nią ojciec po raz ostatni. Był to niejako już początek ofiary, gdyż, jak to się czyni ofiarom, położył jej rękę na głowę i wyrzekł te proste słowa: „Idź! nie będziesz już mieć męża.” Potem już z nią nie mówił. Na pamiątkę jej śmierci a swego zwycięstwa, wystawił jej ojciec później w Ramot piękny pomnik i maleńką świątynię i ustanowił, żeby pamiątkę dnia ofiary corocznie świątecznie obchodzono, aby przez to utrzymać pamięć tego smutnego ślubu na przestrogę dla wszystkich nierozważnych szaleńców (Sędz. 11, 39, 40).

375

Matka Jeftego była poganką, która później przeszła na żydówkę; żona jego była córką człowieka, urodzonego nieślubnie z poganina i żydówki. Córka jego nie była z nim na wygnaniu w kraju Tob, lecz przez cały czas w Ramot, gdzie tymczasem umarła jej matka. Powołany z Tob przez swoich rodaków, nie był jeszcze Jefte w mieście rodzinnym. Cały plan walki ułożył w obozie obok Mizpy i zaraz zebrał lud; domu zaś i córki wcale nie widział. Czyniąc ślub, nie pomyślał nawet o niej, lecz o krewnych, którzy go odepchnęli, i dlatego też Bóg go ukarał. Uroczystość trwała cztery dni. Jezus odwiedził także z uczniami dzielnicę pogan w Ramot, a ci przyjęli Go z wielką czcią u wejścia do ich ulicy. Niedaleko ich świątyni był plac do nauczania i tu zgromadziło się wielu starców i chorych, a Jezus uzdrowił ich. Ci, którzy prosili Go tutaj, zdawali się być uczonymi, kapłanami i filozofami; wiedzieli o pochodzie Trzech Królów, gdy z gwiazd wyczytali o narodzeniu się króla żydowskiego; byli oni pokrewnej z tamtymi wiary i także zajmowali się gwiazdami. Podobnie jak w kraju św. Trzech Królów była tu na wzgórku spostrzegania, z której patrzeli na gwiazdy. Tęsknili długo za objaśnieniem i przyjmowali je teraz z ust samego Jezusa. Jezus głosił im głębokie nauki o Trójcy najświętszej; szczególniej utkwiły mi w pamięci słowa: „Trzej są którzy świadectwo dają, woda, krew i duch, a ci trzej jedno stanowią.” Mówił także o upadku grzechowym, obiecanym Odkupicielu, o prowadzeniu człowieka, o potopie, o przejściu przez Morze Czerwone, o Jordanie i chrzcie. Mówił im, że żydzi nie zajęli całego kraju obiecanego i zostało w nim wielu pogan; On teraz przychodzi zająć to, co oni pozostawili i wcielić do Swego królestwa; nie będzie jednak nic zdobywał mieczem, tylko miłością i łaską. Słowa Jezusa wzruszyły wielu niepomiernie i tych posłał Jezus do chrztu do Ainon. Tylko siedmiu starców, którzy nie mogli już tam pójść, kazał dwom uczniom ochrzcić tutaj. Przyniesiono więc miednicę i ustawiono przed nimi, oni zaś weszli do cysterny kąpielowej, stojącej w pobliżu, tak że stali po kolana w wodzie; opierali się zaś na poręczy umieszczonej nad wodą. Obaj uczniowie wkładali chrzczonym ręce na barki, a Maciej, uczeń Jana, wylewał im po kolei wodę na głowę z czarki opatrzonej rękojeścią. Jezus wygłaszał uczniom formułkę, którą mieli wymawiać przy chrzcie. Ludzie byli nadzwyczaj schludni, ubrani w piękne białe odzienia. Jezus nauczał jeszcze lud o czystości i małżeństwie w ogóle; kobietom przypominał szczególnie posłuszeństwo, pokorę i dobre wychowanie dzieci. Dobrzy ci ludzie odprowadzili Go z oznakami wielkiej miłości. Powróciwszy w żydowską dzielnicę miasta, uzdrawiał jeszcze Jezus przed synagogą. Lewici nie bardzo chętnym okiem patrzyli na to, że Jezus był u pogan; mimo to nauczał Jezus w synagodze, gdzie dalej obchodzono święto Jeftego, o powołaniu pogan, z których wielu mieć będzie w Jego królestwie pierwszeństwo przed Izraelitami; mówił, że przybył po to, by pogan nie podbitych przez Izraelitów wcielić do Ziemi obiecanej przez łaskę, naukę i chrzest. Nauczał także o zwycięstwie i ślubie Jeftego. Podczas gdy Jezus w synagodze nauczał, obchodziły dziewice swoją doroczną uroczystość przy pomniku, postawionym przez Jeftego córce, później odnowionym i upiększonym ozdobami, zostawianymi tu corocznie przez dziewice. Posąg stał w okrągłej świątyni, mającej otwór w dachu. W środku tej świątyni stała mniejsza świątynia, a raczej kopuła, oparta na kolumnach, do której prowadziły schody wydrążone w filarze. Wkoło kopuły wije się w górę droga, a wzdłuż niej rzeźby wielkości dziecka, przedstawiające pochód tryumfalny Jeftego. Rzeźby te są z cienkiej masy błyszczącej, jakby były z płyt metalowych, i wystające, tak, że figurki zdają się patrzeć w dół świątyni. Wyszedłszy na wierzch, staje się na okrągłej płycie

376

metalowej, ze środka której przez otwór w dachu wychodzi sztaba ze szczeblami, tak, że można wyjść na zewnątrz, skąd widać miasto i okolicę. Płyta była tak obszerna, że dwie dziewice, z których jedna trzymała sztabę, mogły ręka w rękę obejść ją w koło. W środku świątyńki na postumencie umieszczona była w postaci siedzącej figura córki Jeftego z białego marmuru; siędziała na krześle, podobnym do tego, jakie miała przed ofiarą. Głowa jej sięgała aż do pierwszego skrętu ślimakowatej kopuły. W koło posągu było tyle miejsca, że troje ludzi mogło wygodnie przejść obok siebie. Kolumny świątyni połączone były piękną kratą. Cześć zewnętrzna zbudowana była z różnobarwnie, obficie żyłkowanego kamienia. Kręta droga w koło kopuły była na każdym skręcie bielszą. Jeftias trzymała na posągu jedną rękę z chustką przy oczach, jak gdyby płakała, w drugiej, spuszczonej, trzymała coś na kształt ułamanej gałązki lub kwiatu. Tu więc, przy tym pomniku święciły dziewice swą uroczystość. Wszystko odbywało się w porządku. Najprzód rozpinały zasłony od obwodu świątyni aż do posągu, potem siadały podzielone na osobne grupy i pogrążały się w cichej modlitwie, chwilami wzdychając i narzekając. Mając w środku przed sobą posąg, jużto śpiewały chórem, jużto poszczególne grupy na przemian. Przystępowały także parami przed posąg, posypywały go kwiatami, zdobiły wieńcami i śpiewały pieśni pocieszające o znikomości życia ludzkiego; kiego; często powtarzało się w nich wyrażenie: „dziś mnie, jutro tobie!” Następnie chwaliły hart duszy córki Jeftego, jej poddanie się i wielbiły ją wysoko jako cenę zwycięstwa. Potem szły gromadkami ślimakowatą drogą aż na wierzch pomnika i tam śpiewały pieśni zwycięskie; niektóre wychodziły po szczeblach aż do góry, wyglądając za zwycięzcą i wypowiadając słowa straszliwego ślubu. Następnie wracał orszak znowu na dół do posągu wśród biadań i skarg, pocieszając zarazem dziewicę, że musi umrzeć bez małżonka. Wszystko to przeplatane było pieśniami dziękczynnymi i rozważaniem sprawiedliwości Bożej. — Przy całym obchodzie pełno było wzruszających scen, a wszystko odbywało się przeplatane na przemian radością, smutkiem i nabożeństwem. Urządzano także w świątyni rodzaj uczty. Dziewice nie siedziały jednak przy stołach, lecz na schodkowych jakichś sprzętach, siedziały zaś z podwiniętymi nogami, po trzy jedna nad drugą w obrębie świątyni; przy sobie miały małe okrągłe stoliczki. Dania były dziwne, symboliczne; tak np. miały baranka z masy jadalnej, który leżał na grzbiecie; z jego zaś ciała wyjmowały jarzyny i inne potrawy i spożywały je.

Jezus idzie z Ramot do Argi, Azo i Efron

Po uczcie u Lewitów, na której był obecny, wyszedł Jezus około północy z Ramot z siedmiu uczniami i kilku tutejszymi ludźmi, przeprawił się przez Jabok i drogą wznoszącą się w górę szedł przez trzy godziny w kierunku zachodnim ku pewnemu miastu w królestwie Bazan, leżącym w środku pomiędzy dwiema stromymi i jedną podłużną górą. Miasto to nazywało się Arga, a należało do powiatu Argob w połowie Manassesa. — O półtorej, lub dwie godziny drogi na wschód od Argi leży u źródeł strumyka Og wielkie miasto Garaza. Więcej na południowy wschód od niego widać wysoko w górach JabeschGalaad. Ziemia jest tu wszędzie kamienista. Z dala zdaje się, że nie ma tu wcale drzew; są jednak miejsca zarosłe małymi, zielonymi krzakami. Stąd zaczyna się królestwo Bazan, a Arga jest pierwszym miastem w jego granicach. Połowa pokolenia Manassesa rozciąga się jeszcze dalej ku południu. Około godzinę drogi na północ od Jaboka widać już było pas graniczny, oznaczony palami. Jezus przenocował z towarzyszami o pół godziny drogi od miasta w publicznej

377

gospodzie, przy trakcie handlowym, prowadzącym ze wschodu ku Ardze. Mieli ze sobą zapasy żywności. W nocy, gdy wszyscy spali, wstał Jezus z posłania i wyszedł na wolne powietrze modlić się. — Arga jest miastem wielkim, ludnym i nadzwyczaj schludnym i jak większość miast tutejszych, w których mieszkają także poganie, ma Arga ulice proste, szerokie, zbiegające się gwiaździście. Ludzie żyją tu zupełnie inaczej, niż w Judei i Galilei, i mają o wiele lepsze obyczaje. Wysyłani z Jerozolimy i innych miejscowości Lewici nauczają w synagogach, zmieniając się od czasu do czasu. Gdy ludzie nie są z nich zadowoleni, mogą się na nich poskarżyć i wtedy otrzymują innych. W ogóle nie znoszą tu złych ludzi, lecz zsyłają ich na osobne miejsce kary. Mieszkańcy nie prowadzą własnego gospodarstwa, tj. nie przyrządzają sobie potraw w domu; są na to osobne wielkie garkuchnie, gdzie gotuje się dla wszystkich, i albo tam idą jeść, albo biorą potrawy do domu. Śpią na dachach domów pod namiotami. Są tu ogromne garbarnie, gdzie farbują sztucznie, szczególnie na piękny fioletowy kolor. Sporządzanie i tkanie wielkich dywanów jest tu o wiele sztuczniejsze i na większe rozmiary uprawiane niż w Ramot. Między domami a murami miasta stoi mnóstwo namiotów, gdzie przy długich naciągniętych smugach materii pracują niewiasty. Dla tych przemysłowych czynności panuje w mieście od dawien dawna wzorowa czystość. W pobliżu rośnie mnóstwo wybornych oliwek. Drzewa oliwne sadzone są w długich rzędach, tworząc regularne szpalery. W dolinach ciągnących się ku Jordanowi są doskonale pastwiska, na których wypasa się wiele wielbłądów. W okolicy rośnie wyborne drzewo, z którego robiono arkę i stół na chleby pokładne. Drzewo to ma piękną i gładką korę, a gałązki zwieszają się na dół jak u wierzby; liście mają kształt liści gruszkowych, są jednak o wiele większe, z jednej strony zielone, z drugiej jakby srebrną rosą pokryte. Owoce podobne są do głogu, tylko większe. Drzewo jest nadzwyczaj twarde, lipie i dające się cieniutko łupać, jak łyko; bieli się je i suszy, przez co staje się pięknym, nadzwyczaj twardym i nie spożytym. Korzeń jest delikatny, lecz przy przecinaniu zaciera się przewód rdzenia tak dalece, że widać tylko cieniuchną czerwonawą żyłkę w środku najgłębszych słoi. Z drzewa tego robią także małe stoliki, lub używają go do robót wykładanych. Handlują także myrhą i innymi korzeniami, których jednak nie zbierają na miejscu, lecz otrzymują od karawan, obozujących tu tygodniami i przekładających towary. Wonności te wyciskają w pakach i stosownie przyrządzają, a potem gotowe już sprzedają żydom, którzy używają ich do balsamowania. Na łąkach wypasają ogromne krowy i owce. Gdy Jezus następnego ranka zbliżał się z uczniami do miasta, wyszli naprzeciw Niego lewici i przełożeni miasta, uwiadomieni już przez uczniów o Jego przybyciu, powitali Go z wielką czcią, a zaprowadziwszy Go do namiotu, umyli Mu nogi i podali przekąskę. Jezus nauczał w synagodze, a potem uzdrowił bardzo wielu chorych, między nimi wielką liczbę suchotników. Wielu chorych odwiedził w ich własnych mieszkaniach. Około godziny trzeciej spożył Jezus z lewitami obiad w domu godowym; potrawy przynoszono z garkuchni. Wieczorem, za nadejściem szabatu, nauczał znowu w synagodze. — Rano mówił Jezus wiele o Mojżeszu, o pokucie na górze Synaj i Horeb, o budowie arki przymierza, o stole na chleby pokładne itd. Mówił zaś o tym dlatego, bo mieszkańcy tutejsi przyczynili się także do tego ofiarami. Tłumaczył im więc, że tamta ich ofiara była typem, teraz zaś, w czasie spełnienia się obietnicy, powinni przez pokutę i nawrócenie się złożyć w ofierze własne serca i dusze. Porównywał zatem dawne ich ofiary z obecnym stanem rzeczy, lecz jak to czynił, już nie pamiętam. Powód zaś do tej nauki był następujący. Podczas gdy Jezus nauczał, widziałam w objawieniu dokładnie i ze wszystkimi szczegółami, co następuje: Za czasów wyjścia Izraelitów z Egiptu mieszkał teść

378

Mojżesza, Jetro i żona Mojżesza Sefora, z dwoma synami i córką, tu w Arga. W tym czasie wybrali się raz Jetro i żona Mojżesza z dziećmi odwiedzić go na górze Horeb, gdzie właśnie Mojżesz się znajdował. Mojżesz przyjął ich z radością i opowiedział im, jak Bóg cudownie wywiódł ich z Egiptu, a Jetro złożył zaraz ofiarę dziękczynną. Ponieważ Mojżesz sądził sam wszystkich Izraelitów, radził mu Jetro, by ustanowił pomniejszych sędziów, tysiączników i setników. Potem powrócił do domu, zostawiwszy żonę i dzieci Mojżesza przy ojcu. W domu opowiadał Jetro wszystkie cuda, jakie oglądał, skutkiem czego przejęło się wielu tutejszych mieszkańców wielką czcią dla Boga Izraelitów. Widziałam jak Jetro posyłał na wielbłądach podarunki i ofiary, do czego Argitianie przyczynili się także wielu darami. Podarki te składały się z doskonałego oleju, który później palono w Przybytku Pańskim, z długiej doborowej sierści wielbłądziej, mającej służyć do wyrobu tkanin, i z pięknego drzewa Setim, z którego później zrobiono drążki do arki przymierza i stół na chleby pokładne. Zdaje mi się, że posłali także jakiegoś zboża, z którego wypiekano chleby pokładne; był to właściwie miąższ pewnej trzcinowatej rośliny, z którego już Maryja nieraz gotowała Jezusowi polewkę. W szabat objaśniał Jezus w synagodze z księgi Izajasza i V. księgi Mojżesza rozdz. 21— 26. Już rano przyszła Mu kolej mówić o Balaku i proroku Bileamie; widziałam kiedyś to wszystko, lecz już nie mogę sobie tego w myśli uporządkować. W dzisiejszej wieczornej nauce opowiadał np. Jezus historię, zastosowaną do przeczytanych dopiero praw Mojżesza, jak Sambri wraz z Madianitką ponosi śmierć z ręki Fineesa, 4 Mojż. 25, 7, 8. (Anna Katarzyna przytaczała bardzo wiele ustaw Mojżesza z księgi V. roz. 21 — 26 w zadziwiający sposób, a przecież były to rzeczy, o których nigdy nie czytała. Mówiła szczególnie o takich, które odpowiednie były jej stanowi i usposobieniu, np. że wyjmując gniazda ptasie, powinno się stare ptaki zostawiać, że zbieranie pokłosia należy do biednych; mówiła dalej o zastawianiu rzeczy przez ubogich, o pożyczaniu itd. Wszystko to nauczał teraz Jezus, mówiąc szczególnie o nie zatrzymywaniu płacy robotnikom, gdyż tutejsi mieszkańcy najmowali wielu robotników. Cieszyła się bardzo, że wszystko to znajduje się w Piśmie św. i dziwiła się, że tak dokładnie wszystko słyszy. Po szabacie udał się Jezus do gospody pogan, którzy przez uczniów z upragnieniem zapraszali Go do siebie; przyjęli Go z oznakami wielkiej pokory i miłości. Jezus nauczał o powołaniu pogan i o tym, że przychodzi zdobyć tych, których nie podbił Izrael. Prosili Go potem o objaśnienia, co do spełnienia się proroctwa, że za czasów Mesjasza, berło ma być odjęte od Judy, a Jezus uczynił to chętnie. O pobycie Trzech Króli w Betlejem wiedzieli. Po nauce objawili pragnienie przyjęcia chrztu. Jezus wytłumaczył im znaczenie chrztu, mówiąc, że jest on dla nich przygotowaniem do osiągnięcia królestwa Mesjasza. Dobrzy owi poganie, byli to przejezdni, którzy zatrzymali się tu na kilka tygodni, oczekując na nadejście jakiejś karawany. Było ich pięć rodzin, a osób 37. Nie mogli pójść do Ainon do chrztu, bo bali się minąć z karawaną. Zapytywali także Jezusa, gdzie mają się osiedlić, a Jezus wskazał im pewną miejscowość. Nie słyszałam nigdy, by Jezus wspominał co poganom o obrzezaniu; zalecał im jednak wstrzemięźliwość i jednożeństwo. Poganie ci przyjęli potem chrzest z ręki Saturnina i Judy Barsaby. Chrzest odbywał się tak: Chrzczeni, ubrani biało, wstępowali do cysterny kąpielowej i nachylali się nad wielką stojącą przed nimi miednicą, pobłogosławioną przez Jezusa. Trzykrotnie polewano im wodą głowę. Po chrzcie złożyli Jezusowi podarunek, a mianowicie oddali do kasy uczniów kilka sztabek złota i parę zausznic, którymi handlowali. Spieniężono to potem i rozdzielono między ubogich. Jezus nauczał jeszcze w synagodze, uzdrawiał i

379

spożył ucztę z lewitami. Po uczcie, odprowadzony przez tłum miejscowych ludzi, udał się Jezus do małego miasta Azo, położonego o kilka godzin drogi dalej na północ. Tu był wielki napływ ludności, gdyż wieczorem zaczynał się obchód święta na pamiątkę zwycięstwa Gedeona. Przed miastem przyjęli Go lewici, umyli Mu nogi i podali przekąskę. Potem poszedł Jezus do synagogi i tam nauczał. Za czasów Jeftego było Azo twierdzą; zniszczono je jednak podczas wojny, na którą wezwany był Jefte z kraju Tob. Obecnie było to małe, schludne miasteczko, składające się z długiego rzędu domów. Mieszkańcy, między którymi nie ma wcale pogan, odznaczają się dobrocią, pracowitością i dobrymi obyczajami. Na umyślnie urządzonych przed miastem tarasach sadzą i hodują wiele drzew oliwnych. Zajmują się także wyrobem różnych materii. Żyją podobnie jak mieszkańcy Argi. Szczycą się tym, że są żydami czystej krwi z pokolenia Manassesa i nie zmieszali się wcale z poganami Czystość panuje wszędzie ogromna. Droga do miasta prowadzi przez łagodnie obniżającą się dolinę, a na końcu jej na zachód od jakiejś góry leży samo miasto. W czasie gdy Debora sądziła w Izraelu, a Sisara poniósł śmierć z ręki Jaheli, żyła długo w Masfa w ukryciu niewiasta, pochodząca od jakiejś kobiety, pozostałej z wytępionego pokolenia Beniamin. Nosiła się po męsku, a tak umiała ukryć swą płeć, że nikt jej nie uważał za kobietę. Miewała widzenia, prorokowała i często służyła Izraelitom za szpiega; ilekroć jednak się nią posługiwano, sprawa brała zawsze zły obrót. Razu pewnego obozowali tu wówczas Madianici. Owa niewiasta udała się do ich obozu, przebrana za okazałego żołnierza, podając się za Abinuema, jednego z bohaterów, którzy brali udział w porażce Sisary. Przekradła się już przez wiele obozów w celach szpiegowskich; obecnie, zaprowadzona do namiotu dowódcy, wyznała, że chce oddać w moc jego wszystkich Izraelitów. Dotychczas nie pijała nigdy wina, była zawsze ostrożna i skromna. Teraz jednak nie wiedzieć dlaczego upiła się i odkryto, iż jest niewiastą. Przybito ją gwoździami za ręce i nogi do deski i rzucono do dołu, wołając: „Leż tu, pogrzebana z twym imieniem!” Od strony Azo wpadł Gedeon do obozu Madianitów. Pochodził on z pokolenia Manassesa i mieszkał z ojcem w okolicy Silo. Smutne były wtedy czasy dla Izraela. Madianici i inne ludy pogańskie wpadały zewsząd w granice kraju i niszczyły pola, zabierały plony. Gedeon, syn Joasa Ezrity, zamieszkałego w Efra, był młodzieńcem nadzwyczaj dzielnym, a przy tym bardzo miłosiernym; nieraz młócił swą pszenicę wcześniej od innych i rozdzielał ją między potrzebujących. Był to piękny, silny mężczyzna. Widziałam go raz, jak szedł wczesnym rankiem przed świtem po rosie ku nadzwyczaj grubemu dębowi, gdzie miał ukryte swoje boisko. Dąb ten okrywał gałęziami obszerną kotlinę skalistą, ze środka której wyrastał. Kotlina otoczona była wysokim brzegiem, sięgającym aż do gałęzi dolnych, tak, że pod dębem stało się jak pod obszernym sklepieniem, nie będąc widzianym z zewnątrz. Pień dębu wyglądał jakby spleciony z kilku pojedynczych pni. Grunt był tu twardy, skalisty. W brzegu, otaczającym kotlinę, wybite były zagłębienia, gdzie w beczkach z łyka przechowywano zboże. Młócono za pomocą walca, opatrzonego drewnianymi młotami, i obracającego się na kołach naokoło drzewa. W górze na drzewie było siedzenie, z którego można było widzieć okolicę. — Madianici rozłożyli się obozem od Bazanu aż ku polu Ezdrelon, po obu brzegach Jordanu; dolina Jordanu roiła się od trzód pasących się wielbłądów. Było to bardzo na rękę Gedeonowi. Wybadawszy wszystko przez kilka tygodni, posunął się ze swymi trzystu wojownikami dość daleko w stronę Azo. Raz podczołgał się ku obozowi Madianitów pod jeden z namiotów i podsłuchiwał. Do uszu jego doszła następująca rozmowa: — „Śniło mi się, jakoby z góry stoczył

380

się chleb i przewrócił ten namiot” — mówił jeden żołnierz. Drugi zaś odrzekł: „Nie jest to dobry znak; pewnie Gedeon z Izraelitami napadnie nas tu!” — Następnej nocy wpadł nagle Gedeon z garstką wojowników wśród dźwięku trąb i przy blasku pochodni do obozu; równocześnie inne gromadki uczyniły tak samo z innych stron. Przerażeni i pomieszani nieprzyjaciele, częścią sami się wymordowali, częścią rozproszeni przez Izraelitów, ponieśli śmierć z ich ręki. Góra, z której ów żołnierz we śnie widział staczający się chleb, leżała tuż za miastem Azo; stąd to wpadł sam Gedeon do obozu. W Azo obchodzono teraz święto doroczne na pamiątkę owego zwycięstwa Gedeona. Przed miastem stał na pagórku wielki dąb, a pod nim ustawiony był ołtarz z kamieni. Między tym drzewem a górą, z której ów żołnierz widział staczający się chleb, był grób owej przebranej prorokini. — Dęby tutejsze są inne niż nasze; owoc mają wielki, okryty zieloną łupiną, pod którą nadzwyczaj twarde ziarno osadzone jest na miseczce, podobnie jak nasze żołędzie. Z ziaren tych wyrabiają żydzi gałki do lasek. — Od tego dębu aż do miasta ustawiono na czas uroczystości szereg chatek zdobnych w różne owoce dla pomieszczenia zebranych tłumów. W uroczystej procesji udał się Jezus wraz z uczniami i lewitami do dębu. Przodem wiedziono pięć małych kozłów z czerwonymi wieńcami na szyi; niesiono także pieczywo na ofiarę. Pochód odbywał się wśród dźwięku trąb. Po przybyciu na miejsce, zamknięto kozły w zakratowanych zagłębieniach, porobionych dokoła drzewa w brzegu pagórka. Czytano następnie z Pisma o Gedeonie i śpiewano psalmy zwycięskie. Potem zabijano kozły, ćwiartowano i większą ich część wraz z pieczywem położono na ołtarzu, krwią zaś kropiono ziemię w koło ołtarza. Jeden z lewitów dmuchając przez trzcinę, rozniecił ogień pod rusztem ołtarza, na pamiątkę, że anioł zapalił laską ofiarę Gedeona. Do zgromadzonych tłumów miał Jezus naukę i na tym zeszedł ranek. Po południu udał się Jezus wraz z lewitami i najznakomitszymi mieszkańcami w dolinę, położoną na południe od miasta, gdzie u źródła urządzone było miejsce kąpielowe i ogródek letni. Tu zastawiono ucztę, przy której według dawnego zwyczaju pierwsze stoły zajęli ubodzy. Jezus jadł wraz z ubogimi i opowiadał im podczas uczty o marnotrawnym synu, na którego przyjęcie ojciec kazał zabić cielca. Noc przepędził Jezus na dachu synagogi pod namiotem; taki tu bowiem zwyczaj, że mieszkańcy śpią na dachach domów. Uroczystość przeciągnęła się do następnego dnia; kuczki, zbudowane dla przybyszów, przyrządzone były zarazem na święto Kuczek, przypadające za 14 dni. Rano nauczał Jezus w synagodze, a potem przed synagogą uzdrawiał wielu ślepych, suchotników i spokojnych opętanych. Brał jeszcze Jezus udział w uczcie, a potem opuścił miasto, odprowadzany przez lewitów i innych mieszkańców, w liczbie około trzydziestu. Droga prowadziła najpierw przez górę, z której ów żołnierz widział we śnie staczający się do obozu Madianitów chleb jęczmienny (Sędz. 7, 13); następnie schodziło się w wąwóz przecinający wszerz wąską, wysoką, a daleko ciągnącą się górę. Przeszedłszy go, szło się jeszcze z godzinę na północ doliną wzdłuż brzegu małego uroczego jeziorka. Nad brzegiem stało kilka budynków, należących do lewitów z Azo. Przez dolinę płynął strumyk, przepływał jeziorko i dążył ku Jordanowi. O jakieś sześć godzin drogi stąd w kierunku północno wschodnim leży Betaramfta-Julias u stóp góry. Nad jeziorem zatrzymał się Jezus i posilił zapasami, które uczniowie mieli ze sobą. Były to pieczone ryby, miód, placki i flaszeczki balsamu. Z Azo aż tu trzeba było iść trzy godziny. Droga była wszędzie kamienista. Po drodze i tu już opowiadał Jezus przypowieść o siewcy, o roli skalistej, o rybach i ich połowie. Po jeziorku pływali właśnie rybacy w małych

381

łodziach i łowili ryby na wędki. Złowione ryby oddawano ubogim. Stąd o półtorej godziny drogi leży Efron. Samego miasta nie widać stąd, tylko góry leżące naprzeciw. Teraz rozłączył się Jezus z tymi, którzy odprowadzali Go z Azo, a sam udał się do Efron. Przed miastem przyjęli Go jak zwykle tamtejsi lewici. Zniesiono tu również wielu chorych w drewnianych skrzyniach, które podnosiło się za pomocą sztucznego przyrządu. Chorych Jezus uzdrowił. Efron leży na południowej bocznej ścianie wąskiego przesmyka, na dnie którego płynie ku Jordanowi często wysychający strumyk. Łożysko jego znajduje się głęboko w dole. Naprzeciw wznosi się dość wysoka, smukła góra, na której niegdyś czekała córka Jeftego z dziewczętami na znak, po którym miała poznać, że ojciec zwyciężył. Znakiem tym miał być wznoszący się dym. Ujrzawszy go, wróciła spiesznie do Ramot i z całą okazałością wyruszyła naprzeciw ojcu. — Jezus nauczał tu i uzdrowił wielu chorych. Lewici tutejsi należeli do starej sekty Rechabitów, która wzięła początek od Jetrona, teścia Mojżesza. Dawniej żyli tylko pod namiotami, nie uprawiali roli i nie pili wina. Byli śpiewakami i strzegli bram świątyni. Jezus ganił im ich niektóre zbyt surowe poglądy i upominał lud, by wiele ich przepisów nie spełniał, Przypomniał im przy tym owych lewitów z Betsames, którzy nienależycie i zanadto ciekawie ) i za to zostali*spojrzeli na arkę przymierza, zwróconą przez Filistynów, śmiercią ukarani. Byli to także Rechabici i mieszkali tam pod namiotami. Jeremiasz bezskutecznie chciał ich raz, kusząc, namówić, by pili w świątyni wino. Ich ścisłość w wypełnianiu prawa stawiano Izraelitom za wzór. Teraz za czasów Jezusa nie mieszkali już pod namiotami; zachowali jednak wiele dziwacznych zwyczajów. Nosili na gołym ciele włosienny efod (szkaplerz) jako włosiennicę, na tym suknię z run, prócz tego piękną białą suknię, przepasaną szerokim pasem. Wykwintniejszą swą odzieżą wyróżniali się od Esseńczyków. Obrzędy oczyszczania zachowywali we wszystkim aż do przesady. Co do małżeństwa trzymali się osobliwego zwyczaju, że puszczali krew i z niej osądzali, czy ktoś ma się żenić czy nie; stosownie też do tego łączyli ludzi swego pokolenia, lub zakazywali im małżeństwa. Mieszkali także w Argob, Jabesch i Judei. Nauki i nagany Jezusa przyjęli z pokorą, nie sprzeciwiając się w niczym. Jezus ganił im głównie ich nieubłaganą surowość dla cudzołóżców i morderców, dla których nie znali przebaczenia. Przestrzegali także surowo postów. Na pobliskiej górze były liczne odlewnie żelaza i kuźnie. Wyrabiano najwięcej garnki, rynny i rury do wodociągów; te ostatnie robili w ten sposób, że spajali razem dwie rynny.

Jezus w Betaramfta – Julias. Abigail, odepchnięta żona tetrarchy Filipa.

Z Efrom udał się Jezus z uczniami w towarzystwie wielu Rechabitów do Betaramfia Julias, pięknego miasta, położonego na wyżynie, a oddalonego na 5 godzin drogi na północny wschód. Po drodze nauczał w jakiejś kopalni, gdzie wydobywano rudę przerabianą potem w Efron. W Betaramfcie byli także Rechabici, a niektórzy z nich byli nawet kapłanami. Zdaje mi się, że Rechabici z Efron podlegali ich zwierzchnictwu. Miasto wielkie, obszerne, leży dokoła podnóża góry. Zachodnią część zamieszkują żydzi, wschodnią zaś i część wyżyny poganie. Obie części oddzielone są murowaną drogą i plantacjami. Na szczycie góry stoi piękny zamek warowny basztami, wkoło zaś rozciągają się ogrody pełne drzew. Mieszkała tu żona tetrarchy Filipa, z którą się rozwiódł i wyznaczył jej na utrzymanie dochody z tej okolicy Przy sobie miała pięć dorosłych córek. Nazywała się Abigail, a pochodziła z rodu królów z Gessur. Była to starsza już niewiasta, lecz krzepka jaszcze i urodna; odznaczała się prawym charakterem i

382

dobroczynnością Filip starszym był od Heroda z Perei i Galilei. Lubił spokojne, wygodne życie. Był bratem przyrodnim drugiego Heroda, z innej matki. Ożenił się najpierw z jakąś wdową mającą córkę. Zdarzyło się jednak, że przejeżdżał tędy mąż owej Abigail, czy to z okazji jakiejś wojny, czy też jadąc do Rzymu, i odjeżdżając zostawił tu swą żonę. Tymczasem Filip uwiódł ją i pojął za żonę, o czym gdy dowiedział się jej mąż, umarł ze zgryzoty. Pierwszą swą żonę wypędził Filip od siebie. Ta po kilku latach zachorowała ciężko, a umierając, wezwała do siebie Filipa i błagała go, by przynajmniej ulitował się nad jej córką, kiedy nad nią nie miał litości. Filip, któremu już uprzykrzyła się Abigail, spełnił prośbę konającej w ten sposób, że pasierbicę swą pojął za żonę, a Abigail odesłał wraz z jej pięciu córkami do Betaram, nazwanego także Julias, na cześć jakiejś rzymskiej nadwornej damy. Abigail żyła tu pod ścisłym nadzorem kilku urzędników Filipa, którzy donosili mu o każdym jej kroku. Świadczyła dobrodziejstwa, przychylna była dla żydów i żądna bardzo poznania prawdziwej wiary i zbawienia. — Filip miał także jednego syna. Obecna jego żona była o wiele młodsza od niego. W Betaram przyjęto Jezusa dobrze i ugoszczono. Przybywszy rano, uzdrowił Jezus zaraz wielu chorych; potem wieczór i na drugi dzień rano nauczał w synagodze o dziesięcinach i pierworództwie V. Mojż. 26 — 29, a także objaśniał roz. 60 z Izajasza proroka. Abigail, bardzo przez mieszkańców lubiana i chwalona, posłała teraz żydom dary dla ugoszczenia Jezusa i uczniów. Pierwszego dnia miesiąca Tiszri obchodzono święto Nowego Roku. Na dachu synagogi, grała muzyka; grano na różnych instrumentach, między innymi na harfach, a głównie na wielkich puzonach, opatrzonych wielu klapami. Grano także na owym dziwnym składanym instrumencie z miechami, który widziałam już raz w synagodze w Kafarnaum. Podczas święta ozdobione były wszystkie domy kwiatami i owocami. Każdy stan miał tu swoje odrębne zwyczaje. W nocy schodziło się wiele niewiast w długich sukniach na groby i tam modliły się, trzymając w ręku świeczniki, nakryte doniczkami. Kąpali się wszyscy, niewiasty w domach, mężczyźni w osobnych miejscach kąpielowych, przy czym był zwyczaj, że żonaci kąpali się osobno, a młodzieńcy osobno; tego samego przestrzegały również niewiasty i dziewice. Przy częstych kąpielach obchodzili się żydzi bardzo oszczędnie, gdyż wody nie wszędzie było pod dostatkiem. Do kąpieli kładziono się na znak w koryto i muszlą lano na siebie wodę; było to więcej obmywanie się, niż kąpiel. Dziś kąpano się za miastem w wodzie całkiem zimnej. Był także zwyczaj, że w dniu tym obdarzano się nawzajem, przy czym pamiętano głównie o ubogich. Sprawiano im wspaniałą ucztę, a na długiej grobli układano dla nich podarunki, składające się z zapasów żywności, sukien i okryć. Z podarunków, otrzymanych od przyjaciół, oddawał również każdy część na ubogich. Obecni przy tym Rechabici, kierowali wszystkim i utrzymywali porządek, bacząc zarazem, co i jak udziela każdy ubogim. Mieli przy sobie trzy zwoje, w których zapisywali zalety każdego ofiarodawcy bez jego wiedzy. Jeden nazywał się księgą życia, drugi księgą drogi, trzeci księgą śmierci. Różnych takich urzędów mieli Rechabici dosyć wiele, byli odźwiernymi świątyni, skarbnikami, a przede wszystkim śpiewakami, to też i przy dzisiejszej uroczystości śpiewali. Jezus otrzymał również w Betaramfta podarunki w sukniach, okryciach i monetach, i kazał je zaraz rozdzielić między ubogich. Podczas trwania publicznej uroczystości udał się Jezus do pogan. Abigail prosiła Go gorąco o pozwolenie widzenia się z Nim, a i żydzi, którym tyle dobrego wyświadczyła, wstawiali się za nią u Jezusa. Przychylając się do tej prośby, poszedł Jezus z kilku uczniami na ów publiczny, obsadzony drzewami plac, oddzielający dzielnicę pogańską od żydowskiej, gdzie zwykle schodzili się żydzi i

383

poganie dla załatwiania obopólnych interesów. Tu czekała już nań Abigail ze swymi pięciu córkami, i z całym orszakiem; prócz tego zebrało się wielu pogan i dziewic pogańskich. Abigail była to rosła, krzepka niewiasta, lat około pięćdziesięciu, prawie w tym wieku co Filip. W rysach jej przebijał się smutek i tęsknota; pragnęła pomocy i pouczenia, nie wiedziała jednak, co począć, gdyż krępowały ją na każdym kroku stosunki, a nasłani dozorcy szpiegowali ciągle. Rzuciła się na ziemię przed Jezusem, Ten jednak podniósł ją, a potem przechadzając się, pouczał ją i innych zebranych. Mówił o spełnieniu się proroctw, o powołaniu pogan i o chrzcie. Od czasu, gdy Jezus opuścił Ainon, nadciągały tam ze wszystkich miejscowości w których już był Jezus, wciąż tłumy żydów i pogan, które chrzcili uczniowie, pozostawieni przez Jezusa. Przeznaczeni byli do tego Andrzej, Jakób Młodszy, Jan i uczniowie Jana Chrzciciela. Od uwięzionego Jana Chrzciciela szli posłowie tam i z powrotem. Abigail przyjęła Jezusa ze zwykłymi oznakami czci. Już przedtem zamówiła sługi żydowskie, a ci umyli teraz Jezusowi nogi i uprzejmie Go przywitali. Abigail prosiła z pokorą Jezusa o przebaczenie za to, że ośmieliła się prosić Go o rozmowę, ale uniewinniała się tym, że już dawno pragnęła poznać Jego naukę; prosiła Go potem, by raczył wziąć udział w uroczystości, którą na Jego cześć urządziła. Jezus okazywał się bardzo łaskawym względem zabranych pogan, a szczególnie względem niej, ją zaś sam widok Jego i słowa wzruszały do głębi, tym bardziej, że dusza jej była pełna troski i już na pół przygotowana do poznania prawdy. Nauczanie pogan trwało do popołudnia, poczym na zaproszenie Abigail udał się Jezus do wschodniej dzielnicy miasta, w miejsce niedaleko świątyni położone, gdzie urządzone były kąpiele. U pogan był dziś także rodzaj święta narodowego, gdyż obchodzili również z wielką uroczystością święto Nowiu. Idąc tu, przechodził Jezus przez drogę, oddzielającą żydowską dzielnicę od pogańskiej; tu w mieszkaniach wykutych w murze, leżało wielu biednych chorych pogan w skrzyniach, wysłanych słomą i plewami. W ogóle było tu między poganami wielu ubogich. Jezus nie uzdrawiał teraz nikogo. W miejscu służącym do zabawy, gdzie zastawiano ucztę, nauczał Jezus długo pogan, jużto chodząc po ogrodzie przed ucztą, jużto podczas samej uczty. Mówił różne przypowieści o zwierzętach, aby wykazać im ich nieużyteczną, bezowocną działalność. Mówił np. o mozolnej, a na nic nie przydatnej pracy pająka, o pracowitości mrówek i os, przeciwstawiając jej wzorową, w porządku prowadzoną pracę pszczół. W uczcie w której brała także udział Abigail, rozdzielono potrawy po większej części na rozkaz Jezusa ubogim. — W świątyni pogańskiej odprawiano dziś także uroczyste nabożeństwa. Świątynia ta była wspaniała, otoczona z pięciu stron otwartymi krużgankami, przez które można było przejrzeć na wylot. W środku wznosiła się w górze wysoka kopuła. W poszczególnych przysionkach świątyni stały posagi bóstw. Główny Bóg nazywał się Dagon; posąg jego wyobrażał u góry człowieka, a u dołu rybę. Były i inne posagi bóstw w postaci zwierząt; nie było jednak nigdzie tak pięknych posągów, jak u Greków i Rzymian. Dziewczęta wieszały wieńce na wizerunkach, śpiewały i tańczyły w koło, a kapłani palili kadzidła na trójnogach. Na kopule świątyni umieszczony był dziwny, sztuczny przyrząd; była to wielka świecąca się kula, otoczona gwiazdami, a poruszająca się w nocy w koło dachu. Widać ją było i z zewnątrz i z wnętrza świątyni. Miała ona niby przedstawiać bieg gwiazd i uwidoczniać nów, czy też nowy rok. Kula poruszała się bardzo powoli, a gdy przeszła na drugą stronę świątyni, ustawały z tej strony wszelkie gry i obchody, a zaczynały się na drugiej stronie, gdzie była kula, przedstawiająca księżyc. Niedaleko miejsca, gdzie przyrządzono ucztę dla Jezusa, był wielki plac do

384

zabawy, na którym właśnie bawiły się dziewice; były przepasane, nogi miały poowijane, w rękach zaś łuki, strzały i małe włócznie, owite kwiatami. Tak ustrojone, przebiegały koło osobliwego rusztowania, ustawionego z gałęzi, kwiatów i różnych ozdób. Do rusztowaniu przywiązane były różne ptaszki, zaś w koło tegoż, w ogrodzeniu, stały różne zwierzęta, między innymi kozły i osiołki. Dziewice strzelały w biegu, lub rzucały włócznie do tych ptaków i zwierząt, starając się je trafić. — Stał tam także w pobliżu szkaradny bożek z otwartą szeroko jak u zwierza paszczą, zresztą podobny do człowieka, ze sterczącymi naprzód rękoma; wewnątrz był wydrążony, a pod spodem palił się ogień. Zabite przez dziewice zwierzęta wkładano temu bożkowi w paszczę, gdzie paliły się i opadały zwęglone w ogień. Zwierzęta zaś nie trafione, trzymano w odosobnieniu, jako święte, potem kapłani wkładali na nie grzechy innych i puszczali je na wolność. Przedstawiały więc one to samo, co zwierzęta przebłagalne u żydów. Podobałaby mi się bardzo szybkość ruchów i zręczność dziewic, gdyby z tym nie było połączone wstrętne męczenie zwierząt i cześć dla obrzydliwego bożka. Uroczystość ta, trwała aż do wieczora, a po zejściu księżyca złożono ofiarę ze zwierząt. Wieczorem oświecono całą świątynię, jak również zamek Abigail pochodniami. Jezus nauczał jeszcze i po uczcie; wielu pogan nawróciło się i ci poszli zaraz do Ainon przyjąć chrzest. Wieczorem wyszedł Jezus znowu na górę, przy blasku pochodni i rozmawiał z Abigail pod kolumnami, w przedsionku jej pałacu. Przy tym było obecnych kilku urzędników Filipa i ci wciąż bacznie na nią uważali. Krępowało ją to we wszystkim, co czyniła. Dała też Panu do poznania swoje zakłopotanie rzewnym spojrzeniem na owych mężczyzn. Jezus widział i bez tego więzy, jakie ją krępowały, znał tajniki jej serca i litował się nad nią. Abigail pytała Jezusa, czy może jeszcze pojednać się z Bogiem, bo czuje straszne wyrzuty sumienia za to, że złamała wiarę prawowitemu małżonkowi i spowodowała śmierć jego. Jezus pocieszał ją, mówiąc, że grzechy jej są już odpuszczone, niech tylko spełnia dalej dobre uczynki, trwa w dobrym i modli się. — Abigail pochodziła z rodu Jebuzytów. Poganie ci zwykli byli nowonarodzone niedołężne dzieci wyrzucać na zatracenie i w ogóle mają wiele przesądów co do znaków urodzenia. We wszystkich miejscowościach, w których był Jezus ostatnimi czasy, odbywano z pośpiechem przygotowania do święta Kuczek. W Betaramfta znoszono zewsząd cienkie deski i ustawiano na dachach lekkie namioty lub chatki z gałęzi. Dziewice zajęte były zbieraniem roślin i kwiatów, które stawiały w piwnicy w wodzie, by zachować je w świeżości. Przed świętem jest tyle dni postu i tyle zużywa się przy tym zapasów na ucztach, że już teraz trzeba wszystko sprowadzać. Dostarczenie wszelkich potrzebnych rzeczy polecono ubogim, za co otrzymują płacę i bezpłatne utrzymanie, a przy końcu wyprawia się im obfitą ucztę i daje stosowną nagrodę. W całej okolicy nie widać tu nigdzie publicznych sklepów. W Jerozolimie tylko na placach koło świątyni stoją budy z towarami. W innych miastach stoi co najwyżej przy bramie namiot, gdzie sprzedają okrycia, a i to głównie tylko w tych miastach, kędy przechodzą karawany. Do gospód nie schodzą się ludzie i nie przesiadują tak, jak u nas. Tylko tu i ówdzie w załomie muru stoi czasem przed namiotem człowiek z miechem lub dzbanem wina w ręku; od czasu do czasu zatrzymuje się który z podróżnych i każe sobie podać kubek wina; rzadko tylko zatrzymuje się kto dłużej i pije więcej. Pijanych nie widać nigdzie na ulicy. Ludzie sprzedający wodę, mają miech przewieszony przez plecy na kiju, zwieszający się z obu stron. Naczynia i narzędzia żelazne przywozi sobie każdy na osłach z miejsca, gdzie je wyrabiają. Na drugi dzień udał się Jezus znowu na drogę, odgraniczającą dzielnicę pogańską od żydowskiej, i tam

385

uzdrowił wszystkich owych biednych pogan, leżących nędznie w komórkach, w murze wykutych; uczniowie zaś rozdali im jałmużnę. Następnie nauczał w synagodze, aż do chwili odejścia. Ponieważ ze świętem tym połączony był dzień pamiątkowy ofiary Izaaka, mówił Jezus o prawdziwym i rzeczywistym Izaaku, przeznaczonym na ofiarę; ludzie jednak nie zrozumieli słów Jego. We wszystkich miejscowościach mówi Jezus teraz wyraźnie o Mesjaszu; nie wypowiada jednak nigdy tego, że On Nim jest.

Jezus w Abila i Gadam

Jezus udał się teraz z uczniami, odprowadzony przez lewitów, do pięknego miasta Abila, oddalonego stąd o trzy godziny drogi na północny zachód; miasto to leży w wąwozie, przez który przepływa potok Karit, tocząc swe wody do Hieroniaksu. Lewici odprowadzili Go aż do góry, leżącej w pół drogi, i wrócili się. Przed miastem, rozłożonym dokoła źródła potoku Karit, przyjęli Jezusa około trzeciej godziny po południu tamtejsi lewici, między którymi było także wielu Rechabitów. Obecni byli także trzej uczniowie z Galilei, oczekujący tu Jezusa. Zaraz wprowadzono Go do miasta ku pięknej studni, położonej w środku miasta, w której było źródło potoku Karit. Nad studnią był zbudowany domek, a raczej hala na kolumnach, od niej zaś wiodły portyki łączące synagogę i inne budynki z tym punktem środkowym. W koło nich rozłożone było, na obu stronach łagodnej wyżyny, miasto; ulice zbiegały się do środka promieniście, tak, że ze wszystkich ulic można było widzieć studnię. Tu u studni umyli lewici Jezusowi i uczniom nogi i podali im zwyczajną przekąskę. — W sąsiednich ogrodach i budynkach zajęci byli mężczyźni i dziewice przygotowaniami do święta Kuczek. Stąd udał się Jezus na północ od miasta w dolinę ku potokowi, przez który wiódł w tym miejscu o pół godziny drogi od miasta szeroki most kamienny. Na moście tym stał pod dachem, wspartym na ośmiu kolumnach, filar, postawiony na pamiątkę Eliasza. Na niskim tym filarze znajdowała się ambona, na którą wchodziło się po schodkach, wydrążonych wewnątrz filaru, i z której zwykle nauczano. Po obu brzegach wąskiego w tym miejscu potoku urządzone były tarasy dla słuchaczy, zapełnione obecnie tłumami ludzi. Jezus nauczał z ambony, zwracając się to w tę, to w ową stronę. W mieście był dziś właśnie dzień pamiątkowy Eliasza, który w dniu tym miał tu u potoku jakieś zdarzenie. Po nauce zastawiono ucztę w letnim ogrodzie kąpielowym przed miastem; ukończono ją jednak z nastaniem szabatu, gdyż na drugi dzień był post na pamiątkę zamordowania Godoliasza. Potem grano jeszcze na puzonach. Na wschód od miasta na urwisku góry była w odosobnieniu piękna grota grobowa, przed nią zaś mały ogródek, w którym obecnie obchodziły niewiasty trzech rodzin z Abila święto umarłych. Siedziały zasłonięte, płacząc, a często padały twarzą na ziemię. Następnie zabiły większą ilość pięknie opierzonych ptaków, oskubały je i spaliły błyszczące pierze na grobie, mięso zaś rozdano ubogim. Był to grób pewnej Egipcjanki, z której rodu niewiasty te pochodziły i dlatego obchodziły pamiątkę jej śmierci. Rzecz zaś miała się tak: Przed wyjściem Izraelitów z Egiptu, żyła tamże jakaś nieślubna krewna ówczesnego Faraona, przychylna bardzo dla Mojżesza i oddająca wielkie usługi Izraelitom. Była ona prorokinią i mocą tego daru odkryła Mojżeszowi ostatniej nocy przed wyjściem miejsce, gdzie leżały zwłoki Józefa. Zwano ją Segola. Córka tej Segoli wyszła za Aarona; wkrótce jednak rozwiódł się on z nią, a pojął za żonę Elżbietę, córkę Aminadaba z pokolenia Judy. Rozwiedziona miała i z Aminadabem jakieś związki, lecz nie wiem już jakie. Ta więc córka Segoli, wyposażona dostatnio przez matkę,

386

a potem przez Aarona, wyszła z Egiptu wraz z Izraelitami, zabrawszy ze sobą wielkie skarby; w pochodzie wyszła za mąż za jakiegoś innego Izraelitę. Potem przyłączyła się do Madianitów z rodu Jetrona. Potomkowie jej osiedlili się pod Abila, mieszkając pod namiotami, ciało zaś jej, przywiezione tu z pustyni, złożono w tym grobowcu. Działo się to już po erze Eliasza, gdyż wtedy dopiero zbudowano miasto Abilę. Za czasów Eliasza nie było tu miasta; może być, że istniało przedtem, i tylko zburzono je podczas jakiej wojny. Dziś była właśnie rocznica śmierci córki Segoli. Z okazji tej przynosiły ku jej pamięci niewiasty lewitom zausznice i inne klejnoty. Jezus, nauczając z mównicy Eliasza, chwalił tę niewiastę i opowiadał o łagodności jej matki Segoli. Przysłuchiwały się nauce niewiasty, stojąc w tyle za mężczyznami. — Przy uczcie, w ogrodzie kąpielowym, obecnych było wielu ubogich, a każdy z biesiadników musiał udzielić im pewną część ze swej porcji, zanim zaczął spożywać. Na drugi dzień zaprowadzili lewici Jezusa na wielkie podwórze, w koło którego stały komórki, a w nich mieszkało około dwudziestu głuchoniemych i ślepych od urodzenia, strzeżonych przez dozorców i pielęgnowanych przez kilku lekarzy; był to więc rodzaj szpitala. Głuchoniemi zachowywali się całkiem jak dzieci; każdy z nich miał swój ogródek, tam się bawił i sadził kwiatki. Gdy Jezus przybył, otoczyli Go w koło, uśmiechając się i wskazując palcami na usta. Jezus schylił się i palcem określił różne znaki na piasku, ci zaś przypatrywali się im i stosownie do tego, co Jezus napisał, wskazywali na poszczególne przedmioty, w pobliżu stojące. W ten sposób rozmawiając z nimi, zdołał im dać jakieś pojęcie o Bogu. Czy Jezus kreślił figury, czy głoski, już nie wiem, jak również, czy głuchoniemych uczono już pierwej tego. Następnie wkładał im Jezus palce w uszy i dotykał się palcem wielkim i wskazującym spodu języka. W tej chwili doznali wzruszenia wewnętrznego, ze zdumieniem rozglądnęli się wkoło, a widząc, że odzyskali władzę słuchu i mowy, rzucili się z płaczem do nóg Jezusowi, a następnie zanucili tęskną, jednotonną pieśń, z niewielu słów się składającą. Brzmieniem przypominało to śpiew Trzech Królów w pochodzie ich do Betlejem. Uleczywszy głuchoniemych, przystąpił Jezus do ślepych, stojących cicho w rzędzie. Pomodliwszy się, dotknął się dwoma palcami oczu każdego, a ci przejrzeli zaraz, i widząc Zbawiciela i Odkupiciela, złączyli swe głosy dziękczynne ze śpiewem głuchoniemych, wielbiących Jezusa, że mogą słyszeć Jego naukę. Był to widok nieopisanie miły i radosny. Gdy Jezus wyszedł z uzdrowionymi, otoczyli Go mieszkańcy całego miasta, weseląc się i radując. Jezus kazał każdemu z uzdrowionych się wykąpać. Stąd poszedł Jezus z uczniami i lewitami przez miasto ku mównicy Eliasza. W mieście całym panował wielki ruch. Na wiadomość o spełnionym cudzie, wypuszczono wielu opętanych, więzionych dotychczas. Na rogu jednej z ulic zabiegły Jezusowi drogę obłąkane niewiasty, wołając szybkimi, urywanymi słowy: „Jezus z Nazaretu! Prorok! Tyś jest prorokiem! Tyś Jezus! Tyś jest Chrystus! Prorok!” — Niewiasty te cierpiały na rodzaj łagodnego obłąkania. Jezus nakazał im milczenie, czego one rzeczywiście usłuchały. Jezus włożył każdej rękę na głowę, a one z płaczem upadły na kolana, zawstydziły się i ucichły zupełnie, a potem spokojnie dały się odprowadzić do domu. Wielu znów opętanych w napadzie szaleństwa przeciskało się przez tłum, jakby chcieli Jezusa rozedrzeć. Jezus tylko spojrzał na nich, a ci jak łaszące się psy przypadli do nóg Jego. Rozkazał szatanom z nich ustąpić i wychodzili w postaci ciemnej pary, a opętani stracili chwilowo przytomność, wkrótce jednak przyszli do siebie i z płaczem dziękowali Jezusowi, a potem dali się odprowadzić do domu. Zwykle rozkazywał Jezus takim uzdrowionym oczyszczać się. Wszedłszy na ową mównicę u mostu, mówił Jezus o Eliaszu, o Mojżeszu i wyjściu z Egiptu. Mówiąc zaś o uzdrowionych, wykazywał spełnienie się proroctw, że za czasów Mesjasza niemi

387

będą mówić, ślepi widzieć, wielu zaś będzie takich, którzy znaki ujrzą, a nie uznają ich. Podczas tego widziałam w objawieniu wiele rzeczy, tyczących się Eliasza. Był to mąż słusznego wzrostu, chudy, o policzkach zapadłych, na których przebijał się rumieniec, z długą cienką brodą; wzrok miał bystry, błyszczący; był łysy, tylko z tyłu głowy miał wieniec włosów. Na wierzchu głowy miał trzy grube naroślą, podobne do cebuli, jeden na środku głowy, dwa zaś więcej z przodu. Suknię zrobioną miał z dwóch skór, spiętych na barkach, z boku otwartych, w pasie sznurkiem przewiązanych. Na plecach i koło kolan zwieszały się ze skóry kosmyki run. W ręku nosił zawsze laskę. Golenie miał bardziej opalone, brunatne, niż twarz. Eliasz mieszkał tu przez 9 miesięcy, zaś u wdowy w Sarepcie dwa lata i trzy miesiące. Będąc tu, mieszkał w grocie na wschodnim boku doliny, niedaleko od strumyka. Pożywienie przynosił mu ptak. Najpierw pojawiła się z pod ziemi jakaś ciemna postać, jak cień, niosąca przed sobą na rękach podłużne wąskie pieczywo. Nie był to ani człowiek, ani zwierzę; był to zły nieprzyjaciel, usiłujący go skusić. Eliasz nie przyjął tego chleba i rozkazał mu iść precz. Potem dopiero przyleciał w pobliże jaskini jakiś ptak, niosący chleb i potrawy, i ukrył je pod liśćmi, tak że zdawało się, jakby dla siebie samego to chował. Musiał to być ptak wodny, gdyż szpony miał spojone błoną. Głowę miał szeroką, z obu stron dzioba zwieszały mu się torebki, pod dziobem zaś miał podgardle. Klekotał podobnie jak bocian. Ptak ten oswojony był całkiem z Eliaszem, tak że ten wskazywał mu kierunek drogi na prawo, lub na lewo, jakby wysyłał go gdzie i przywoływał z powrotem. Podobne ptaki widywałam często u pustelników, także u Zozyma i Marii Egipcjanki.*) Gdy Eliasz był u wdowy w Sarepcie, przynosiły mu nieraz kruki potrawy, oprócz pomnożonej cudownie oliwy i mąki. Jezus udał się także z lewitami do groty Eliasza. Na wschodnim boku doliny, pod wystającym daleko odłamem skały stała wąska ławka kamienna, na której sypiał Eliasz, pod osłoną skały. Posłanie przykryte było jeszcze mchem. — Gdy minął post, a zaczął się szabat czwartego Tischri, dano ucztę w ogrodzie kąpielowym, przy czym znowu żywiono ubogich. Następnego ranka nauczał Jezus znowu w synagodze i uzdrawiał, potem zaś udał się w towarzystwie uczniów, lewitów, Rechabitów i kilku mieszczan ku zachodniemu stokowi gór, i tam, chodząc od winnicy do winnicy w obrębie godziny drogi nauczał. Na wzgórzach tych aż ku Gadarze było wiele częścią naturalnych, częścią sztucznie nagromadzonych stert kamieni, w koło których sadzono wino. — Latorośle, rozstawione dość daleko od siebie, były prawie tak grube jak ramię; gałązki rozpościerały się szeroko. Grona były często na ramię długie, jagody zaś wielkości śliwek. Liście były także większe niż u nas, jednak stosunkowo do gron małe. — Idąc z Jezusem, zapytywali Go lewici o różne miejsca z psalmów, odnoszące się do Mesjasza, mówiąc: „Ty jesteś pewnie najbliższy Mesjasza, więc najprędzej potrafisz nam to powiedzieć.” Między innymi prosili Go o objaśnienie tekstu: „Dixit Dominus Domino meo” i tekstu z Izajasza, gdzie mówi o zbroczonych krwią sukniach tłoczników (Iz. 63, 3). Jezus tłumaczył im głęboką myśl, zawartą w tych tekstach, odnosząc je do Siebie. — Rozmawiając o tym, siedzieli wszyscy około pagórka z winnicą i spożywali winogrona. Rechabici nie chcieli jeść wraz z innymi, gdyż używanie wina było im wzbronionym. Jezus jednak zachęcał ich do jedzenia, a nawet nakazał im to, mówiąc, że jeśli przez to popełnią grzech, to On bierze winę na Siebie. Ponieważ Rechabici powoływali się na prawo, zaczęła się o tym mowa, jak już Jeremiasz na rozkaz Boga kazał im pić wino, a oni nie usłuchali, podczas gdy teraz na rozkaz Jezusa uczynili to. Wieczorem powrócili wszyscy do miasta i zasiedli do uczty, podczas której znowu żywiono ubogich; potem nauczał jeszcze Jezus w

388

synagodze, przenocował zaś w domu lewitów na dachu pod namiotem. W towarzystwie Lewitów udał się Jezus z Abili do Gadary i stanął wieczorem przed małą żydowską dzielnicą miasta, leżącą oddzielnie od większej dzielnicy pogańskiej, posiadającej coś cztery świątynie. Po posągu Baala, stojącym pod wielkim drzewem, można było zaraz poznać, że Gadara jest właściwie miastem pogańskim. W dzielnicy żydowskiej mieszkali Faryzeusze i Saduceusze; była tu także „Wysoka Rada” dla okolicy, mimo że żydów, mężczyzn, mieszkało tu tylko około trzysta do czterystu. Tu przybyło do Jezusa kilku innych galilejskich uczniów, jak Natanael (Chased), Jonatan, brat przyrodni Piotra i zdaje mi się, Filip. Jezus mieszkał w gospodzie przed dzielnicą żydowską, gdzie już nagromadzono wielką ilość gałęzi na święta Kuczek. Przyszedłszy rano przed synagogę, by nauczać, zastał już Jezus zgromadzonych wielu chorych, między nimi także opętanych, owładniętych właśnie napadem szaleństwa. Faryzeusze i Saduceusze, przychylni, zdaje się, Jezusowi, chcieli odprawić tych ludzi, by Mu się nie naprzykrzyli, mówiąc, że nie jest teraz czas po temu. Jezus jednak przemówił przyjaźnie, że mogą zostać, bo przecież dla nich głównie przybył tutaj; wielu też z nich uzdrowił rzeczywiście. Tymczasem odbywała się w tutejszej „Wysokiej Radzie” narada, czy mają tu pozwolić Jezusowi nauczać, a to z powodu wielkiego oporu, jaki podniósł się przeciw Niemu. Wreszcie godzono się na to jednogłośnie, gdyż słyszano przedtem wiele pochlebnego o Jezusie, między innymi szczególnie o uzdrowieniu syna królika z Kafarnaum. Przybyli świeżo uczniowie, mówili także z Jezusem o jakimś innym człowieku z Kafarnaum, potrzebującym Jego pomocy i zasługującym na nią. W synagodze nauczał Jezus o Eliaszu, o Achabie i Jezabeli i o bożku Baala, postawionym w Samarii. Opowiadał o Jonaszu, któremu kruk nie przyniósł chleba, dlatego, że był nieposłusznym. Była także mowa o królu babilońskim, Baltazarze, który znieważył święte naczynia i widział rękę piszącą na ścianie. Potem długo i dosadnie tłumaczył Izajasza, stosując wszystko przedziwnie do Siebie i mówił wieszczo o Swej męce i zwycięstwie. Mówił także o tłoczeniu wina, o czerwonej krwawej sukni, o samotnej pracy, o zgnieceniu narodów. Przedtem zaś nauczał o odbudowaniu Syjonu i o strażnikach na murach tegoż; zdaje się, że miał tu na myśli Kościół. Dla mnie nauka Jezusa była jasną, lecz w ogóle zawierała tak poważne i głębokie myśli, że zadziwiła wprawdzie i wzruszyła żydowskich uczonych, lecz była dla nich niezrozumiała. W nocy zeszli się tu znowu, zaglądali do różnych ksiąg i mówili coś żywo ze sobą; sądzili bowiem, że Jezus musi być w związku z jakimś sąsiednim narodem, że w krótkim czasie wpadnie tu z wielkim wojskiem i podbije Judeę. Posąg Baala, ustawiony pod drzewem w postawie siedzącej, stał przy wejściu do dzielnicy pogańskiej. Zrobiony był z metalu; usta miał wielkie, szeroka zaś głowa zwężała się ku górze, jak głowa cukru, i otoczona była wieńcem z liści, jakby koroną. Szeroki, niski, gruby bożek siedział jakby wyprostowany wół. W jednej ręce trzymał snopek kłosów, w drugiej jakieś ziele, nie wiem już, czy to było winne grono, czy inna jaka roślina. W ciele miał siedem otworów, siedział zaś na czymś w rodzaju kotła, pod którym można było rozniecić ogień. W święta, ku jego czci obchodzone, ubierano go w suknie. Gadara jest twierdzą. Dzielnica pogańska, dość obszerna, leży nieco poniżej wierzchołka góry. U stóp góry od strony północnej są ciepłe kąpiele i tam są piękne zabudowania. Następnego ranka, gdy Jezus przed miastem uzdrowił wielu chorych, przyszli do Niego kapłani, a Jezus rzekł im: „Dlaczego dzisiejszej nocy tak niepokoiliście się co do Mej nauki? Obawiacie się zastępów wojennych, wszak Bóg strzeże

389

sprawiedliwych! Wypełniajcie zakon i proroków! Dlaczego trwoga miota wami?” Potem nauczał znowu jak wczoraj w synagodze. Około południa zbliżyła się bojaźliwie do uczniów jakaś poganka, prosząc, by Jezus wszedł do jej domu i uzdrowił jej chore dziecię. Rzeczywiście udał się Jezus z wielu uczniami do miasta pogańskiego. Mąż tej niewiasty przyjął Go w bramie i zaprowadził do swego domu. Tu rzuciła się Mu niewiasta do nóg i rzekła: „Panie! słyszałam o czynach Twoich, większych nad czyny Eliasza. Patrz! jedyny mój chłopczyk kona, a nasza mądra lekarka nie może mu pomóc. Ulituj się nad nami!” Chłopiec, liczący może trzy lata, leżał w skrzynce w kącie izby. Ojciec był z nim wczoraj wieczór w winnicy; dziecko zjadło kilka jagód i nagle upadło z jękiem na ziemię. Ciężko chore przyniesiono do domu. Matka dotychczas tuliła je do łona, próbując daremnie wszelkich środków leczniczych; dziecko nikło w oczach, i wyglądało już zupełnie jak martwe. Wtedy pobiegła matka do dzielnicy żydowskiej i prosiła Jezusa o pomoc, gdyż o wczorajszych Jego uzdrowieniach opowiadali jej poganie. Jezus przybywszy, rzekł jej: ,.Zostaw Mnie samego z dzieckiem i przyślij Mi tu dwóch Moich uczniów!” — Przybyli więc Judas Barsabas i oblubieniec Natanael. Jezus wziął chłopca z posłania na ręce, przycisnął go piersią do Swej piersi, i tak trzymając go w poprzek i objąwszy ramionami, nachylił Swą twarz do twarzy dziecka i tchnął nań. Nagle otworzyło dziecko oczy, i poruszyło się; wtedy Jezus wyciągnął ręce, trzymając dziecko przed Sobą, i rozkazał obu uczniom włożyć mu ręce na głowę i pobłogosławić je. Uczynili tak, a dziecko w tej chwili wyzdrowiało. Wtedy zaniósł je Jezus rodzicom, którzy, uścisnąwszy je, rzucili się z płaczem do nóg Jezusowi, a matka dziecka zawołała: „Wielkim jest Pan Bóg Izraela! Większym ponad wszystkich bogów! Mówił mi to mąż mój i nie chcę odtąd żadnemu innemu bogu służyć!” W krotce zebrał się w koło Jezusa tłum ludzi; przyniesiono do Pana jeszcze więcej dzieci. Chłopczyka, rocznego, uleczył Jezus przez włożenie rąk. Inny chłopiec siedmioletni cierpiał na konwulsje i był jakby bez zdrowych zmysłów; choroba ta pochodziła od szatana, nie było jednak gwałtownych napadów. Często był ów chłopiec jakby chromym i niemym. Jezus pobłogosławił go i rozkazał go skąpać w mieszaninie wody z ciepłej studni Amatus, z potoku Karit koło Abili i z Jordanu. Wodę z Jordanu, z okolicy, którędy przechodził Eliasz, mieli tu żydzi w zapasie w worach i używali ich przy oczyszczaniu trędowatych. Matki poganki żaliły się przed Jezusem, że tyle kłopotu i zgryzot mają z chorymi dziećmi, a kapłanka nie zawsze może je uleczyć. Wtedy rozkazał im Jezus przywołać ową kapłankę. Ta przybyła niechętnie, cała zasłonięta, nie chciała jednak wejść do środka. Na rozkaz Jezusa weszła, odwracając jednak twarz i nie patrząc na Niego; w ogóle zachowywała się jak opętani, których wewnętrznie coś zmuszało unikać wzroku Jezusa, jednakowoż na Jego rozkaz musieli się zbliżyć. Gdy się zbliżyła, Jezus przemówił do zebranych pogan, niewiast i mężczyzn: „Pokażę wam, jaką mądrość czciliście w tej kobiecie i jej sztuce.” Rzekłszy to, rozkazał jej duchom opuścić ją. W tej chwili wyszedł z niej czarny dym, a w nim postacie różnego robactwa, wężów, kretów, szczurów i smoków. Gdy wszyscy z obrzydzeniem patrzeli na to straszne widowisko, rzekł Jezus: „Patrzcie! oto jakiej nauki słuchacie.” Niewiasta zaś owa upadła na kolana, płacząc i jęcząc. Stała się teraz powolna i chętna, a gdy Jezus rozkazał jej wyjawić, jak postępowała przy uzdrawianiu dzieci, wyznała wśród łez, prawie wbrew swej woli, zasady swej nauki; przy czym wyszło na jaw, że umyślnie czarami wszczepiała chorobę w dzieci, aby je potem leczyć na cześć bogów. Jezus rozkazał jej teraz iść z Nim i uczniami tam, gdzie stoi bożek Moloch, a zarazem kazał tam zawezwać wielu pogańskich kapłanów. Liczny tłum ludu zebrał się wokoło, gdyż już rozgłosiło się uzdrowienie dzieci. Miejsce, gdzie stał Moloch, nie było świątynią, tylko

390

pagórkiem, otoczonym w koło rowami, sam zaś bożek stał między rowami w podziemnym sklepieniu, opatrzonym przykrywą. Jezus zażądał od kapłanów pogańskich, aby wywołali swego boga; ci wyciągnęli go w górę za pomocą umyślnej maszynerii, na co Jezus wyraził im Swoje ubolewanie, że mają boga, który nie umie sobie sam poradzić. Teraz kazał Jezus kapłance wypowiedzieć mowę pochwalną na cześć swego boga i opowiedzieć, jak oni mu służą i co on im za to daje. Z niewiastą jednak stało się tak, jak z prorokiem Balaamem; na cały głos opowiedziała wszystkie obrzydliwości tego kultu, głosząc równocześnie przed zebranym ludem cuda Boga izraelskiego. Jezus rozkazał teraz uczniom przewrócić bożka i tarzać go po ziemi, a gdy oni to uczynili, rzekł: „Patrzcie, jakim bogom służycie; przypatrzcie się duchom, które czcicie.” Wtem w oczach wszystkich wyczołgały się z posągu różne diabelskie poczwary, które drżąc pełzały w koło, a potem przy rowach zapadły się w ziemię. Poganie przestraszyli się bardzo i zawstydzili, a Jezus rzekł: „Jeśli rzucimy waszego bożka znowu w dół, to zapewne rozpadnie się w kawałki!” Poganie prosili Go jednak, by nie psuł im go, a Jezus pozwolił podnieść bożka z ziemi i spuścić na dół. Prawie wszystkich obecnych wzruszyła ta scena i zawstydziła, szczególnie zaś kapłanów. Wprawdzie niektórzy z nich patrzeli na to z niechęcią, lud był jednak wszystek po stronie Jezusa. Jezus miał potem jeszcze piękną naukę, po wysłuchaniu której nawróciło się wielu obecnych. — Ów posąg Molocha podobny był do wołu, siedzącego na tylnych nogach; ramiona miał wyciągnięte, jakby chciał w nie co ująć; dawały się one ściągać za pomocą maszynerii. Paszczę miał szeroko rozwartą, na czole zaś zakrzywiony róg, a wkoło ciała kilka wypustek na kształt otwartych kieszeni. Siedział na szerokiej misie. Podczas uroczystości zawieszano mu na szyi długie rzemienie, a przy składaniu ofiar rozpalano w misie pod nim ogień; ustawicznie zaś świecono przed nim na kraju misy szereg lamp. Dawniej składano mu w ofierze dzieci, teraz było to już zabronione. Ofiarowano mu więc różne zwierzęta, paląc je w otworach ciała, lub wrzucając przez paszczę. Najznakomitszą ofiarą dla niego były syryjskie wielblądokozy. Każdy otwór w ciele bożka przeznaczony był na osobną ofiarę. Dawniej, gdy składano dzieci na ofiarę, wkładano mu je w ramiona, a on ściągał je i tak dusił ofiary, by nie krzyczały; ogień zaś, palący się pod posągiem i wewnątrz (posąg był wydrążony), palił ofiary. Za pomocą wind można się było spuścić do bożka stojącego pod ziemią wśród rowów. Cześć jego podupadła już teraz; wzywano go tylko przy sztukach czarnoksięskich, a szczególnie miała z nim do czynienia owa kapłanka przy sprowadzaniu chorób na dzieci i leczeniu ich potem. Za pomocą maszynerii, umieszczonej w nogach posągu, można było go postawić. Posąg otaczały w koło promienie.

Jezus w Dion i Jogbeha

Poganie, którym Jezus uzdrowił dziatki, zapytywali Go teraz, gdzie mają się zwrócić, gdyż pragną się wyrzec czci fałszywych bożków. Jezus wspomniał im wprawdzie o chrzcie, kazał im jednak tymczasem pozostać spokojnie na miejscu i czekać. Mówił potem o Bogu, jako o Ojcu, któremu musimy poświęcić nasze złe żądze i który nie wymaga żadnej innej ofiary, jak tylko ofiary serc naszych. W ogóle poganom dawał Jezus wyraźniej do zrozumienia niż żydom, że nie potrzebuje naszych ofiar. Napominał ich przy tym do żalu i pokuty, do wdzięczności za dobrodziejstwa i do miłosierdzia względem nędzarzy. Wróciwszy do dzielnicy żydowskiej, zakończył tam Jezus szabat i spożył ucztę, poczym zaczął się szabat postu, ustanowionego na pamiątkę czci złotego cielca, na który wyznaczono ósmy dzień miesiąca Tischri, gdyż na siódmy dzień tego miesiąca

391

przypadał w tym roku szabat. Po południu opuścił Jezus miasto. Ci poganie, którym uzdrowił dzieci, złożyli Mu przed dzielnicą pogańską jeszcze raz podziękowanie. — Pobłogosławiwszy ich, zeszedł Jezus z dwunastu uczniami ku dolinie i poszedł nią w kierunku południowym od Gadary; przeszedłszy przez jakąś górę, doszedł do rzeczki, wypływającej z gór pod BetaramftaJulias, w miejscu, gdzie są kopalnie. Nad rzeczką stała gospoda, oddalona od Gadary o 3 godziny drogi; w niej to zatrzymał się Jezus i zaraz zabrał się do nauczania okolicznych żydów, zajętych właśnie zbieraniem owoców. Była także w pobliżu gromadka pogan i ci zbierali nad rzeczką z jakichś krzewów białe kwiaty, a prócz tego obrzydliwe chrząszcze i owady. Gdy Jezus zbliżył się do nich, cofnęli się przed Nim trwożliwie. Równocześnie widziałam w objawieniu bożka Belzebuba w Dijon; ten siedział na wielkiej wierzbie przed bramą miasta. Z postaci podobny do małpy, miał krótkie ręce a cienkie nogi, siedział zaś tak, jak człowiek. Głowę miał spiczastą, a na niej dwa małe zakrzywione rogi, podobne do sierpów księżyca; twarz śniada, ohydna, opatrzona była długim nosem. Brodę miał krótką, wystającą, pysk wielki zwierzęcy, ciało smukłe, przepasane w pasie fartuszkiem, nogi cienkie, długie, palce zaopatrzone pazurami. W jednej ręce trzymał naczynie na żerdce, w drugiej postać motyla, wyłażącego z poczwarki; motyl ten świetlisty, barwny, podobny był trochę do ptaka, trochę do jakiegoś szkaradnego owada. Wkoło głowy bożka nad czołem był wieniec, zrobiony z plugawych owadów i chrząszczy, połączonych w ten sposób, że jeden trzymał pyszczkiem drugiego; na wierzchu zaś spiczastej głowy, między rogami, umieszczony był jeden owad większy i obrzydliwszy od innych. Owady te były błyszczące, różnobarwne, jednak wstrętnej, burej, jadowitej postaci, z długimi nogami, brzuchami, szczypcami i żądłami. Gdy Jezus zbliżył się do pogan, zbierających nad rzeczką owady dla bożka, równocześnie pękł nagle ów wieniec na głowie bożka, owady opadły na ziemię czarnym rojem, szukając schronienia po dziurach i zakątkach, a wraz z nimi kryły się trwożliwie do dziur szkaradne czarne widma duchów. Były to złe duchy, które wraz z owadami czczono w Belzebubie. Następnego dnia przed południem zbliżył się Jezus ku Dijon, od strony żydowskiej dzielnicy. Dzielnica pogańska jest o wiele większa, pięknie zabudowana, posiadająca kilka świątyń, leży na przełęczy, całkiem oddzielnie od miasta żydowskiego. Przed żydowską dzielnicą stały już po większej części gotowe kuczki; w jednej z nich przyjęli kapłani i przełożeni miasta uroczyście Jezusa, umyli Mu nogi i podali przekąskę. Jezus zajął się zaraz chorymi stojącymi, lub leżącymi w kuczkach, ciągnących się aż ku miastu; uczniowie pragnęli Mu w tym pomóc i utrzymywali porządek. Nie brakło chorych wszelkiego rodzaju: byli chromi, niemi, ślepi, cierpiący na reumatyzm i wodną puchlinę. Jezus uzdrowił wielu i zachęcał ich do poprawy. Między chorymi było kilku kulawych, stojących prosto na trzynożnych kulach; na kulach tych można się było oprzeć nie używając nóg, było to więc coś podobnego do szczudeł. W końcu zbliżył się Jezus ku chorym niewiastom, umieszczonym bliżej miasta pod długim poddaszem, postawionym nad tarasowatym siedzeniem z ziemi; siedzenie to pokryte było bujną, piękną, zwieszającą się trawą, podobną do delikatnych nitek jedwabnych, na tym zaś rozpostarte były kobierce. Niektóre z niewiast leżały, inne siedziały, lub wspierały się na łokciach. Wiele kobiet cierpiało na krwotok i te siedziały zasłonięte nieco dalej; kilka znowu cierpiących na zadumę, o twarzach posępnych, blado brunatnych, siedziało, patrząc ponuro przed siebie. Jezus przemawiał do nich bardzo łagodnie i uzdrawiał jedną po drugiej, a potem dawał im różne wskazówki i rady, jak mają poprawiać się z niektórych błędów,

392

pokutować za grzechy i zadość za nie czynić. Uzdrawiał także i błogosławił dzieci, przynoszone przez matki. Trwało to aż do południa, a po skończeniu wszyscy przejęci byli radością. Uzdrowieni wzięli łoża i kule na plecy, i otoczeni przez krewnych, przyjaciół i sługi, szli do miasta, weseli i radośni, śpiewając pieśni pochwalne; szli zaś w tym samym porządku, w jakim ich Jezus uzdrawiał. Jezus szedł z uczniami i lewitami w środku, a w obliczu Jego malowała się niewypowiedziana pokora i powaga, jaka zwykle odznaczała Go, w takich razach. Dzieci i niewiasty szły naprzód, śpiewając psalm czterdziesty Dawida: „Chwała Temu, który ujmuje się za potrzebującymi.” Orszak udał się do synagogi złożyć Bogu podziękę; potem w jednej z kuczek wystawiono ucztę, składającą się z owoców, pieczonych ptaków, plastrów miodu, i chleba. Z nadejściem szabatu udali się wszyscy w żałobnych sukniach do synagogi; zaczynał się bowiem u żydów wielki Dzień pojednania. Tego dnia miał Jezus w synagodze kazanie pokutne, powstając w nim przeciw oczyszczaniu samego ciała bez poskramiania duszy. Niektórzy żydzi, okryci w szerokie płaszcze, biczowali się po biodrach i nogach. Poganie w Dijon mieli dziś także święto, podczas którego główną rolę grało palenie mnóstwa kadzideł i nieustanne okadzanie; siadali na krzesła i zapalali umieszczone pod nimi wonne kadzidła. Widziałam również uroczystość Dnia pojednania w Jerozolimie, wielokrotne, oczyszczanie się Arcykapłana jego mozolne przygotowania i umartwiania, składanie ofiar, kropienie krwią i palenie kadzideł, nawet kozła ofiarnego. Były mianowicie dwa kozły, i o nie ciągnięto losy. Jednego składano na ofiarę, drugiego zaś wypędzano na pustynię, przywiązawszy mu coś do ogona, w czym był ogień. Kozioł biegł strwożony pustynią i tam wpadł w przepaść. Tą pustynią, zaczynającą się za Górą Oliwną, szedł był raz Dawid. Arcykapłan był bardzo zasmucony i pomieszany; życzył sobie, by ktoś inny objął za niego urzędowanie, a wreszcie wszedł z trwogą do „Miejsca najświętszego”, prosząc gorąco lud o modły za siebie. Naród zebrany mniemał, że arcykapłan ma grzech jaki na sumieniu i bano się, by mu się z tego powodu w „Miejsca najświętszym” co złego nic przytrafiło. Rzeczywiście gryzło go sumienie, bo miał udział w zamordowaniu Zachariasza, ojca Jana, a grzech jego z lichwą powiększył się w jego zięciu, skazującym na śmierć Jezusa. Zdaje mi się, że nie był to Kajfasz sam, lecz jego teść. W arce przymierza, stojącej w „Miejscu najświętszym” nie było już owej świętości, tylko różne chusteczki i naczynia. Nowa ta arka zbudowana była na sposób nowszy. Aniołowie, inaczej zrobieni od dawniejszych, siedząc, mieli każdy jedną nogę wyżej, drugą zwieszoną z boku, otoczeni zaś byli trzema kręgami; dawna korona była jeszcze w środku nich. W arce były jeszcze różne święte rzeczy, jak olej, kadzidła itp. Przypominam sobie, że arcykapłan kadził najpierw, potem skrapiał krwią ziemię, następnie wyjął ze świątnicy chusteczkę. Zmieszawszy zaś z wodą krew, którą albo już miał na palcu, albo zraniwszy się z palca wytaczał, dawał to pić kapłanom po kolei. Było to więc niejako typem Komunii św. Obawy jego sprawdziły się, gdyż Bóg ukarał go, obsypawszy jak nędzarza trądem. W świątyni powstało skutkiem tego wielkie zamieszanie. Wkrótce potem zaczęto czytać wzruszające do głębi ustępy z pism Jeremiasza, a podczas tego widziałam w objawieniu różne zdarzenia z życia proroków i poznałam ohydę czci, oddawanej w Izraelu bożkom. Tak np. widziałam to, o czym także czytano w świątyni, że Eliasz po śmierci swej napisał list do króla Jorama. Żydzi nie chcieli dać temu wiary i tłumaczyli to sobie tak, że Elizeusz, który zaniósł ten list Joramowi, otrzymał go, jako list prorocki w spuściźnie po Eliaszu. Mnie również wydawało się to nieprawdopodobnym; nagle uczułam się przeniesioną szybko na wschód. W przelocie ujrzałam Górę

393

proroków, pokrytą śniegiem i lodem, na niej zaś kilka wież. Taką, jak teraz ją widziałam, musiała być zapewne za czasów Jorama. Następnie uniesioną zostałam dalej na wschód w pobliże raju; po raju chodziły piękne zwierzęta i igrały ze sobą, dalej widniały błyszczące mury, a pod jedną z bram spali, leżąc naprzeciw siebie, Henoch i Eliasz. Eliasz widział w duchu wszystko, co się działo w Palestynie. Wtem spuścił się ku niemu z góry anioł, położył przed nim zwój białego, delikatnego łyka i pióro trzcinowe i odszedł. Eliasz ocknął się, powstał, a położywszy zwój na kolanach, pisał coś na nim. Gdy skończył, wysunął się wewnątrz tuż koło bramy po stopniach, czy też wzdłuż pagórka, mały wózek, podobny do krzesełka, a zaprzężony w trzy przepiękne, białe zwierzątka. Dwa zaprzężone były z tyłu, jedno z przodu. Były to nadzwyczaj miłe, lube zwierzątka, wielkości mniej więcej małej sarny, białe jak śnieg, o długiej jedwabistej sierści. Nóżki miały cieniutkie, głowy małe, ruchliwe, na głowie zaś ozdobny, nieco naprzód zakrzywiony róg. Te same zwierzątka zaprzężone były do wozu, unoszącego Eliasza ku niebu. Skończywszy pisać, wsiadł Eliasz na wóz i szybko jak na tęczy pomknął do Palestyny. Zatrzymał się nad pewnym domem w Samarii. W domu tym modlił się Elizeusz z wzniesionymi w górę oczyma. Eliasz upuścił przed nim lekko list, a Elizeusz, podniósłszy go, zaniósł królowi Joramowi. Widziałam także w objawieniu historię Elizeusza i Sunamitki. Elizeusz działał jeszcze dziwniejsze rzeczy niż Eliasz, był też dworniejszych obyczajów i staranniej się ubierał. Eliasz, był od stóp do głów mężem Bożym, w niczym nie podobnym do zwykłych ludzi. Miał w sobie coś wspólnego z Janem Chrzcicielem, który także był mężem tego pokroju. Potem przedstawił mi się obraz, jak sługa Elizeusza, Giezi, biegł za mężem (był to Naaman), którego Elizeusz uleczył od trądu. Była noc, a Elizeusz leżał pogrążony we śnie; Giezi dognał Naamana nad Jordanem i w imieniu swego pana zażądał od niego podarunków. Nazajutrz pracował ów sługa spokojnie nad sporządzeniem parawanów z obłoni dla oddzielenia miejsc sypialnych. Wtem spytał go Elizeusz: „Gdzie byłeś w nocy?” A gdy sługa nie chciał się przyznać, wykrył mu sam wszystko, i za karę dotknął jego i jego potomstwo trądem. Następnie przesunęły się przed mymi oczyma obrazy, uzmysławiające mi cześć, oddawaną w pierwszych czasach przez ludzi zwierzętom i bałwanom, częste wpadanie Izraelitów w bałwochwalstwo i wielkie miłosierdzie Boga, okazywane im za pośrednictwem proroków. Gdy dziwiłam się temu, jak można czcić takie obrzydliwości, ujrzałam drugi obraz, przedstawiający mi, że obrzydliwy ten kult istnieje i za naszych chrześcijańskich czasów po całym świecie i to pod tą samą postacią, jak w owych czasach, tylko pojęty w sposób duchowy. Widziałam kapłanów, czczących obok Sakramentu obrzydliwe gady; hołdowali mianowicie różnym żądzom przedstawionym pod postacią tych gadów. Dostojnicy i uczeni czcili także różne zwierzęta, sądząc się wyższymi ponad wszelką religię. Ubodzy, wzgardzeni ludzie, oddawali cześć ropuchom i innym szkaradnym płazom. Nawet całe gminy oddawały cześć bałwanom. Widziałam np. na północy ponury kościół reformowany; na pustym, szkaradnym ołtarzu stały kruki, a ludzie oddawali im cześć. Nie widzieli wprawdzie tych zwierząt, czcili je jednak przez swą próżność i nadętą zarozumiałość. Niektórym duchownym odwracały przy modlitwie pieski i małe dziwolągi kartki brewiarza. U innych znowu stały na stole między książkami formalne bałwany starożytności, jak Moloch, lub Baal, władały, nimi, a nawet podawały im jedzenie. Ci sami ludzie, czczący bożków, wyśmiewali prostych, pobożnych ludzi i pogardzali nimi. Widziałam tedy, że teraz jest tak samo obrzydliwie, jak niegdyś. Te zaś postacie bałwanów nie były wcale przypadkowym urojeniem, bo gdyby bezbożność i bałwochwalstwo dzisiejszych ludzi przybrały naraz uchwytne kształty, a ich

394

uczucia przemieniły się w działanie, ujrzelibyśmy z pewnością te same bałwany i potwory, które w starożytności czcili poganie. Gdy Jezus wychodził z Dijon, wyszła ku Niemu gromadka pogan ze swej dzielnicy. Słyszeli o Jego uzdrowieniach w Gadara, to też przynieśli chore dzieci, i zbliżywszy się bojaźliwie, prosili o ich uzdrowienie. Jezus uczynił to chętnie, a potem nakłonił rodziców do tego, że postanowili się ochrzcić. Sam zaś poszedł z 12 uczniami ku południu i po pięciu godzinach drogi przeprawił się przez potok, spływający z doliny Efron. Pół godziny za potokiem, w wąwozie wśród lasu, leży w ukryciu miasto Jogbeha. Miejscowość to niewielka, mało znana. Założona została przez proroka i wysłańca Mojżesza i Jetrona, którego imię brzmiało jakoby Malachai. Nie jest on ten sam, co ostatni prorok Malachiasz. Był sługą u Jetrona, teścia Mojżesza, i odznaczał się wiernością i roztropnością. Mojżesz posłał go tu na zwiady, i zanim sam po kilku latach tu przybył, Malachai badał cały kraj w koło aż do jeziora. Jetro mieszkał jeszcze wówczas nad Morzem Czerwonym i dopiero po zbadaniu kraju przez Malachaja wybrał się tu z żoną i synami Mojżesza. Malachai doznał w końcu prześladowania za owe zwiady. Nie było tu jeszcze wtedy miasta, lecz mieszkało nieco ludzi w namiotach. Zasadzano się na niego i ścigano, chcąc go zamordować. Prześladowany, ukrył się w bagnie, czy też w cysternie, a anioł, pojawiwszy się, pomógł mu. Tenże anioł przyniósł mu na długim skrawku rozkaz, że ma pozostać tu jeszcze trzy lata i dalej chodzić po zwiadach. Tutejsi mieszkańcy nosili długie czerwone płaszcze i takiegoż koloru kaftany; w taki też strój ubrali teraz jego. Malachai szpiegował także w okolicy Betaramfty. Mieszkał zaś stale w namiotach mieszkańców Jogbehy i był im nieraz pomocnym przez swą bystrość umysłu. W wąwozie był długi rów napełniony wodą i cały zarosły trzciną, w miejscu zaś, gdzie ukrył się Malachai, było zasypane źródło, które później zaczęło znów bić, wyrzucając wraz z wodą mnóstwo piasku; czasem dobywała się para, a woda wyrzucała drobny żwir. Z czasem powstał z tego wkoło źródła pagórek i zarósł murawą. Bagno zasypano ziemią ze skopanej góry i zaczęto je zabudowywać. Nad źródłem postawiono piękny domek, W koło zaś stanęło powoli miasto Jogbeha, co znaczy: on będzie wywyższony. Już kiedyś dawniej musiała być ta zabagniona cysterna obmurowana, bo teraz jeszcze widać było resztki omszałych murów, a w nich dziury, jakby kryjówki dla ryb. Ruiny te wyglądały jak fundamenty starego jakiegoś zamku. Malachai nauczył tutejszych mieszkańców murować za pomocą żywicy skalnej. W ukrytym tym zakątku przyjęto Jezusa bardzo uprzejmie. Mieszkali tu oddzielnie od reszty mieszkańców ludzie z sekty Karaitów. Nosili oni długie, żółte szkaplerze, białe suknie i przepaski z surowych skór. Młodzieńcy nosili odzienie krótsze, a nogi owijali. Ogółem było tu około czterystu mężów; dawniej było ich więcej, lecz prześladowania i ucisk zmniejszyły ich liczbę. Pochodzą od Ezdrasza i jednego z potomków Jetrona. Raz odbyła się publiczna dysputa między jednym z ich nauczycieli, a sławnym nauczycielem Faryzeuszów. Karaici trzymali się ściśle litery prawa, odrzucając wszelką tradycję, żyli pojedynczo, ubogo; własność wszelka była wspólna, żaden nie śmiał z pieniędzmi i dobytkiem stąd się wyprowadzić. Nie było między nimi żebraków; żywili się wspólnie, a nawet nieobecni otrzymywali stąd zasiłki. Młodzieńcy szanowali bardzo starszych; wychowywali się, pod nadzorem przełożonych, których nazywali najstarszymi. Karaici byli przeciwnikami Faryzeuszów, zatrzymujących obok prawa tradycję. Z Saduceuszami mieli kilka punktów stycznych, jednak nie co do obyczajów, bo pod tym względem mieli surowe przepisy. Jeden z nich pojął raz za żonę kobietę z pokolenia Beniamin, a że to było w czasie sprzeczki z tym pokoleniem, wyłączono go z sekty. Nie uznawali żadnych obrazów; wierzyli, że dusze zmarłych przechodzą w innych, nawet w zwierzęta, i w raju bawią się z